આજના યુગમાં લોકો સ્વાસ્થયને લઈને ખૂબ જ ગંભીર હોય છે. લાંબુ અને સ્વાસ્થય વર્ધક જીવન જીવવા માટે કસરત અને હેલ્થી ફૂડનું સેવન કરવું જરૂરી છે પરંતુ જ્યારે આપણે ભારતના બે લોકપ્રિય ચહેરાઓ? સિદ્ધાર્થ શુક્લા (40 વર્ષ) અને સુપરસ્ટાર પુનીત રાજકુમાર (46 વર્ષ) અને ક્રિકેટર અવિ બારોટના નિધનના કારણ વિશે વિચારીએ જેમણે તેમની ફિટનેસને ખૂબ ગંભીરતાથી લીધી છે, ત્યારે તમે તેમના 40 વર્ષના દાયકામાં હાર્ટ એટેકના સમાચાર પર કેવી પ્રતિક્રિયા આપો છો ? આપણને પ્રશ્ન થાય છે કે શું કસરત ખરેખર લાંબુ જીવવા અને સ્વસ્થ રહેવાનો ઉપાય છે?
ડૉક્ટરો ચેતવણી આપે છે કે હૃદયની કોઈપણ અંતર્ગત સ્થિતિને જાણ્યા વિના, ખાસ કરીને મધ્યમથી ગંભીર કસરત કરવી એ સ્વાસ્થય માટે હાનિકારક છે. હાર્ટ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ મેદાન્તા ક્લિનિકલ અને પ્રિવેન્ટિવ કાર્ડિયોલોજીના ડિરેક્ટર ડૉ.સંજય મિત્તલ સમજાવે છે, “જો ખોટા સમયે અને ખોટા ડોઝમાં કોઈ પણ દવા આપવામાં આવે તો તે દરેક દવા ઝેર છે, તેવી જ રીતે કસરતની બાબતમાં પણ છે. સામાન્ય વ્યક્તિ કોઈ પણ વ્યાયામ કે કસરત કરે તો એ ક્યારેક જીવલેણ સાબિત થઈ શકે છે.
તેથી, કોઈ પણ ભારે (જોખમી) કસરત કરતા પહેલા પોતાનું મૂલ્યાંકન કરવું મહત્વપૂર્ણ છે. અમુક વર્ગના લોકો છે જેમને કસરત કરવાથી હાર્ટ એટેક આવી શકે છે. મહાધમની વાલ્વનું સંકુચિત થવું, જો હ્રદય હ્રદયમાં લોહીના પરિભ્રમણની વિસંગતતાઓ હોય, જેનો અર્થ છે કે હૃદયની ધમનીઓ ખોટા સાઇનસમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે; હૃદયની વિદ્યુત અનિયમિતતા વ્યક્તિને કસરત કર્યા પછી પતન તરફ દોરી શકે છે. ભારે કસરત કરતા પહેલા તમે તમારું મૂલ્યાંકન કરો તે વધુ સારું છે. નિદાન ન થયેલ હૃદયરોગ એ ખૂબ જ ગંભીર બાબત છે.
ડો. મિત્તલ કેટલાક સંકેતો કે જેને અવગણવા જોઈએ નહીં:
1. જો કોઈ વ્યક્તિ વ્યાયામ કરતી વખતે ચક્કર અથવા અંધારા આવે છે તો તમારે ચેકઅપ કરાવવું જોઈએ.
2. જો તમને હાઈ બ્લડ પ્રેશર (અત્યંત હાઈ બ્લડ પ્રેશર) હોય, તો તમારા બીપીને નિયંત્રિત કરવું અને પછી કસરત કરવી.
3.જો તમારા પરિવારમાં કોઈ એવી વ્યક્તિનું મૃત્યુ થયું હોય જેના મૃત્યુના કોઈ એંધાણ ન હોય અને તમે પણ એ જ પરિવારના સભ્ય છો તો તમને પણ આવી કઈક બીમારી થઈ શકે છે તેથી કોઈ પણ કસરત કરવામાં સાવધાની રાખવી.
4.જો તમને છાતીમાં દુખાવો અથવા શ્વાસ લેવામાં તકલીફ હોય તો તમારું ચેક અપ કરાવવું આવશ્યક છે.
