૭મી સુધીમાં સરકાર નહીં બને તો અંધાધૂંધી રોકવા રાષ્ટ્રપતિ શાસનની સંભાવના!!!
મહારાષ્ટ્ર દેશી રજવાડાઓના સમયથી દેશની રાજકીય હલચલનું મઘ્યબિંદુ રહ્યું છે. મહારાષ્ટ્રના રાજકારણમાં જે બદલાવ આવે છે તેની અસર દેશના રાજકારણમાં પડતી હોય છે. પછી તે મુસ્લિમ બાદશાહોની બોલબાલા વચ્ચે હિન્દુ સામ્રાજય ઉભુ કરીને તેમને હંફાવનારા શિવાજી મહારાજ હોય કે હિન્દુત્સવની રક્ષા માટે રાષ્ટ્રીય સ્વયસેવક સંઘની સ્થાપના હોય, રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીજીની બોલબાલા વચ્ચે હિન્દુ મહાસભાનો ખુલ્લો વિરોધ હોય, કે દેશમાં પ્રથમ કોમી રમખાણનું કેન્દ્ર માલેર્ગાવ હોય કે કોંગ્રેસમાં ઇન્દીરાજીની બોલબાલા સામે અડગ રહેનારા યશવંતરાવ ચવ્હાણ હોય કે હિન્દુત્વના મુદ્દા પર મુંબઇમાં પોતાનું સામ્રાજય ઉભુ કરનારા બાબાસાહેબ ઠાકરે હોય કે, પોતાના વધતા કદને દબાવતા કોંગ્રેસ સામે એનસીપીજી સ્થાપના કરનારા શરદ પવાર હોય આમ સમયાંતરે મહારાષ્ટ્રે પોતાનું વર્ચસ્વ દેશના રાજકારણ પર સાબિત કર્યુ છે.
મહારાષ્ટ્રમાં સતત બદલાતા રાજકીય મિજાજ વચ્ચે કોંગ્રેસ, એનસીપી શિવસેના અને ભાજપનાં રાજકીય સ્થાનમાં પણ સતત ચડાવ ઉતાર આવતો રહ્યો છે. એક સમયે મહારાષ્ટ્રમાં કોંગ્રેસની બોલબાલા હતી. કોંગ્રેસના નામે પથરા પણ તરી જતાં હતા તેવા સમયગાળામાં ઇન્દીરા ગાંધીના કોંગ્રેસમાં એક ચક્રી શાસન સામે યશવંશરાવ ચવ્હાણ જેવા મરાઠા નેતા ઝુકયા ન હતા. ચવ્હાણની રાજકીટ શકિત નિહાળીને ઇન્દીરા ગાંધીએ તેમને પોતાની કેન્દ્ર સરકારમાં નાયબ વડાપ્રધાન જેવું મહત્વપૂર્ણ સ્થાન આપવું પડયું હતું.
ચવ્હાણ બાદ મરાઠા યુવા નેતા શરદ પવાર પોતાની રાજકીય કુનેહથી રાજયના રાજકારણમાં ઉભરી આવ્યા હતા. તેમની રાજકીય તાકાત નિહાળીને કોંગ્રેસ ૩૭ વર્ષથી યુવા વયમાં તેમને મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી બનાવ્યા હતા. પરંતુ, શરદ પવારને પોતાના વધતા કદ સામે કોંગ્રેસ પક્ષ ટુંકો લાગતો હોય તેમને સોનિયાના વિદેશી મુળના મુદ્દે વિરોધ કરીને પોતાનો સ્વતંત્ર પક્ષ એનસીપીની સ્થાપના કરી હતી.
શરદ પવારના એનસીપીને શિવસેના સુપ્રિમો બાબા સાહેબ ઠાકરેએ મદદ કરી હતી. જયારે ઠાકરેના ‘આમચી મુંબઇ’ના આંદોલનને પવારે મદદ કરી હતી. જે બાદ બદલાતો રાજકીય સ્થિતિમાં બન્ને પક્ષોએ એકબીજાનો સાથ છોડી દીધો હતો. મરાઠીવાદના મુદ્દે ઉચ્ચાયેલી શિવસેનાએ બાદમાં હિન્દુવાદનો મુદ્દો અપનાવી લઇને હિન્દુવાદી પક્ષ બની ગયો હતો. શિવસેનાએ આવા એક દેશવ્યાપી હિન્દુવાદી પક્ષ બની રહેલા ભાજપની મદદ મેળવીને ટુંકા સમયમાં મહારાષ્ટ્રના રાજકારણમાં છવાઇ ગયું હતું. અને સત્તા પણ મેળવી હતી. એક સમયે મહારાષ્ટ્રમાં શિવસેના મોટાભાઇની જયારે ભાજપ નાનાભાઇની ભૂમિકામાં હતું. પરંતુ મહારાષ્ટ્રની સતત બદલાતી જતી રાજકીય સ્થિતિમાં ભાજપે પોતાનું રાજકીય સ્થાન મજબુત કરી લીધું હતું. જેથી ૨૦૧૪ ની વિધાનસભા ચુંટણી બાદ ભાજપ મોટાભાઇની જયારે શિવસેના નાના ભાઇની ભુમિકામાં આવી જવા પામ્યું છે.
મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની ચુંટણીમાં યુતિ કરીને લડેલા ભાજપ અને શિવસેનાને પરિણામમાં સ્પષ્ટ બહુમતિ મળી હતી. પરંતુ, બદલાતી જતી રાજકીય સ્થિતિમાં ભાજપ અને શિવસેના વચ્ચે સર્વોપરીતાનો પ્રતિષ્ઠાનો જંગ છેડાઇ ગયો હતો. શિવસેના સરકાર રચવા ભાજપ સામે વિવિધ શરતો મુકી રહ્યું છે. જેમાં પ્રથમ શિવસેનાને મુખ્યમંત્રી પદ આપવાથી માંડીને સરકારમાં પ૦ ટકાની ભાગીદારી ઉપરાંત કેન્દ્ર સરકારમાં પણ મંત્રીપદ આપવા સહીતની માંગણીઓનો સમાવેશ થાય છે. શિવસેનાએ પોતાની માંગ સંતોષવા એનસીપી અને કોંગ્રેસની મદદથી સરકાર રચવા સુધીની ધમકી આપી દીધી છે. જે સામે ભાજપે પણ સુપ્રીમ કોર્ટનો અયોઘ્યા કેસનો ચૂકાદો આવે તો ધાર્મિક રીતે સંવેદનશીલ ગણાતા મહારાષ્ટ્રમાં અંધાધુંધી ફેલા જવાની શકયતા હોય રાષ્ટ્રપતિ શાસન લગાવી દેવાની તૈયારી શરુ કરી દીધી છે.
મુખ્યમંત્રી પદને લઈને ભાજપ સાથે ચાલી રહેલા ઝઘડા વચ્ચે શિવસેનાએ ફરી એકવાર મહારાષ્ટ્રમાં તેના સાથીને નિશાન બનાવ્યું છે. રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવા અંગેના ફડણવીસ સરકારના નાણાં પ્રધાન સુધીર મુનગંટીવારના નિવેદનથી નારાજ શિવસેનાએ તેના મુખપત્ર સામનામાં લખ્યું છે કે, રાષ્ટ્રપતિ તમારી ખિસ્સામાં છે? રાષ્ટ્રપતિની મહોર ધરાવતું રબર સ્ટેમ્પ રાજ્ય ભાજપ કાર્યાલયમાં રાખેલ છે.જો અમારું શાસન મહારાષ્ટ્રમાં નહીં આવે, તો ભાજપ સ્ટેમ્પ્સનો ઉપયોગ કરીને રાષ્ટ્રપતિ શાસનની કટોકટીની શરૂઆત કરી શકે છે. શું લોકો આ ધમકીનો અર્થ સમજે છે?
હકીકતમાં, ભાજપના નેતા સુધીર મુનગંટીવારે કહ્યું હતું કે જો ૭ નવેમ્બર સુધીમાં કોઈ સરકાર નહીં બને તો મહારાષ્ટ્રમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાગુ થઈ શકે છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે શિવસેનાની મુખ્યમંત્રી પદની માંગને કારણે સરકારની રચના થઈ શકી નથી. મુનગંટીવારના આ જ નિવેદન પર શિવસેનાના ચહેરા પર ચમક આવી છે, મુનગંટીવાર અને તેમના પક્ષના મનમાં આ ઝેર ઉકળી રહ્યું છે, તે આ નિવેદનથી સમજી શકાય છે. કાયદો અને બંધારણને દબાવવાથી જે જોઈએ છે તે કરવાની નીતિ તેની પાછળ હોઈ શકે છે.
શિવસેના કહ્યું હતું કે, સવાલ એ છે કે મહારાષ્ટ્રમાં સરકાર કેમ નથી રચાઇ રહી, આનું કારણ કોણ આપશે? શું ફરીવાર ભાજપના મુખ્ય પ્રધાન બનવાની ઘોષણા માટે મહારાષ્ટ્રની જનતાને જવાબદાર માનવામાં આવે અને સરકાર બનાવવાનો દાવો રજૂ ન કર્યો હોત? અને સરકાર નહીં બને તો મુઘલિયા રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવાની ચીમકી છે. કાયદો અને બંધારણ કોઈના ગુલામ નથી. મહારાષ્ટ્રમાં ચાલી રહેલી સ્પાર્કને આપણે ફેંકી નથી, જનતા આ જાણે છે.
