- ભારતમાં 5 એપ્રિલે મેરીટાઇમ ડે ઉજવવામાં આવે છે
- હિંદુ ધર્મમાં નદીઓની જેમ સમુદ્રનું પણ વિશેષ મહત્વ છે
- હિંદુ ધાર્મિક ગ્રંથોમાં અદિતિના પુત્ર વરુણ દેવને “સમુદ્રના દેવતા” કહેવામાં આવ્યા છે
ભારતમાં 5 એપ્રિલે મેરીટાઇમ ડે ઉજવવામાં આવે છે. હિંદુ ધર્મમાં નદીઓની જેમ સમુદ્રનું પણ વિશેષ મહત્વ છે. દરિયાનું પાણી ખારું હોવાનું રહસ્ય હિન્દુ પૌરાણિક કથાઓ સાથે જોડાયેલુ છે.
ઈતિહાસકારોના મતે સમુદ્રની શરૂઆત પૂર્વે સિંધુ ખીણના લોકો દ્વારા મેસોપોટેમિયા સાથે દરિયાઈ વેપારની શરૂઆતના સમયથી માનવામાં આવે છે. પરંતુ ધાર્મિક દ્રષ્ટિકોણથી પણ સમુદ્ર ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. હિંદુ ધાર્મિક ગ્રંથોમાં અદિતિના પુત્ર વરુણ દેવને “સમુદ્રના દેવતા” કહેવામાં આવ્યા છે. ઋગ્વેદ અનુસાર વરુણ દેવ સમુદ્રના તમામ માર્ગોના જાણકાર છે.
હિંદુ ધર્મમાં સમુદ્ર સાથે સંબંધિત પૌરાણિક અને સૌથી લોકપ્રિય વાર્તામાં સમુદ્ર મંથનનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. જેમાં દેવતાઓ અને અસુરોએ અમૃતના વાસણ માટે સમુદ્ર મંથન કર્યું હતું અને આ દરમિયાન સમુદ્રમાંથી 14 કિંમતી રત્નો બહાર આવ્યા હતા. ત્યારે બીજી તરફ પૌરાણિક સાહિત્યની વાર્તાઓમાં આપણે બાળપણથી જ દરિયામાં જલપરીઓની વાર્તા સાંભળતા આવ્યા છીએ. પૌરાણિક કથાઓમાં એવો પણ ઉલ્લેખ છે કે સમુદ્રમાં 7 પાતાલ છે.
આપણે બધા જાણીએ છીએ કે દરિયાનું પાણી ખૂબ ખારું છે, જે બિલકુલ પીવાલાયક નથી. જો કે, ધાર્મિક દંતકથાઓ અનુસાર, શરૂઆતમાં દરિયાનું પાણી દૂધ જેવું સફેદ અને મીઠું હતું. સમુદ્ર સંબંધિત એક દંતકથામાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે કેવી રીતે એક શાપને કારણે સમુદ્રનું પાણી ખારું થઈ ગયું. શું તમે સમુદ્રના પાણીની ખારાશના રહસ્ય સાથે જોડાયેલી આ પૌરાણિક કથા જાણો છો?
ભાગ્યે જ કોઈ એવું હશે જે જાણતું ન હોય કે કોઈપણ સ્થળની ઊંચાઈ ફક્ત સમુદ્ર સપાટીથી જ માપવામાં આવે છે. મતલબ કે તે પૃથ્વીની સૌથી નીચી સપાટી છે. આ કારણે, નદીઓનું પાણી પણ આખરે સમુદ્રમાં ભળી જાય છે. આ 100-200 વર્ષથી નથી થઈ રહ્યું, પરંતુ હજારો અને લાખો વર્ષોથી થઈ રહ્યું છે. પણ શું તમે જાણો છો કે દરિયાનું પાણી ખારું કેમ હોય છે? જ્યારે નદીઓનું પાણી ખારું નથી. આજે તમે જાણો કે સમુદ્રનો જન્મ કેવી રીતે અને ક્યારે થયો?
