ભગવાન શિવને શાશ્વત માનવામાં આવે છે એટલે કે ભગવાન શિવ જેમની ન તો કોઈ શરૂઆત છે અને ન તો કોઈ અંત. ભગવાન શિવનો જન્મ ક્યારે અને કેવી રીતે થયો તે કોઈને ખબર નથી અને ભગવાન શિવ ક્યાં રહે છે તે પણ કોઈને ખબર નથી.
ભક્તોને શિવ પ્રત્યે સાચી લાગણી હોવી જોઈએ. ભગવાન શિવનો વાસ કૈલાસ પર્વત પર છે. ભગવાન શિવને સમય અને અવકાશની મર્યાદાથી પર માનવામાં આવે છે, જેમના પર વાસના, લાગણી, અપમાન, અભિમાન, આસક્તિ, ભ્રમ વગેરેનો કોઈ પ્રભાવ નથી.
ભોલેનાથ મહાદેવને ત્રિલોચન તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ત્રિલોચન એટલે ત્રણ આંખોવાળા ભગવાન મહાકાલ. ભગવાન શિવ એકમાત્ર એવા દેવ છે જેમને ત્રણ આંખો છે. માન્યતા મુજબ, ભગવાન નીલકંઠ જ્યારે બ્રહ્માંડનો નાશ કરવાનો હોય ત્યારે તેમની ત્રીજી આંખનો ઉપયોગ કરે છે. છેવટે, ભગવાન શિવને ત્રીજી આંખ કેવી રીતે મળી? તેનું રહસ્ય શું છે? શિવના ત્રિનેત્રની પૌરાણિક કથા શું છે?ચાલો જાણીએ…
દંતકથા અનુસાર
મહાભારતના છઠ્ઠા ખંડ અનુશાસન પર્વમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે કેવી રીતે ભગવાન શિવને ત્રીજી આંખ મળી. દંતકથા અનુસાર, એકવાર નારદજી ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતી વચ્ચેની વાતચીતનું વર્ણન કરે છે. આ વાતચીતમાં ત્રિનેત્રનું રહસ્ય છુપાયેલું છે.
નારદજી કહે છે કે એકવાર ભગવાન શિવ હિમાલયમાં એક સભા કરી રહ્યા હતા, જેમાં તમામ દેવતાઓ, ઋષિઓ અને જ્ઞાની લોકો સામેલ હતા. પછી માતા પાર્વતી સભામાં આવ્યા અને તેમના મનોરંજન માટે તેમણે ભગવાન શિવની બંને આંખોને પોતાના હાથથી ઢાંકી દીધી.
માતા પાર્વતીએ ભગવાન શિવની આંખોને ઢાંકી દેતાં જ સમગ્ર સૃષ્ટિમાં અંધકાર છવાઈ ગયો. એવું લાગતું હતું કે જાણે સૂર્ય ભગવાનનું અસ્તિત્વ જ નથી. આ પછી પૃથ્વી પર રહેલા તમામ જીવોમાં જીવનનું સંકટ ઊભું થયું.
સૂર્યપ્રકાશની અસર સમાપ્ત થઈ ગઈ હતી અને પૃથ્વી પર અરાજકતા હતી. અંધકાર એવો હતો કે સ્વયં ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ પણ કંઈ જોઈ શકતા ન હતા. ત્યારે ભગવાન શિવે તેમના કપાળ પર પ્રકાશનો કિરણ પ્રગટાવ્યો.
આ કારણોસર, પ્રકાશનો કિરણ જે બ્રહ્માંડમાં પાછો ફર્યો તેને ત્રીજી આંખ કહેવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં પાર્વતીજીએ પણ શિવજીને તેમની ત્રીજી આંખનું રહસ્ય પૂછ્યું તો શિવજીએ તેમને કહ્યું કે તેમની ત્રીજી આંખ વિશ્વની રક્ષક છે. જો તેણે પ્રકાશના કિરણને પ્રગટ ન કર્યો હોત, તો બ્રહ્માંડનો નાશ થઈ ગયો હોત. આવી સ્થિતિમાં, ભગવાન શિવ જ્યારે વિનાશનો સમય હોય ત્યારે જ તેમની ત્રીજી આંખ ખોલે છે. તે પહેલા તે હંમેશા પોતાની ત્રીજી આંખ બંધ રાખે છે.
ઘણા ધાર્મિક શાસ્ત્રોમાં કહેવાયું છે કે
ભગવાન શિવની એક આંખ સૂર્ય છે અને બીજી આંખ ચંદ્ર છે. તેથી જ્યારે પાર્વતીજીએ પોતાની આંખો બંધ કરી ત્યારે ચારે બાજુ અંધકાર ફેલાઈ ગયો.
એવું કહેવાય છે કે ભગવાન શિવની ત્રીજી આંખ તેમના શરીરનો વધારાનો ભાગ નથી પરંતુ તે તેમની દિવ્ય દ્રષ્ટિનું પ્રતીક છે, જે જ્ઞાન મેળવવા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ભગવાન શિવને સંસારના સંહારક કહેવામાં આવે છે, જ્યારે પણ સંકટના વાદળો છવાઈ જાય છે, ત્યારે ભગવાન શિવે સમગ્ર વિશ્વને આપત્તિથી બચાવ્યું હતું.
એવું માનવામાં આવે છે કે મહાદેવની ત્રીજી નેત્રથી કશું બચી શકતું નથી. જ્યાં સુધી તેનું મન શાંત હોય ત્યાં સુધી તેની આ આંખ બંધ રહે છે, પરંતુ જ્યારે તે ગુસ્સે થાય છે ત્યારે તેની આ આંખની આગમાંથી કોઈ બચી શકતું નથી.
ત્રીજી આંખ સંદેશ આપે છે કે
ભગવાન શિવની ત્રીજી આંખ આપણને સંદેશ આપે છે કે દરેક મનુષ્યની ત્રણ આંખો હોય છે. જરૂરી છે તેનો યોગ્ય સમયે યોગ્ય ઉપયોગ કરવાની. આ ત્રીજી આંખ આપણને આવનારા સંકટની માહિતી આપે છે. તે આપણને સાચા અને ખોટા વચ્ચેનો તફાવત જણાવે છે અને સાચો માર્ગ પણ બતાવે છે.
ઘણી વખત જીવનમાં આવી સમસ્યાઓ ઊભી થાય છે જેને આપણે સમજી શકતા નથી, તે આપણને માર્ગદર્શન આપે છે. તે આપણને ધીરજ અને સંયમ જાળવવામાં પણ મદદ કરે છે.
મૃતદેહના અગ્નિસંસ્કાર પછી ભગવાન શિવ તેના આખા શરીર પર ભસ્મ લગાવે છે. મતલબ કે આપણું શરીર નશ્વર છે. એક યા બીજા દિવસે તે રાખમાં ફેરવાઈ જશે, તેથી આપણે તેના પર ક્યારેય ગર્વ ન કરવો જોઈએ. તેમજ સુખ અને દુ:ખ બંને જીવનનો એક ભાગ છે, જે વ્યક્તિ પોતાની જાતને સંજોગોને અનુરૂપ બનાવે છે તેનું જીવન સફળ બને છે અને આ તેની સૌથી મોટી ગુણવત્તા છે.
