સરમુખત્યારશાહી અને મુસ્લિમ દેશોના જમાવડાથી ભારત માટે બ્રિક્સ ‘દિવાલ’ બની જશે?

મોદી મંત્ર-1: આંતરરાષ્ટ્રીય કૂટનીતિમાં મોદી માટે નટચાલ

બ્રિક્સમાં આર્જેન્ટિના, ઇજિપ્ત, ઇથોપિયા, ઈરાન, સાઉદી અરેબિયા અને યુએઇની એન્ટ્રી: ઇકોનોમી વોરની સ્થિતિમાં સંગઠનનો વ્યાપ વધતા ભારત હવે ફૂંકી ફૂંકીને પગલાં માંડવા પડશે

બ્રિક્સમાં આર્જેન્ટિના, ઇજિપ્ત, ઇથોપિયા, ઈરાન, સાઉદી અરેબિયા અને યુએઇ આ નવા 6 દેશોની એન્ટ્રી થઈ છે. આ દેશોમાં સરમુખત્યારશાહી અને મુસ્લિમ દેશોના જમાવડાથી ભારત માટે બ્રિક્સ ’દીવાલ’ બની જાય તેવી પણ ભીતિ સેવાઈ રહી છે. તેવામાં હવે આંતરરાષ્ટ્રીય કૂટનીતિમાં મોદી માટે નટચાલ સાબિત થવાની છે.

યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને યુરોપનું હાલ વૈશ્વિક કક્ષાએ પ્રભુત્વ છે. ત્યારે આ પ્રભુત્વને ઢીલું પાડવા માટે બ્રિક્સ ક્લબમાં નવા છ નવા દેશોને લાવીને વિસ્તરણ કરવા સંમતિ થઈ છે. વિસ્તરણને જૂથના બે અગ્રણી સભ્યો માટે નોંધપાત્ર ફાયદા તરીકે ગણવામાં આવે છે. જે ચીનના રાજકીય પ્રભાવમાં વધારો કરે છે અને રશિયાની અલગતા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. તેમ છતાં, રશિયા અને ચીન વધતી જતી આર્થિક મુશ્કેલીઓનો સામનો કરે છે જે તે જ રાષ્ટ્રોની અર્થવ્યવસ્થાને નબળી પાડી શકે છે જેમના હિતોને તેઓ પ્રોત્સાહન આપવાનો દાવો કરે છે.

બ્રિક્સ એ પાંચ વિકાસશીલ દેશો બ્રાઝિલ, રશિયા, ભારત, ચીન અને દક્ષિણ આફ્રિકાનું જૂથ છે, જે વિશ્વની વસ્તીના 41 ટકા, વૈશ્વિક જીડીપીના 24 ટકા અને વૈશ્વિક વેપારના 16 ટકાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. હવે આર્જેન્ટિના, ઇજિપ્ત, ઇથોપિયા, ઈરાન, સાઉદી અરેબિયા અને સંયુક્ત આરબ અમીરાત 1 જાન્યુઆરી, 2024 થી ઔપચારિક રીતે આ જૂથનો ભાગ બનશે, તેથી જૂથમાં સમાવિષ્ટ દેશોની સંખ્યામાં વધારો થશે. મતલબ કે બ્રિક્સનો પરિવાર વધ્યો છે. એકસાથે, 11 દેશોમાં લગભગ 3.7 અબજ લોકોની વસ્તી છે પરંતુ તેમાં પાંચ લોકશાહી, ત્રણ સરમુખત્યારશાહી રાજ્યો, બે નિરંકુશ રાજાશાહી અને એક ધર્મશાહીનો સમાવેશ થાય છે.  તેમાંથી સાઉદી અરેબિયા અને ઈરાન, થોડા મહિના પહેલા સુધી દુશ્મનો હતા.

