બ્લેક હૉલ અવકાશમાં તે બિંદુઓ છે જેની ઘનતા એટલી હોય છે કે તેઓ ઉંડા ગુરુત્વાકર્ષણ સિંક બનાવે છે. ચોક્કસ ક્ષેત્રની બહાર બ્લેક હોલની ગુરુત્વાકર્ષણના શક્તિશાળી ટગથી પ્રકાશ પણ પ્રકાશથી બચી શકતો નથી. કોઈપણ વસ્તુ કે જે ખૂબ નજીકનું કામ કરે છે – તે તારો, ગ્રહ અથવા અવકાશયાન હોઈ શકે છે – તેને સ્પેગેટિફિકેશન તરીકે ઓળખાતી સૈદ્ધાંતિક પ્રક્રિયામાં પુટ્ટની જેમ ખેંચાઈ અને સંકુચિત કરવામાં આવે છે.
કુલ ચાર પ્રકારના બ્લેક હોલ હોય છે: સ્ટેલાર, ઈંટરમેડીએટ, સુપરમેસીવ અને મિનિએચર.
સામાન્ય રીતે બ્લેક હોલ તારાઓના મૃત્યુથી રચાય છે. જેમ જેમ તારાઓ તેમના જીવનના અંત સુધી પહોંચે છે, મોટા ભાગના ફૂલે છે, માસ ગુમાવે છે અને પછી ઠંડુ થઈને વ્હાઇટ ડવાર્ફ બનાવે છે. પરંતુ આમાંના સૌથી મોટા સળગતા બોડી, જે આપણા પોતાના સૂર્યથી ઓછામાં ઓછા 10 થી 20 ગણા વિશાળ છે તે કાં તો સુપર ડેન્સ ન્યુટ્રોન તારાઓ અથવા કહેવાતા સ્ટેલાર માસ બ્લેક હૉલ બને છે.
તેમના અંતિમ તબક્કામાં પ્રચંડ તારાઓ સુપરનોવા તરીકે ઓળખાતા મોટા વિસ્ફોટોમાં ધૂમ મચાવે છે. આવા વિસ્ફોટથી અંતરિક્ષમાં બહાર આવે છે પરંતુ સ્ટેલાર કોર પાછળ રહી જાય છે. જ્યારે તારો જીવંત હતો, અણુ ફ્યુઝનએ સતત બાહ્ય દબાણ બનાવ્યું જે તારાના પોતાના માસથી ગુરુત્વાકર્ષણની અંદરની ખેંચને સંતુલિત કરે છે. એક સુપરનોવાના તારાઓની અવશેષોમાં ગુરુત્વાકર્ષણનો વિરોધ કરવા માટે હવે કોઈ બળ નથી, તેથી નક્ષત્ર કોર પોતે જ તૂટી પડવાનું શરૂ કરે છે.
જો તેનો માસ અનંત નાના બિંદુમાં તૂટી જાય, તો બ્લેક હોલનો જન્મ થાય છે. તે બધા જથ્થાને આપણા પોતાના સૂર્યના માસથી ઘણી વખત આવા નાના બિંદુમાં પેક કરવાથી બ્લેક હોલને તેમનો શક્તિશાળી ગુરુત્વાકર્ષણ ખેંચાય છે. આ હજારો તારાઓનો સમૂહ બ્લેક હોલ આપણા પોતાના આકાશગંગાની અંદર છૂપાવી શકે છે.
બે બ્લેક હૉલ એક સમાન નથી હોતા
આઈન્સ્ટાઇનના સાપેક્ષતાના સામાન્ય સિદ્ધાંત દ્વારા આગાહી કરાયેલ સુપરમાસીવ બ્લેક હોલનો દળ અબજો સૂર્યની બરાબર હોઈ શકે છે. આ કોસ્મિક રાક્ષસો સંભવત મોટાભાગની તારા વિશ્વોના કેન્દ્રોમાં છુપાય છે. આકાશગંગાના સુપરમાસીવ બ્લેક હોલને તેના કેન્દ્ર પર સેગિટેરિયસ એ સ્ટાર(ay star) તરીકે ઓળખાય કે જે આપણા સૂર્ય કરતાં ચાર મિલિયન ગણો મોટો હોય છે.
બ્લેક હોલ પરિવારના સૌથી નાના સભ્યો કે જે અત્યાર સુધી સૈદ્ધાંતિક છે. અંધકારની આ નાની વાતોએ લગભગ ૧૩.૭ અબજ વર્ષ પહેલાં બ્રહ્માંડની રચના કર્યા પછી તરત જ જીવનમાં ઝંપલાવ્યું હતું અને પછી ઝડપથી બાષ્પીભવન થઈ ગયા હતા. ખગોળશાસ્ત્રીઓ પણ શંકા કરે છે કે બ્રહ્માંડમાં મધ્યવર્તી-માસ બ્લેક હોલ તરીકે ઓળખાતી પદાર્થોનો વર્ગ અસ્તિત્વમાં છે જોકે તેમના માટેના પુરાવા અત્યાર સુધી ચર્ચાસ્પદ છે.
બ્લેક હૉલ જીવનભર વધે છે અને કોઈ પણ નજીના ઑબ્જેક્ટ્સમાંથી ગેસ અને ધૂળને ખેંચી લ્યે છે.
એસ્ટ્રોફિઝિસિસ્ટ નીલ ડીગ્રાસ ટાઇઝને એકવાર આ પ્રક્રિયાનું વર્ણન કર્યું: “While you’re getting stretched, you’re getting squeezed—extruded through the fabric of space like toothpaste through a tube.”
પરંતુ બ્લેક હૉલ સંપૂર્ણ “કોસ્મિક વેક્યૂમ ક્લીનર્સ” હોતા નથી જેવુ લોકપ્રિય માધ્યમોમાં વારંવાર દર્શાવવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે જો આપણો સૂર્ય અચાનક સમાન માસના બ્લેક હોલ દ્વારા બદલવામાં આવે, તો આપણા ગ્રહોનો પરિવાર અતિશય ઓછા પ્રકાશિત થઈને અસ્પષ્ટ રીતે ભ્રમણ કરશે.