વૈજ્ઞાનિકોના અંદાજ મુજબ, સમુદ્ર 50 કરોડથી 10 કરોડ વર્ષ પહેલાં અસ્તિત્વમાં આવ્યો હોવો જોઈએ. જોકે, પૃથ્વી પરના વિશાળ ખાડાઓ પાણીથી કેવી રીતે ભરાઈ ગયા તે અનુમાન લગાવવું મુશ્કેલ છે? છેવટે, આ વિશાળ ખાડાઓ કેવી રીતે બન્યા? જોકે, એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે પૃથ્વીનો જન્મ થયો ત્યારે તે અગ્નિનો એક વિશાળ ગોળો હતો. ત્યારપછી, જ્યારે પૃથ્વી ધીમે ધીમે ઠંડી થવા લાગી, ત્યારે ચારે બાજુ ગેસના વાદળો ફેલાઈ ગયા. જ્યારે વાયુના વાદળો ભારે થઈ ગયા, ત્યારે તેઓ વરસાદના રૂપમાં નીચે પડ્યા અને લાખો વર્ષો સુધી આ રીતે વરસાદ પડતો રહ્યો. તેના કારણે, પૃથ્વી પરના મોટા ખાડાઓ પાણીથી ભરાઈ ગયા, જેને આજે મહાસાગરો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
સમુદ્રના પાણીમાં લાખો પ્રજાતિઓ જીવો રહે છે. તેમાં વ્હેલ, શાર્ક, ઓક્ટોપસ, એનાકોન્ડા સાપ વગેરે જેવા કેટલાક વિશાળ જીવો પણ છે. જોકે, વૈજ્ઞાનિકો પણ હજુ સુધી મહાસાગરો વિશે સંપૂર્ણ રીતે જાણી શક્યા નથી. સમુદ્રના ઘણા રહસ્યો આજે પણ વણઉકેલાયેલા છે.
તમને કદાચ ખબર નહીં હોય કે નદીઓ અને ધોધમાં પણ દરિયાનું પાણી હોય છે. વાસ્તવમાં, સમુદ્રમાંથી વરાળ નીકળે છે, જેના કારણે વાદળો બને છે અને તેના કારણે વરસાદ પડે છે. ત્યારપછી, આ પાણી નદીઓ અને ઝરણાઓમાં જાય છે. તેમાં ક્ષાર પણ ઓગળેલા હોય છે, પરંતુ તેનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે. આ કારણે નદીઓ અને ઝરણાંનું પાણી ઘણીવાર મીઠું હોય છે. ત્યારપછી, જ્યારે વરસાદનું પાણી પાછું સમુદ્રમાં પહોંચે છે, ત્યારે ધીમે ધીમે ત્યાં ક્ષાર જમા થાય છે. હજારો અને લાખો વર્ષોથી દરિયામાં ક્ષારનો સંચય થવાને કારણે તેનું પાણી ખારું બની જાય છે. આ ક્ષાર સોડિયમ અને ક્લોરાઇડ છે, જે મીઠું બનાવે છે.
પૌરાણિક કથા શું છે?
દરિયાનું પાણી ખારું હોવા પાછળ એક પૌરાણિક કથા પણ છે. એવું કહેવાય છે કે એકવાર સમુદ્રના દેવતાએ દેવી પાર્વતી સાથે લગ્ન કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો, કારણ કે માતા પાર્વતીએ ભગવાન શિવને પહેલાથી જ પતિ તરીકે સ્વીકારી લીધા હતા. તેથી તેણે સમુદ્ર દેવના પ્રસ્તાવને નકારી કાઢ્યો. આના કારણે, સમુદ્ર દેવતા ગુસ્સે થયા અને માતા પાર્વતીની સામે ભગવાન શિવને ગાળો આપવા લાગ્યા. આ સાંભળીને માતા પાર્વતી ગુસ્સે થઈ ગયા અને તેમને શ્રાપ આપ્યો કે જે મીઠા પાણી પર તું આટલો ગર્વ કરે છે અને જેનાથી તું બીજાઓનું ખરાબ બોલે છે, તે જ પાણી આજથી ખારું થઈ જશે, જેને કોઈ પી ન શકે.