બ્રિક્સમાં જોડાવા માટે 23 દેશોએ અરજી આપી હતી. બ્રિક્સમાં સભ્ય દેશોનો ઉમેરો ભારત માટે એક રીતે નુકસાન કર્તા પણ છે. કારણકે ભારત આખા વિશ્વમાં બેલેન્સ કરીને ચાલવામાં માંનનારો દેશ છે. તેવામાં સરમુખત્યારશાહી અને મુસ્લિમ દેશો આ સંગઠનમાં જોડાતા ભારતનો રસ્તાથી અલગ પણ સંગઠન નિર્ણયો લઈ શકે છે. બીજી તરફ ચીન જેવી માનસિકતા ધરાવતા સભ્ય દેશોની સંખ્યા વધતા અમેરિકા વિરુદ્ધના જૂથનું લેબલ બ્રિક્સ ઉપર લાગે તેવી પણ શકયતા છે. આમ હવે આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાએ બેલેન્સ કરીને ચાલતું આવ્યું છે. પણ હવે વધુમાં વધુ બેલેન્સ કરીને ચાલવું પડશે તેવી નોબત આવી છે.

સાઉથ આફ્રિકા પણ આફ્રિકન દેશોને બ્રિક્સમાં એન્ટ્રી કરાવવાની ફિરાકમાં

સાઉથ આફ્રિકા બ્રિકસનું યજમાન રહ્યું છે. તેમને સમિટ માટે 67 દેશોને આમંત્રિત કર્યા હતા. આ દેશોમાં 53 દેશ આફ્રિકન હતા. આમ સાઉથ આફ્રિકા વધુમાં વધુ આફ્રિકન દેશોને બ્રિક્સમાં એન્ટ્રી લેવડાવવા માંગે છે. આવું કરવા પાછળ સાઉથ આફ્રિકાનો એક માત્ર ઉદ્દેશ છે કે તેનું બ્રિક્સમાં વજન વધે. જો આફ્રિકન દેશોની બ્રિક્સમાં એન્ટ્રી થાય છે તો આફ્રિકાને બ્રિકસની નેતાગીરી કરવાની વધુને વધુ તક મળશે.

સાર્વભૌમત્ત્વ બાબતે ચીન સાથે સરહદે શાંતિ સ્થાપવાના પ્રયાસો

વડાપ્રધાન મોદી અને જીનપિંગ વચ્ચે મહત્વપૂર્ણ વાતચિત: બીજી તરફ ભારત અને ચીનના વરિષ્ઠ સૈન્ય અધિકારીઓએ તેમની છ દિવસીય મેરેથોન મંત્રણા પૂર્ણ કરી

દક્ષિણ આફ્રિકામાં બ્રિક્સ સમિટ દરમિયાન ભારતના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ વચ્ચે વાતચીત થઈ હતી.  બંને દેશોના નેતાઓએ વર્તમાન ચીન-ભારત સંબંધો અને સામાન્ય હિતના અન્ય મુદ્દાઓ પર નિખાલસ અને ઊંડાણપૂર્વક ચર્ચા કરી હતી.  રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ચીન-ભારત સંબંધોમાં સુધારો એ બંને દેશો અને લોકોના સામાન્ય હિતોને સેવા આપે છે અને તે વિશ્વ અને ક્ષેત્રની શાંતિ, સ્થિરતા અને વિકાસ માટે પણ અનુકૂળ છે.  બંને પક્ષોએ તેમના દ્વિપક્ષીય સંબંધોના એકંદર હિતોને ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ અને સરહદના મુદ્દાને યોગ્ય રીતે હેન્ડલ કરવું જોઈએ જેથી સંયુક્ત રીતે સરહદ વિસ્તારમાં શાંતિ અને સુલેહ-શાંતિનું રક્ષણ કરી શકાય.  ચીનના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા હુઆ ચુનયિંગે બ્રિક્સ સમિટ દરમિયાન ચીન અને ભારત વચ્ચેની વાતચીતની પુષ્ટિ કરી છે.

ભારતના વિદેશ સચિવ વિનય ક્વાત્રાએ  જણાવ્યું કે વડાપ્રધાને અન્ય બ્રિક્સ નેતાઓ સાથે વાતચીત કરી.  ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ સાથેની વાતચીતમાં, વડા પ્રધાને ભારત-ચીન સરહદી વિસ્તારોના પશ્ચિમ સેક્ટરમાં એલએસી પર વણઉકેલાયેલા મુદ્દાઓ પર ભારતની ચિંતાઓને પ્રકાશિત કરી. વડા પ્રધાને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ભારત-ચીન સંબંધોને

સામાન્ય બનાવવા માટે સરહદી વિસ્તારોમાં શાંતિ અને સુલેહ-શાંતિ જાળવવી અને એલએસીનું સન્માન કરવું જરૂરી છે.  આ સંદર્ભમાં, બંને નેતાઓ પોતપોતાના અધિકારીઓને વહેલી તકે છૂટાછેડા અને ડી-એસ્કેલેશન માટેના પ્રયત્નોને વધુ તીવ્ર બનાવવા માટે સૂચના આપવા સંમત થયા હતા.

