શું તમને ખબર છે મોબાઈલ ઉપયોગ કરતી વેળાએ 60 ડીગ્રી ગળું રાખવાથી કરોડરજ્જુપર 25 કિલોનો બોજ પડે છે!!
ગરદન આપણા મગજ અને ખોપરીનું વજન વહન કરે છે, જે અંદાજીત 5 કિલો છે. મહત્વપૂર્ણ બાબત એ છે કે, આધુનિક યુગમાં મોબાઈલ કે લેપટોપ ઉપયોગ કરવાની ખોટી રીત એટલે કે ગરદનની ખોટી મુદ્રાને કારણે ગરદનને 60 ડિગ્રી વાળવાથી કરોડરજજુ પર સીધું જ 25 કિલો જેટલો વજન વધી જાય છે અને સમયાંતરે આનાથી ગરદનનો દુખાવો, ગરદનના સ્નાયુઓમાં ખેંચાણ, ગરદનના હાડકાંનું વહેલું વૃદ્ધાવસ્થા અને ડિસ્ક સ્લિપ જેવી ગંભીર બીમારીઓનો શિકાર થઈ શકાય છે જે લાંબા ગાળે મોત પાછળ જવાબદાર હોય શકે છે.
રિતેશ કુમાર(નામ બદલ્યું છે) કે જેઓ બોમ્બે હાઈકોર્ટમાં પ્રેક્ટિસ કરતા 37 વર્ષીય વકીલ છે. તેઓ ફેબ્રુઆરી માસથી અસહ્ય ગરદનના દુખાવાથી પીડાતા હતા. તેમણે કહ્યું કે, જો કે હું ગયા વર્ષથી પીડા અનુભવી રહ્યો હતો, પણ મેં લગભગ છ મહિના સુધી તેની સંપૂર્ણ અવગણના કરી. મહામારી દરમિયાન જ્યારે અદાલતો બંધ હતી ત્યારે ક્લાયંટ મીટિંગ્સથી લઈને કોર્ટની સુનાવણી સુધી બધું વર્ચ્યુઅલ રીતે ચાલી રહ્યું હતું. અમારે લેપટોપની સામે 12 થી 15 કલાક બેસી રહેવું પડતું હતું અને ત્યારે જ મને ગરદનનો દુખાવો થવા લાગ્યો હતો.
મુંબઈના બાંદ્રા-કુર્લા કોમ્પ્લેક્સમાં આવેલી કોર્પોરેટ ઑફિસમાં એક કર્મચારી આવો જ અનુભવ વર્ણવે છે. સારા સમાચાર એ છે કે બંને હવે તેમના ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ સાથે થોડા સત્રો પછી સ્વસ્થ થવાના માર્ગ પર છે.
એક સમયે વૃદ્ધો સુધી મર્યાદિત રહેતા પીઠ અથવા ગરદનના દુખાવાની સમસ્યા આજે ભારતમાં યુવાવર્ગમાં ઝડપથી ફેલાઈ રહી છે. બેઠી જીવનશૈલી સાથે ગરદનને આરામ આપ્યા વિના ડેસ્કટોપ, લેપટોપ અને સ્માર્ટફોન સાથે સંકળાયેલા લાંબા કામના કલાકો સર્વાઇકલ સ્પાઇનલ ડિસ્ક અને પીઠના સ્નાયુઓ પર વધુ પડતા તાણને પરિણમે છે જે ’કાયફોસિસ’ તરીકે ઓળખાય છે.
હકીકતમાં મહામારી દરમિયાન સ્માર્ટફોનનો વધુ પડતો ઉપયોગ અને લાંબા સમય સુધી ખરાબ મુદ્રામાં બેસી રહેવાથી યુવાનોમાં સર્વાઇકલ કાઇફોસિસ અથવા ’ટેક નેક’ની સમસ્યાને વધારનાર પરિબળ બની ગયું છે.
અહીં આપેલી આકૃતિઓ પરથી સમજો ગરદન કેટલા ડિગ્રી વાળવાથી કરોડરજ્જુ પર કેટલું વજન પડે છે
ગરદન અને ઉપલા પીઠની કાયફોસિસ વિકૃતિ એ એક શબ્દ છે જ્યારે કરોડરજ્જુ ખૂબ જ વળેલી હોય તેને કાયફોસિસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે જેના લીધે ગરદન, કરોડરજ્જુ, કમર અને સ્નાયુઓમાં ગંભીર પીડાનો સામનો કરવો પડે છે. ફોર્ટિસ હોસ્પિટલ- મુંબઈના સિનિયર ક્ધસલ્ટન્ટ ઓર્થોપેડિક્સ અને સાંધા બદલવાની શસ્ત્રક્રિયાઓના નિષ્ણાંત ડો. સચિન ભોસલેના જણાવ્યા અનુસાર, કાયફોસિસ સહેલાઈથી ઓળખાય છે. જ્યારે કરોડરજ્જુના દરેક વળાંકમાં કુદરતી વક્રતા-ડિગ્રી શ્રેણી હોય છે. જ્યારે તે કુદરતી અને તંદુરસ્ત શ્રેણીમાંથી બહાર આવી જાય તો સમસ્યાઓ આવી શકે છે.