ભાજપ પર હુમલો કરતાં સામનાના તંત્રીલેખમાં લખ્યું છે કે, લોકશાહીમાં બહુમતી છે કે નહીં, બીજા કોઈને પણ સત્તા પર ન આવવા દેવાનો ગૌરવ મહારાષ્ટ્રમાં પરાજિત થયો છે. અને આ લોકો રાજ્યમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવાની ચેતવણી આપી રહ્યા છે. મહારાષ્ટ્રમાં આવી ધમકીઓથી કોઈ ફરક નથી પડતો. રાષ્ટ્રપતિએ શાસન લાદવાની ધમકી આપવા માટે પહેલી સરકાર રચવાનો દાવો કરવો જોઇએ.
તાજેતરમાં ૨૪ ઓકટોબરે આવેલા ચૂંટણી પરિણામોમાં ભાજપે ૧૦૫ બેઠકો અને શિવસેનાએ ૫૬ બેઠકો મેળવી હતી. શિવસેનાએ માંગ કરી છે કે અઢી-અઢી વર્ષ સુધી બંને પક્ષોના મુખ્યપ્રધાન બને, પરંતુ ભાજપનું કહેવું છે કે ફક્ત પાંચ વર્ષ સુધી ફક્ત દેવેન્દ્ર ફડણવીસ મુખ્યમંત્રી રહેશે. આ બધાને લીધે મહારાષ્ટ્રમાં હજી સરકારની રચના થઈ નથી. દરમિયાન, ચર્ચા છે કે શિવસેના પણ સરકાર બનાવવા માટે એનસીપી અને કોંગ્રેસના સંપર્કમાં છે, જે સરકાર બનાવવા માટે નવા સમીકરણો લાવી રહી છે. આ સમીકરણો વચ્ચે કોંગ્રેસ પણ પોતાનું રાજકીય વલણ અકળ રાષ્ટ્ર છે.
કોંગ્રેસ હાઇ કમાન્ડને એનસીપીના પ્રમુખ શરદ પવાર પર વિશ્વાસ નથી, તેથી કોંગ્રેસ મહારાષ્ટ્રમાં શિવસેનાને ટેકો આપવા અથવા ટેકો આપવા અંગેનો નિર્ણય લેવામાં અસમર્થ છે. આ જ કારણ છે કે દિલ્હી ગયેલા મહારાષ્ટ્ર કોંગ્રેસના મોટા નેતાઓ શુક્રવારે દિલ્હીથી ‘વેઇટ એન્ડ વોચ’ ની સલાહ લઈને મુંબઈ પરત ફર્યા હતા. હકીકતમાં, કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતા અને રાજ્યના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન પૃથ્વીરાજ ચવ્હાણ ઇચ્છે છે કે, જો શિવસેના અને ભાજપ વચ્ચે સત્તાની વહેંચણી ન ાય તો કોંગ્રેસે શિવસેના સાથે સત્તા મેળવવાની સંભાવના શોધી કાઢવી જોઈએ. ચવ્હાણ સિવાય કોંગ્રેસ પાર્ટીમાં ઘણા લોકો એવા છે જેઓ આવું કરવા માંગે છે, પરંતુ કોંગ્રેસનો એક મોટો વર્ગ એવો પણ છે કે જે કોઈ પણ કિંમતે શિવસેનામાં જોડાવા માંગતો નથી. કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતા સુશીલ કુમાર શિંદે અને મુંબઈ કોંગ્રેસના પૂર્વ અધ્યક્ષ સંજય નિરૂપમ આ અભિપ્રાય ધરાવે છે. આ બંને નેતાઓનું કહેવું છે કે કોંગ્રેસ દ્વારા શિવસેનાને ટેકો આપવો તે આત્મહત્યા હશે.