બીજી તરફ ભારત અને ચીનના વરિષ્ઠ સૈન્ય અધિકારીઓએ તેમની છ દિવસીય મેરેથોન મંત્રણા પૂર્ણ કરી છે.  ડેપસાંગ અને ડેમચોક સેક્ટરમાં લાંબા સમયથી પડતર પ્રશ્નોના ઉકેલ માટે સૈન્ય વાટાઘાટો યોજાઈ હતી.

બંને દેશો વચ્ચે મેજર જનરલ સ્તરની વાતચીત થઈ છે.

સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે સૈન્ય અધિકારીઓ વચ્ચે છ દિવસની લાંબી વાટાઘાટો દરમિયાન ઘણા વર્ષોથી પડતર પ્રશ્નોના નિરાકરણ માટે વ્યાપક અને વિગતવાર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી.  બંને દેશોની સેનાઓ હવે મંત્રણા અંગે તેમના ટોચના નેતૃત્વ પાસેથી સૂચનાઓ લેશે અને ટૂંક સમયમાં અંતિમ નિર્ણય લેવામાં આવશે.  અત્યાર સુધી એવું લાગે છે કે વાટાઘાટોનું પરિણામ કદાચ સકારાત્મક રહ્યું છે.

સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર નજીકના ભવિષ્યમાં બંને પક્ષો વચ્ચે ટોચના સ્તરે વાતચીત થવાની પણ શક્યતા છે.  નોંધનીય છે કે ભારતીય અને ચીની સૈનિકો વચ્ચે મેજર જનરલ લેવલની વાતચીત દૌલત બેગ ઓલ્ડી અને ચુશુલ સેક્ટરમાં થઈ હતી.  આ વાતચીત 19 ઓગસ્ટના રોજ શરૂ થઈ હતી.  ભારત અને ચીન વચ્ચે કોપ્ર્સ કમાન્ડર સ્તરની વાતચીતનો 19મો રાઉન્ડ આ મહિનાની શરૂઆતમાં ચુશુલ મોલ્ડો ખાતે યોજાયો હતો.

ચીન બ્રિક્સમાં પોતાની સાથે ઉભેલા વધુમાં વધુ દેશોને જોડવા માંગે છે

ચીન વધુને વધુ દેશોને બ્રિક્સમાં જોડાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે.  તે ઈચ્છે છે કે બિઝનેસ વધુને વધુ દેશોમાં ફેલાય.  અહીં અમેરિકાને આ વિસ્તરણ પસંદ પડ્યું નથી.  તેના બે મજબૂત વિરોધીઓ રશિયા અને ચીન એક મંચ પર સાથે છે.  એવા સમયે જ્યારે ઈરાન અમેરિકાને પડકારો આપી રહ્યું હતું, ત્યારે સાઉદી અરેબિયા અમેરિકાનો મિત્ર દેશ રહ્યો છે. હવે તે ઈરાન સાથે ઉભો જોવા મળશે.  નવા દેશોના આગમનથી બ્રિક્સનું કદ વધવાની સાથે તેની તાકાત પણ વધશે.  ચીને પ્રથમ ચરણમાં બેલ્ટ એન્ડ રોડ પ્રોજેક્ટ સાથે સંકળાયેલા દેશોને સામેલ કર્યા છે.  આ સાથે તે પોતાનું કદ વધારવા માંગે છે અને વિશ્વની સામે પોતાને એક મહાસત્તા તરીકે બતાવવા માંગે છે.  તે જ સમયે, યુદ્ધના કારણે એકલું પડી ગયેલું રશિયા પણ વિશ્વમાં પોતાને મજબૂત કરવામાં વ્યસ્ત છે.  તે પોતાનો નવો ચહેરો દુનિયા સમક્ષ રજૂ કરવામાં વ્યસ્ત છે.  ચીન ઈચ્છે છે કે વૈશ્વિક રાજનીતિનો મુખ્ય પ્રવાહ તેની સાથે જોડાયેલો રહે અને તે આ કારણથી સતત પ્લેટફોર્મ શોધી રહ્યું હતું.