વૃદ્ધ લોકોમાં કાયફોસિસ મોટે ભાગે કરોડરજ્જુના હાડકાંમાં નબળાઈને કારણે જોવા મળે છે જે કરોડરજ્જુ સંકુચિત થવી અથવા તિરાડનું કારણ બને છે. અન્ય પ્રકારની કાયફોસિસ કરોડરજ્જુની ખોડખાંપણ અથવા સમય જતાં કરોડરજ્જુના હાડકાંને કારણે પુખ્ત વયના લોકો, શિશુઓ અથવા કિશોરોમાં પ્રગટ થઈ શકે છે.
જ્યારે કાઇફોસિસ સર્વાઇકલ સ્પાઇનને અસર કરે છે ત્યારે તે ગરદનના કુદરતી લોર્ડોસિસને વિક્ષેપિત કરે છે અને અન્ય લક્ષણો જેમ કે ગરદનની જડતા, ગરદનને ખસેડતી વખતે દુખાવો જેવા અન્ય લક્ષણો સાથે આગળ માથાની મુદ્રાનું કારણ બની શકે છે.
સર્વાઇકલ કાઇફોસિસના મોટાભાગના કેસોની સરળતાથી સારવાર કરી શકાય છે. ગંભીર કિસ્સાઓમાં ગરદનની અસામાન્ય કરોડરજ્જુની વક્રતા કરોડરજ્જુના હાડકાને કરોડરજ્જુને ચપટી બનાવવાનું કારણ બની શકે છે અને આ નુકસાન પહોંચાડે છે તેમજ સેન્ટ્રલ નર્વસ સિસ્ટમના કાર્યમાં દખલ કરી શકે છે તેવું ડો ભોંસલે જણાવે છે.
મહામારી દરમિયાન ઘણા લોકો ઘરેથી કામ કરતા હતા. આના અનેક ફાયદાઓ હોવા છતાં વર્ક ફ્રોમ હોમ (યોગ્ય બેક-સપોર્ટિંગ ફર્નિચર વિના)માંથી કામ કરવાથી લોકો વધુ ખરાબ મુદ્રા વિકસાવે છે. કોમ્પ્યુટરનો ઉપયોગ કરતી વખતે, ટીવી જોતી વખતે, વિડીયો ગેમ્સ રમતી વખતે અથવા મોબાઈલ ફોનનો ઉપયોગ કરતી વખતે કલાકો સુધી ગરદનને ખરાબ મુદ્રામાં રાખવાથી ગળામાં કાઈફોસિસ થઈ શકે છે તેવું ડો ભોસલે કહે છે.
આ સ્થિતિ ત્યારે થાય છે જ્યારે લોકો સર્વાઇકલ સ્પાઇનને તેની તંદુરસ્ત વક્રતા-ડિગ્રી શ્રેણી જાળવવા માટે જરૂરી ટેકો અને સ્થિરીકરણ પ્રદાન કરી શકતા નથી.
નિષ્ણાતો કહે છે કે, કાયફોસિસના મુખ્ય કારણોમાંનું એક કરોડરજ્જુનું અધોગતિ છે જે પેશીઓના ભંગાણ, કરોડરજ્જુ વચ્ચેની જગ્યામાં ઘટાડો અને કરોડરજ્જુની વિકૃતિ તરફ દોરી જાય છે. વય-સંબંધિત સ્થિતિ, ડીજનરેટિવ કાયફોસિસ અન્ય બિમારીઓ જેમ કે ઓસ્ટીયોપોરોસિસ, સંધિવા અથવા કરોડરજ્જુના સ્ટેનોસિસ સાથે અનુરૂપ રીતે બગડે છે.