હૃદયરોગ હવે વૃદ્ધત્વનો રોગ રહ્યો નથી:
અમૃતા હોસ્પિટલના પ્રોફેસર અને હેડ ડો. રાજેશ થાચથોડિયાલ, કહે છે કે “અગાઉ હાર્ટ એટેકને વૃદ્ધત્વની બીમારી તરીકે ઓળખવામાં આવતી હતી અને સામાન્ય રીતે 60 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો તેનો ભોગ બનતાં પરંતુ છેલ્લા ઘણાવર્ષોમાં આ દૃશ્ય બદલાઈ રહ્યું છે અને હવે યુવાનો આ રોગનો શિકાર વધુ બની રહ્યા છે. તમે બહારથી ખૂબ જ ફિટ અને સ્વસ્થ દેખાવ છો, પરંતુ તમારા શરીરની અંદર એવી બીમારીઓ હોઈ શકે છે જેનાથી તમે બિલકુલ અજાણ છો.
ઘણા પરિબળો છે જે યુવાનોને હાર્ટ એટેક તરફ દોરી જાય છે. હાઈ બ્લડ પ્રેશર, કોલેસ્ટ્રોલ, અનિદ્રા, ખરાબ ખાવાની આદતો અને તંદુરસ્ત જીવનશૈલીનું પાલન ન કરવાથી હાર્ટ એટેક આવાવનું જોખમ વધી શકે છે. પહેલા, મોટાભાગના લોકો તેમની ઓફિસમાં જતા હતા અને ઘણા સ્થળોની મુલાકાત લેતા હતા, અને તેથી શરીરનું હલન ચલન થતું પરંતુ મહામારીની અસર પછી, દરેકની સક્રિય દિનચર્યા અટકી ગઈ અને હવે તે બેઠાડુ જીવનશૈલી એટ્લે કે વર્ક ફ્રોમ હોમ કરે છે . ઉપરાંત, જ્યારે તમારા પરિવારમાં હૃદય રોગનો ઇતિહાસ હોય ત્યારે તમારે તમારી જીવનશૈલીમાં વધુ સાવચેત રહેવાની જરૂર છે.
એક હદ સુધી વ્યાયામ અને તંદુરસ્ત આહાર જાળવવો એ સારું છે પરંતુ તે ઉપરાંત તમારે સાવચેત રહેવાની જરૂર છે, સખત વ્યાયામનું આયોજન સંપૂર્ણ કાર્ડિયાક ટેસ્ટ પછી જ કરી શકાય છે. સલાહ એ છે કે નિયમિત આરોગ્ય તપાસ કરાવો અને તમારા શરીરની અંદર શું ચાલી રહ્યું છે તે જાણો અને તમારા પોતાના બોસ બનવાને બદલે નિષ્ણાતોને સૂચનો કરવા દો.
નિયમિત તપાસ જરૂરી છે
આકસ્મિક રીતે, હૃદયની સમસ્યાઓના લક્ષણો દેખાવાનું શરૂ થાય ત્યાં સુધીમાં, રોગ ઘણીવાર પહેલાથી જ રોગની અસર શરૂ થઈ ગઈ હોય છે. એશિયન હાર્ટ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, મુંબઈના વરિષ્ઠ કાર્ડિયોલોજિસ્ટ ડૉ. સંતોષ કુમાર ડોરા સમજાવે છે, “છાતીમાં દુખાવો અથવા શ્વાસ લેવામાં તકલીફ હૃદયની સમસ્યાની શક્યતા દર્શાવે છે અને પછી કારણ જાણવા માટે વધુ પરીક્ષણોની જરૂર છે.
પ્રારંભિક તબક્કે સમસ્યાઓ શોધવા માટે સમયાંતરે સ્ક્રીનીંગ પરીક્ષણો જરૂરી છે, જેથી હૃદયને નોંધપાત્ર નુકસાન થાય તે પહેલાં યોગ્ય સારવાર આપી શકાય. સામાન્ય ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટ ECG, 2D ઇકોકાર્ડિયોગ્રામ, સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ, કોરોનરી કેલ્શિયમ માટે સીટી સ્કેન છે. સામાન્ય રીતે 40 વર્ષની ઉંમર પછી અથવા ઉચ્ચ જોખમ ધરાવતી વસ્તીમાં 30 વર્ષની ઉંમર પછી વર્ષમાં એકવાર અથવા દર 2 વર્ષે એકવાર કાર્ડિયાક સ્ક્રીનીંગ પરીક્ષણોની કરાવવા જરૂરી છે.
