મેનિન્જાઇટિસ એટલે કે મગજનો તાવ એક જીવલેણ રોગ છે. આ રોગ મગજમાં ચેપને કારણે થાય છે. આ રોગ ખૂબ જ ખતરનાક છે કારણ કે તે મગજને ચેપ લગાડે છે. જો તેની સમયસર સારવાર ન કરવામાં આવે તો તે મૃત્યુ તરફ દોરી શકે છે. તેના વિશે જાગૃતિ ફેલાવવા માટે દર વર્ષે 5 ઓક્ટોબરે વિશ્વ મેનિન્જાઇટિસ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ રોગના કારણો અને નિવારણની રીતો વિશે જાણો.
વિશ્વ મેનિન્જાઇટિસ દિવસ 2024 : મેનિન્જાઇટિસ એક ગંભીર રોગ છે. આના કારણે વિશ્વભરમાં લાખો લોકો મૃત્યુ પામે છે. પણ તેમ છતાં લોકોમાં તેના વિશે જાગૃતિનો અભાવ છે. આ રોગ વિશે લોકોને જાગૃત કરવા માટે દર વર્ષે 5 ઓક્ટોબરે વિશ્વ મેનિન્જાઇટિસ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. વર્ષ 2008માં પ્રથમ વખત તેની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી. આ દિવસે આ રોગથી બચવા અને અટકાવવા માટે કેવા પગલાં લેવા જોઈએ તે અંગે જાગૃતિ ફેલાવવામાં આવે છે. તો ચાલો જાણીએ મેનિન્જાઇટિસ શું છે, આ રોગ કેવી રીતે થાય છે, તેના લક્ષણો શું છે અને તેનાથી કેવી રીતે બચી શકાય.
મેનિન્જાઇટિસ શું છે?
મેનિન્જાઇટિસ એક જીવલેણ રોગ બની શકે છે. આ રોગમાં, મગજ અને કરોડરજ્જુના રક્ષણાત્મક પટલ (મેનિન્જીસ) માં સોજો આવે છે. આ પટલ આપણા મગજ અને કરોડરજ્જુનું રક્ષણ કરે છે. તેમાં ઘણી રક્તવાહિનીઓ અને પ્રવાહી હોય છે. મેનિન્જાઇટિસ ચેપને કારણે થાય છે. તેને સ્પાઇનલ મેનિન્જાઇટિસ અથવા મગજનો તાવ પણ કહેવામાં આવે છે.
મેનિન્જાઇટિસ કેવી રીતે થાય છે?
મેનિન્જાઇટિસ બેક્ટેરિયા, વાયરસ, ફૂગ અથવા અમીબા દ્વારા થતા ચેપને કારણે થઈ શકે છે. આ બેક્ટેરિયા બહારથી તમારા શરીરમાં પ્રવેશી શકે છે. જેનાથી મગજમાં તાવ આવી શકે છે. આ સુક્ષ્મજીવાણુઓ તમારા શરીરમાં પ્રવેશી શકે તેવી ઘણી રીતો છે.
દૂષિત ખોરાક ખાવાથી અને બહારનું પાણી પીવાથી.
ગંદા પાણીમાં તરીને.
બેક્ટેરિયા અથવા વાયરસ બીમાર વ્યક્તિના સંપર્ક દ્વારા ફેલાય છે.
તમારા કાન, નાક અથવા ગળામાં ચેપ બેક્ટેરિયા અથવા વાયરસ તમારા મગજ સુધી પહોંચવાનું કારણ બની શકે છે.
કેન્સર અથવા ટીબી જેવા રોગો પણ મેનિન્જાઇટિસનું કારણ બની શકે છે.
મેનિન્જાઇટિસના લક્ષણો
માથાનો દુખાવો
સખત ગરદન
તાવ
ઠંડી લાગે છે
ઉલટી
ચકામા
પ્રકાશને કારણે આંખની અગવડતા
ભૂખ ન લાગવી
મૂંઝવણમાં હોવું
શરીરનો દુખાવો
મેનિન્જાઇટિસના પ્રકારો
મેનિન્જાઇટિસના ઘણા પ્રકારો હોઈ શકે છે.
બેક્ટેરિયલ મેનિન્જાઇટિસ – આ બેક્ટેરિયલ ચેપને કારણે થાય છે. આ મેનિન્જાઇટિસનો સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે.
વાઇરલ મેનિન્જાઇટિસ– આ વાયરલ ઇન્ફેક્શનને કારણે થાય છે અને મગજનો તાવનો સામાન્ય પ્રકાર પણ છે.
બિન-ચેપી મેનિન્જાઇટિસ – આ મગજની ઇજા, કેન્સર અથવા મગજની શસ્ત્રક્રિયાને કારણે થઈ શકે છે. આ કોઈ ચેપને કારણે નથી, પરંતુ કોઈ અન્ય રોગની આડ અસર છે.
ક્રોનિક મેનિન્જાઇટિસ – આ એવી સ્થિતિ છે જ્યારે મેનિન્જાઇટિસ ચાર અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી ચાલે છે.
ફંગલ મેનિન્જાઇટિસ– આ ફૂગના ચેપને કારણે થાય છે.
પરોપજીવી મેનિન્જાઇટિસ – તે પરોપજીવીઓના ચેપને કારણે થાય છે. તેને ઇઓસિનોફિલિક મેનિન્જાઇટિસ પણ કહેવામાં આવે છે.
અમીબિક મેનિન્જાઇટિસ- તે અમીબાના ચેપને કારણે થાય છે.
આપણે આપણી જાતને કેવી રીતે સુરક્ષિત રાખી શકીએ?
આ સમસ્યાને રોકવાની સૌથી અસરકારક રીત રસી છે. આ માટે તમે તમારા ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરી શકો છો. તેમજ ખોરાક ખાતા પહેલા, વોશરૂમમાં ગયા પછી, બહારથી આવ્યા પછી તમારા હાથને સારી રીતે ધોઈ લો. આમ ન કરવાથી ઈન્ફેક્શનની શક્યતા વધી જાય છે. સાથોસાથ તમારી અંગત વસ્તુઓ જેવી કે બ્રશ, લિપસ્ટિક, રૂમાલ વગેરે કોઈની સાથે શેર ન કરો. હંમેશા સારી રીતે રાંધેલ ખોરાક ખાઓ. કાચો અથવા ઓછો રાંધેલ ખોરાક ખાવાથી ચેપ લાગી શકે છે.
તેમજ જાહેર સ્થળોએ માસ્ક પહેરવાનું રાખો. બીમાર વ્યક્તિઓના સંપર્કમાં ન આવો. જો તમે કોઈ બીમાર વ્યક્તિને મળો તો માસ્ક પહેરો અને સેનિટાઈઝરનો ઉપયોગ કરો.