આ બંને વિરોધી મંતવ્યો વચ્ચે, રાજ્યના અગ્રણી કોંગ્રેસ નેતા શુક્રવારે દિલ્હીના કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધીને મળવા ગયા હતા. સોનિયા ગાંધીની તબિયત ખરાબ હોવાને કારણે રાજ્યના નેતાઓ તેમની સાથે મુલાકાત કરી શક્યા ન હતા, પરંતુ સોનિયાને બદલે પાર્ટીના મહાસચિવ કે.કે. સી. વેણુગોપાલે મહારાષ્ટ્રના કોંગ્રેસના નેતાઓને મળ્યા અને શિવસેનાને ટેકો આપીને કોંગ્રેસની બિનસાંપ્રદાયિક છબી અને રાષ્ટ્રીય મહત્વના મુદ્દાઓ પર તેના પ્રભાવની ચર્ચા કરી. એઆઈસીસીના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતાઓએ સોનિયા ગાંધીને બ્રીફિંગ આપી હતી કે જ્યાં સુધી શરદ પવાર પોતાનું કાર્ડ નહીં ખોલે ત્યાં સુધી કોંગ્રેસ શિવસેનાની સાથે ઉભા રહેવાનું યોગ્ય રહેશે નહીં. સોનિયા ગાંધી સાથે વરિષ્ઠ નેતાઓની પરામર્શ બાદ સંમત થયા હતા કે ભાજપને પહેલા સરકાર રચવાની મંજૂરી આપવી જોઈએ. જો શિવસેના અને એનસીપી ભાજપ સરકારને મદદ કરશે નહીં, તો સરકારનું પતન થવાની ખાતરી છે. આથી જ જ્યારે સરકાર પડતી હોય ત્યારે કોંગ્રેસના દ્રશ્યમાં આવવું સારું રહેશે.આ રણનીતિ હેઠળ મહારાષ્ટ્રના નેતાઓને વેઈટ એન્ડ વોચ સલાહ સાથે પરત મોકલવામાં આવ્યા છે.
કોંગ્રેસ હાઈકમાન્ડ દ્વારા એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે શિવસેનાને ટેકો આપવાનો કે નહીં કરવાનો કોંગ્રેસનો નિર્ણય એનસીપીના પ્રમુખ શરદ પવારના વલણ પર આધારીત છે. મહારાષ્ટ્રમાં, બંને પક્ષોએ કોંગ્રેસ-એનસીપીની ચૂંટણી લડી છે, તેથી કોંગ્રેસ એકપક્ષીય કોઈ નિર્ણય નહીં લે. ચર્ચામાં એવું પણ ઉભરી આવ્યું છે કે જો એનસીપી સીધી કે આડકતરી રીતે ભાજપને સમર્થન આપે તો તે સ્થિતિમાં કોંગ્રેસની ભૂમિકા શું હશે?આ ચર્ચામાં, સંમતિ આપવામાં આવી છે કે જ્યારે આ બનશે, ત્યારે નિર્ણય લેવામાં આવશે. આ ક્ષણે, ગઠબંધન ધર્મનું પાલન કરવું જોઈએ. વર્ષ ૨૦૧૪ થી ૨૦૧૯ દરમિયાન વિધાનસભામાં આવા ઘણા પ્રસંગો હતા જ્યારે એનસીપી ફડણવીસ સરકારને ઘેરો ઘેરવાના બદલે મદદ કરતા જોવા મળ્યા હતા. મહારાષ્ટ્ર કોંગ્રેસના નેતાઓને લાગે છે કે આ વખતે પણ ભાજપની નિકટતાનો રાજકીય લાભ લેવામાં એનસીપી પાછળ રહેશે નહીં, પરંતુ કોંગ્રેસ કંઈ કરશે નહીં. કોંગ્રેસના ધારાસભ્યોના ક્ષેત્રમાં કરવામાં આવેલા વિકાસ કાર્યો માટે સરકાર તરફથી એટલું સમર્થન નહીં મળે જેટલું એનસીપીના ધારાસભ્યો છે.