બોમ્બે હોસ્પિટલના સ્પાઇન સર્જન ડો. અરવિંદ કુલકર્ણીના જણાવ્યા અનુસાર ગરદન આપણા મગજ અને ખોપરીના વજનને વહન કરે છે, જે લગભગ 5 કિલો છે. ગરદનને 15 ડિગ્રી વાળવાથી તેના પરનું વજન 12.25 કિલો વધી જાય છે. ગરદનને 60 ડિગ્રી વાળવાથી સીધો જ 25 કિલો વજનનો ઉમેરો થઈ જાય છે અને સમયાંતરે આ વધેલા વજનથી ગરદનનો દુખાવો, ગરદનના સ્નાયુમાં ખેંચાણ, ગરદનના હાડકાંનું વહેલું વૃદ્ધત્વ અને ડિસ્ક પ્રોલેપ્સ પણ થાય છે. આ આખરે હાથ અને આંગળીઓની નબળાઇ, નિષ્ક્રિયતા અને ઝણઝણાટનું કારણ બની શકે છે. એકવાર ઝૂકેલી મુદ્રા આદત બની જાય તો તે કરોડરજ્જુની કાઇફોટિક વિકૃતિ તરફ દોરી શકે છે. હું પીઠ અને ગરદનના દુખાવા સાથે ઓપીડીમાં ઘણા દર્દીઓ જોઉં છું. ઓપીડીમાં દર ત્રીજો દર્દી ગરદનના દુખાવાની ફરિયાદ કરે છે અને આ બધું ખરાબ પોસ્ચરલ મેનેજમેન્ટને કારણે થાય છે, તેવું ડો ભોસલેએ ઉમેર્યું હતું.
કાયફોસિસના આ પ્રકારનું કારણ બને છે. જો કે, પોસ્ચરલ કાયફોસિસ સામાન્ય રીતે કાયમી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ છોડતું નથી. તમે વારંવાર આ સ્થિતિને યોગ્ય મુદ્રા અને મજબૂતી-નિર્માણની કસરતો વિશેના શિક્ષણ દ્વારા સુધારી શકો છો જે પીઠને કડક બનાવે છે તેવું ડો. કુલકર્ણી કહે છે.
ડો. ભોસલે ગરદનની સમસ્યાઓથી કેવી રીતે બચી શકાય તેની કેટલીક ટીપ્સ પણ આપે છે. તમે તમારા લેપટોપ પર કેટલા કલાકો વિતાવતા હોવ તે મહત્વનું નથી પરંતુ તમારે પહેલા તમારી જાતને મદદ કરવી પડશે. હું સર્જન છું, હું ઓપરેશન થિયેટરમાં લાંબા કલાકો વિતાવું છું પરંતુ હું ખાતરી કરું છું કે સર્જરી કરતી વખતે અને તે પછી હું સારી મુદ્રા જાળવી રાખું છું, તેવું ડો. ભોંસલેએ જણાવ્યું છે.
જો તમે તમારા લેપટોપ સાથે કામ કરી રહ્યાં છો તો ખાતરી કરો કે તે એવી સ્થિતિમાં છે કે તમારી ગરદન સીધી છે. કરોડરજ્જુનઇ કેટલીક કસરતો કરવાથી ગરદન અને પીઠની સમસ્યાઓ ટાળવામાં મદદ મળી શકે છે તેવું ડો. ભોંસલેએ ઉમેર્યું છે.
પરેલની ગ્લોબલ હોસ્પિટલના સિનિયર ક્ધસલ્ટન્ટ સ્પાઇન સર્જન ડો. અભય નેને આ મતનો પડઘો પાડે છે. 90% કિસ્સાઓમાં ગરદનનો દુખાવો યોગ્ય મુદ્રામાં બેસીને અને કસરત કરવાથી અટકાવી શકાય છે.
જ્યારે ફિઝિયોથેરાપિસ્ટની દેખરેખ હેઠળ પોસ્ચરલ એક્સરસાઇઝ એ ગરદન અને પીઠમાંથી છુટકારો મેળવવાનો સૌથી સામાન્ય રસ્તો છે. ત્યારે ડોકટરો હાડકાંની નરમાઈને દૂર કરવા માટે વિટામિન ડી અને કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ પણ સૂચવે છે. દવા અને ફિઝીયોથેરાપીથી સ્થિતિ સુધરતી ન હોય તો જ સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે. શસ્ત્રક્રિયાની પ્રક્રિયા લક્ષણોને દૂર કરવા માટે વળાંક ઘટાડી શકે છે. જન્મજાત કાયફોસિસ 75 ડિગ્રીથી વધુ વળાંકવાળા સ્ક્યુરમેન કાયફોસિસ અથવા ગંભીર પીઠના દુખાવાની ફરિયાદ કરતા લોકો માટે ડોક્ટરો સ્પાઇન સર્જરીની ભલામણ કરે છે.
કાયફોસિસ શું છે?
ગરદન અને ઉપલા પીઠની કાયફોસિસ વિકૃતિ એ એક શબ્દ છે જ્યારે કરોડરજ્જુ ખૂબ જ વળેલી હોય તેને કાયફોસિસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે જેના લીધે ગરદન, કરોડરજ્જુ, કમર અને સ્નાયુઓમાં ગંભીર પીડાનો સામનો કરવો પડે છે. ફોર્ટિસ હોસ્પિટલ- મુંબઈના સિનિયર ક્ધસલ્ટન્ટ ઓર્થોપેડિક્સ અને સાંધા બદલવાની શસ્ત્રક્રિયાઓના નિષ્ણાંત ડો. સચિન ભોસલેના જણાવ્યા અનુસાર, કાયફોસિસ સહેલાઈથી ઓળખાય છે. જ્યારે કરોડરજ્જુના દરેક વળાંકમાં કુદરતી વક્રતા-ડિગ્રી શ્રેણી હોય છે. જ્યારે તે કુદરતી અને તંદુરસ્ત શ્રેણીમાંથી બહાર આવી જાય તો સમસ્યાઓ આવી શકે છે.
