- ચાલો જાણીએ ભારતમાં મહિલા સશક્તિકરણના 5 સિદ્ધાંતો.
International Women’s Day : વિશ્વ મહિલા દિવસ 2024 ભારતમાં સશક્તિકરણ: ભારતમાં, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી, કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો મહિલાઓ માટે ઘણું કામ કરી રહી છે. દેશમાં મહિલા સશક્તિકરણને કારણે મહિલાઓએ દરેક ક્ષેત્રે પોતાની જાતને સાબિત કરી છે.
ચાલો જાણીએ ભારતમાં મહિલા સશક્તિકરણના 5 સિદ્ધાંતો.
છૂટાછેડા પછી સ્ત્રીઓ કઈ સ્થિતિમાં રહે છે?
1. સમાન શિક્ષણનો અધિકાર: મહિલાઓ માટે શિક્ષણનો અધિકાર કાયદામાં સમાવિષ્ટ છે. મહિલાઓનું શિક્ષિત હોવું જરૂરી છે, તો જ મહિલાઓ પોતાના અધિકારો પ્રત્યે જાગૃત થશે. એક શિક્ષિત સ્ત્રી જ આર્થિક રીતે સ્વતંત્ર બની શકે છે અને સામાજિક દબાણમાંથી બહાર આવી શકે છે.
ભારતમાં એક બજાર જ્યાં માત્ર મહિલાઓ જ દુકાન ચલાવે છે
2. સામાજિક દબાણ: મહિલાઓને પરદા પ્રથા, બાળલગ્ન, દહેજ પ્રથા, અસ્પૃશ્યતા, નિરક્ષરતા, બાળ લગ્ન, સતી પ્રથા, દેવદાસી પ્રથા, ટ્રિપલ તલાક અને અન્ય સામાજિક દુષણોથી મુક્ત કરીને સશક્તિકરણ કરવું. આ માટે રાજકીય અને સામાજિક સ્તરે અનેક લોકોએ કામ કર્યું છે. રાજા રામ મોહન રોય, સ્વામી વિવેકાનંદ, ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગર, જ્યોતિબા, સાવિત્રીબાઈ ફૂલે, પંડિતા રમાબાઈ વગેરે જેવા અનેક સામાજિક કાર્યકરોએ મહિલાઓને સામાજિક દબાણ અને બંધનમાંથી મુક્ત કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. સામાજિક અવરોધોથી મુક્ત પોતાના અને પોતાના દેશ વિશે વિચારવાની મહિલાઓની ક્ષમતાના વિકાસને મહિલા સશક્તિકરણ કહેવામાં આવે છે.
આધુનિક મહિલાઓના 11 વિશેષ ગુણો
3. આર્થિક સ્વતંત્રતા: સરકારે મહિલાઓને આર્થિક મજબૂતી આપવા માટે ઘણી યોજનાઓ પર કામ કર્યું છે. મહિલાઓને નોકરી અને વ્યવસાય તેમજ કૌશલ્યમાં ઘણી તકો પૂરી પાડવામાં આવી. નોકરીઓમાં સમાન તકો પૂરી પાડવી, મતદાનનો અધિકાર પૂરો પાડવો, લિંગ ભેદભાવ નાબૂદ કરવો અને ધંધા માટે ભંડોળ પૂરું પાડવું એ આમાં મહત્વપૂર્ણ છે. દેશના અનેક સામાજિક ટ્રસ્ટો અને સરકાર મહિલાઓને સ્વરોજગાર અને સ્વ-સહાય દ્વારા આર્થિક રીતે સક્ષમ બનાવવા માટે કાર્યરત છે. મહિલાઓને સમાન વેતનનો અધિકાર છે. સમાન મહેનતાણું અધિનિયમ મુજબ, જ્યારે પગાર અથવા વેતનની વાત આવે છે, ત્યારે લિંગના આધારે કોઈની સાથે ભેદભાવ કરી શકાતો નથી.
50મો આંતરરાષ્ટ્રીય મહિલા દિવસ ક્યારે અને શા માટે ઉજવવામાં આવશે?
4. રાજકારણમાં મહિલાઓ: વર્તમાન અને અગાઉની સરકારો રાજકારણમાં મહિલાઓની હાજરી વધારવા માટે કામ કરી રહી છે. રાજનીતિમાં 33 ટકા મહિલા અનામત અંગેનું બિલ ગયા વર્ષે જ સંસદમાં પસાર થયું હતું.
મહિલા સુરક્ષા
5. સરકાર સમગ્ર દેશમાં મહિલાઓ પર થતા અત્યાચારો અને ગુનાઓ અંગે ચિંતિત છે. દેશમાં મહિલાઓ માટે અલગ મહિલા પોલીસ સ્ટેશન અને હેલ્પલાઈન છે. આ સાથે જો મહિલાઓ ઈચ્છે તો તેમના પર થયેલા અત્યાચાર અંગે કોર્ટમાં ફરિયાદ પણ કરી શકે છે. મહિલાઓ પણ મહિલા બાળ વિકાસ નિગમમાં તેમના અધિકારો અંગે અરજી દાખલ કરીને ન્યાયની માંગ કરી શકે છે. કેન્દ્ર સરકારે મહિલા કર્મચારીઓ માટે નવા નિયમો લાગુ કર્યા છે, જે અંતર્ગત જો કાર્યસ્થળ પર જાતીય સતામણીની ફરિયાદ નોંધાય છે, તો તપાસ બાકી હોય ત્યાં સુધી મહિલાઓને 90 દિવસની પેડ લીવ આપવામાં આવશે. જો મહિલાઓને કોઈપણ પ્રકારના સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર હેરાન કરવામાં આવે છે, તો સાયબર સેલમાં મહિલાઓ માટે અલગ વિન્ડો છે. સમાજમાં મહિલાઓને સન્માનની નજરે જોવી જોઈએ કારણ કે આજના સમયમાં મહિલાઓ દરેક ક્ષેત્રમાં આગળ છે પછી તે શિક્ષણ ક્ષેત્ર હોય કે રમતગમત.
જો કોઈ કેસમાં આરોપી મહિલા હોય, તો એવી જોગવાઈ છે કે તેના પર હાથ ધરવામાં આવતી કોઈપણ તબીબી તપાસ પ્રક્રિયા મહિલા દ્વારા અથવા અન્ય મહિલાની હાજરીમાં કરવામાં આવે.
સ્ત્રી ભ્રૂણ હત્યા સામેનો અધિકાર
ભારતીય કાયદો મહિલાઓને ‘જીવનનો અધિકાર’ અનુભવવાની મંજૂરી આપે છે. પ્રિ-કન્સેપ્શન એન્ડ પ્રિનેટલ આઇડેન્ટિફિકેશન ટેક્નિક પ્રોહિબિશન ઑફ સેક્સ સિલેક્શન એક્ટ (PCPNDT) સ્ત્રી ભ્રૂણ હત્યા સામે અધિકાર આપે છે.