એનસીપીની ભૂમિકાનો નિર્ણય શરદ પવાર પર નિર્ભર છે. કેન્દ્રમાં ભાજપ સરકાર હોવાથી શિવસેનાની સાથે જવાનો નિર્ણય લેવો પવાર માટે સરળ નથી. પવાર પરિવારના સભ્યો કેન્દ્રીય તપાસ એજન્સીઓના નિયંત્રણ હેઠળ છે. આવી સ્થિતિમાં પવાર ભાજપ સો દુશ્મની કરે તે શક્ય જણાતું નથી. પવારના ભલામાં છે કે શિવસેના દૂર જતાની સાથે જ તેઓ ભાજપને ટેકો આપીને પોતાની અને પોતાની રીતે સરળ બનાવી શકે છે. જો કે પવારનું કહેવું છે કે આખરે બંને ભગવા પક્ષો મળીને સરકાર બનાવશે.આ ક્ષણે બંને એકબીજાના થાકેલા થવાની રાહ જોઇ રહ્યા છે. જે અંત સુધી તેની માંગ પર અડગ રહેશે, તે જીતશે. જોકે, ‘વજન અને શું’ ની સલાહથી પરત આવેલા પૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન અશોક ચવ્હાણે કહ્યું કે, ભાજપ મહારાષ્ટ્રમાં રાજકીય સંકટ પેદા કરનાર તેના સાથી પક્ષોને આપેલા વચનોને પૂર્ણ કરી રહી નથી. અમે પરિસ્થિતિની રાહ જોઇ રહ્યા છીએ અને જોઈ રહ્યા છીએ. જ્યારે સમય યોગ્ય હશે ત્યારે અમે નિર્ણય લઈશું. તે જ સમયે, મહારાષ્ટ્ર પ્રદેશ કોંગ્રેસના પ્રમુખ બાલાસાહેબ થોરાટે કહ્યું કે, અમે આ વ્યૂહરચનાને અનુસરી રહ્યા નથી,અમે ફક્ત જોઈ રહ્યા છીએ કે વસ્તુઓ કેવી રીતે પ્રગટ થઈ રહી છે. અમને વિપક્ષમાં બેસવાનો આદેશ મળ્યો છે. તેઓ ફક્ત સત્તાનો મોટો હિસ્સો મેળવવા માટે લડતા હોય છે.
મુંબઈ કોંગ્રેસના પૂર્વ અધ્યક્ષ સંજય નિરૂપમે શિવસેનાના ટેકાના પ્રયત્નોનો વિરોધ કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે ભાજપ અને શિવસેના વચ્ચે મૌખિક યુદ્ધ નાટક સિવાય કંઈ નથી અને કોંગ્રેસે તેનાથી દૂર રહેવું જોઈએ. સુશીલ કુમાર શિંદે દલીલ કરી હતી કે કોંગ્રેસ ધર્મનિરપેક્ષ પાર્ટી છે. કોંગ્રેસ અને શિવસેના વિચારધારાના સ્તરે સંપૂર્ણપણે અલગ છે અને બંને પક્ષો એક સાથે થવાનો કોઈ સવાલ નથી. શુક્રવારે ભાજપ-શિવસેનામાં વિવાદ વધ્યો ત્યારે સંજય રાઉતે જાહેરાત કરી કે શિવસેના મહારાષ્ટ્રના આગામી મુખ્યમંત્રી બનશે. તેમણે ચેતવણી આપી કે જો શિવસેના નિર્ણય લેશે તો મહારાષ્ટ્રમાં સ્થિર સરકાર બનાવવા માટે જરૂરી નંબર મેળવી શકાશે. ગુરુવારે શરદ પવારની મુલાકાત બાદ સંજય રાઉતે આ નિવેદન આપ્યું છે. રાઉતે કહ્યું કે મહારાષ્ટ્રની જનતાએ સત્તાના સમાન ભાગીદારીના આધારે સરકાર બનાવવાનો આદેશ આપ્યો છે.
એક અહેવાલ મુજબ ભાજપ શિવસેના વિના મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસના શપથ ગ્રહણ સમારોહની તૈયારી કરી રહ્યો છે. ફડણવીસ સાથે ભાજપના ૨-૪ વરિષ્ઠ નેતાઓ મંત્રી પદના શપથ લઈ શકે છે. ૨૦૧૪માં પણ ભાજપે શિવસેનાના વિરોધને ટાળીને તેના પ્રધાનોને શપથ લીધા હતા. શિવસેના બાદમાં સરકારમાં સામેલ થઈ. ભાજપ સરકારનો શપથ ગ્રહણ સમારોહ ૫ કે ૬ નવેમ્બરના રોજ યોજાઈ શકે છે. ભાજપને લાગે છે કે સરકાર બન્યા બાદ શિવસેનાનો વિરોધ ઠંડો થશેપરંતુ શિવસેનાએ એક સ્વરમાં કહ્યું કે, જેને પણ ૧૪૫ ધારાસભ્યોનો ટેકો છે તે શપથ ગ્રહણ કરી શકે છે, પરંતુ ગૃહમાં બહુમતી સાબિત કરીને તે બતાવવું પડશે. આમ, મહારાષ્ટ્રમાં રાજકીય સર્વોપરિતા સાબિત કરવાની તમામ પક્ષોની મામણ નવા પરિણામો લાવશે તેમ મનાય રહ્યું છે. જેથી મહારાષ્ટ્રમાં ઉભી થયેલી ‘ત્રિ-શંકુ’ પરિસ્થિતિ દેશના રાજકારણને ફરીથી નવી દીશા લેશે તેમ રાજકીય વિશ્ર્લેષકોનું માનવું છે.