ખોટી મુદ્રા ગરદન પરના વજનમાં અનેક ગણો વધારો કરી દેનારો!!
બોમ્બે હોસ્પિટલના સ્પાઇન સર્જન ડો. અરવિંદ કુલકર્ણીના જણાવ્યા અનુસાર ગરદન આપણા મગજ અને ખોપરીના વજનને વહન કરે છે, જે લગભગ 5 કિલો છે. ગરદનને 15 ડિગ્રી વાળવાથી તેના પરનું વજન 12.25 કિલો વધી જાય છે. ગરદનને 60 ડિગ્રી વાળવાથી સીધો જ 25 કિલો વજનનો ઉમેરો થઈ જાય છે અને સમયાંતરે આ વધેલા વજનથી ગરદનનો દુખાવો, ગરદનના સ્નાયુમાં ખેંચાણ, ગરદનના હાડકાંનું વહેલું વૃદ્ધત્વ અને ડિસ્ક પ્રોલેપ્સ પણ થાય છે. આ આખરે હાથ અને આંગળીઓની નબળાઇ, નિષ્ક્રિયતા અને ઝણઝણાટનું કારણ બની શકે છે.
‘વર્ક ફ્રોમ હોમ’નું ક્ધસેપ્ટ લોકોને કાયફોસિસ તરફ દોરી ગયું !!
મહામારી દરમિયાન ઘણા લોકો ઘરેથી કામ કરતા હતા. આના અનેક ફાયદાઓ હોવા છતાં વર્ક ફ્રોમ હોમ (યોગ્ય બેક-સપોર્ટિંગ ફર્નિચર વિના)માંથી કામ કરવાથી લોકો વધુ ખરાબ મુદ્રા વિકસાવે છે. કોમ્પ્યુટરનો ઉપયોગ કરતી વખતે, ટીવી જોતી વખતે, વિડીયો ગેમ્સ રમતી વખતે અથવા મોબાઈલ ફોનનો ઉપયોગ કરતી વખતે કલાકો સુધી ગરદનને ખરાબ મુદ્રામાં રાખવાથી ગળામાં કાઈફોસિસ થઈ શકે છે તેવું ડો ભોસલે કહે છે.
કાયફોસિસ જેવી ગંભીર બીમારીથી પીડાવું ન હોય તો ફક્ત આટલું કરો…
જો તમે તમારા લેપટોપ સાથે કામ કરી રહ્યાં છો તો ખાતરી કરો કે તે એવી સ્થિતિમાં છે કે તમારી ગરદન સીધી છે. કરોડરજ્જુનઇ કેટલીક કસરતો કરવાથી ગરદન અને પીઠની સમસ્યાઓ ટાળવામાં મદદ મળી શકે છે તેવું ડો. ભોંસલેએ ઉમેર્યું છે. પરેલની ગ્લોબલ હોસ્પિટલના સિનિયર ક્ધસલ્ટન્ટ સ્પાઇન સર્જન ડો. અભય નેને આ મતનો પડઘો પાડે છે. 90% કિસ્સાઓમાં ગરદનનો દુખાવો યોગ્ય મુદ્રામાં બેસીને અને કસરત કરવાથી અટકાવી શકાય છે. જ્યારે ફિઝિયોથેરાપિસ્ટની દેખરેખ હેઠળ પોસ્ચરલ એક્સરસાઇઝ એ ગરદન અને પીઠમાંથી છુટકારો મેળવવાનો સૌથી સામાન્ય રસ્તો છે. ત્યારે ડોકટરો હાડકાંની નરમાઈને દૂર કરવા માટે વિટામિન ડી અને કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ પણ સૂચવે છે. દવા અને ફિઝીયોથેરાપીથી સ્થિતિ સુધરતી ન હોય તો જ સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે. શસ્ત્રક્રિયાની પ્રક્રિયા લક્ષણોને દૂર કરવા માટે વળાંક ઘટાડી શકે છે. જન્મજાત કાયફોસિસ 75 ડિગ્રીથી વધુ વળાંકવાળા સ્ક્યુરમેન કાયફોસિસ અથવા ગંભીર પીઠના દુખાવાની ફરિયાદ કરતા લોકો માટે ડોક્ટરો સ્પાઇન સર્જરીની ભલામણ કરે છે.
