મુંબઈ હોય કે દિલ્હી વરસાદ પડતાની સાથે જ પરિસ્થિતિ વધુ વણસી જાય છે. રસ્તાઓ ગાયબ… વાહનો જામ થવા લાગે છે. લોકો પરેશાન થઈ રહ્યા છે. તેઓ પ્રશાસન અને સરકારને કોપી રહ્યા છે. દુનિયાના મોટા શહેરોમાં આવી કોઈ સમસ્યા કેમ નથી. જેમ કે લંડન… ત્યાં પણ વરસાદ પડે છે. પરંતુ પાણી ભરાવાની સમસ્યા ક્યારેય થતી નથી.
મુંબઈમાં વરસાદ પડી રહ્યો છે. ત્યાંના રસ્તા, શેરીઓ અને ચોક તમામ પાણીમાં ડૂબી ગયા છે. ઉછળતો અરબી સમુદ્ર મરીન ડ્રાઈવને ભીંજવે છે. પરંતુ પાણી ભરાવાને કારણે મુંબઈની હાર્ટલાઈન એટલે કે લોકલ ટ્રેન અટકી ગઈ છે. બેસ્ટ બસોને પણ દોડાવવામાં મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડે છે. અનેક જગ્યાએ પાણીમાં ફસાયેલા વાહનોની તસવીરો સામે આવી છે. દિલ્હીમાં પણ આવી જ સ્થિતિ છે. રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં થોડો વરસાદ પડતા જ ગૂંગળામણ થવા લાગે છે.
પણ લંડન જેવા મોટા શહેરોમાં આવું કેમ નથી થતું? ત્યાં કયા સુર્ખાબની પાંખો લાગેલી છે? પહેલા દિલ્હી અને મુંબઈની સમસ્યાઓ જાણીએ. એ પછી લંડન જેવા શહેરોમાં આવી સિસ્ટમ વિશે જાણીએ, જેના કારણે પાણી ભરાય અને પાણી ભરાય નહીં.
દિલ્હી અને મુંબઈની સમસ્યા…
અપૂરતી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર… દિલ્હી અને મુંબઈ બંને ખૂબ જ પ્રાચીન અને અપૂરતી ડ્રેનેજ સિસ્ટમ સાથે સંઘર્ષ કરી રહ્યાં છે. આ સિસ્ટમો ભારે વરસાદની સ્થિતિને સંભાળી શકતી નથી. જેના કારણે પૂર જેવી ગંભીર સ્થિતિ સર્જાય છે. દર વખતે જ્યારે વરસાદ પડે છે ત્યારે ત્રણથી ચાર વખત પાણી ભરાય છે અને પૂર આવે છે. કારણ કે ગટર વ્યવસ્થા કામ કરતી નથી.
વરસાદી પાણીના સંગ્રહનો અભાવ… મુંબઈ અને દિલ્હી બંને શહેરોમાં વરસાદી પાણીના સંગ્રહનું કામ શરૂ થઈ ગયું છે. પરંતુ આ વ્યાપક સ્તરે નથી. તેમજ આ વ્યવસ્થાને શહેરી આયોજન સાથે જોડવામાં આવી નથી. જ્યારે લંડનમાં આ સિસ્ટમ શરૂઆતથી જ અમલમાં છે. જો આનો અમલ થાય તો શહેર યોગ્ય પ્રમાણમાં પાણીનો બચાવ કરી શકશે.
શહેરીકરણ અને આબોહવા પરિવર્તન… ઝડપી શહેરીકરણને કારણે પાણી શોષી શકે તેવા વિસ્તારો ઘટ્યા છે. વેટલેન્ડ્સ અને લીલી જગ્યાઓ ઘટી રહી છે. આબોહવા પરિવર્તનને કારણે વારંવાર અને કોઈપણ સમયે વરસાદ પડે છે. આ હાલની ડ્રેનેજ સિસ્ટમ પર ઘણું દબાણ લાવે છે.
મર્યાદિત સરકારી સમર્થન… લંડન સરકારની જેમ ભારતમાં સરકારની નીતિઓનો અભાવ છે. સરકારે વરસાદી પાણીના સંગ્રહ માટે મોટા પાયે જાગૃતિ અભિયાનો અને પ્રોત્સાહનો આપવાનું આયોજન કરવું જોઈએ. જેથી આવા કામો કરવા માંગતા લોકોને પ્રોત્સાહન મળે. બિલ્ડીંગોમાં આ સિસ્ટમ લગાવવાથી શહેરમાં વોટર મેનેજમેન્ટ સરળ બનશે.
લંડનમાં શું સારું છે…
વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ… લંડનમાં મહત્તમ સ્થળોએ વરસાદી પાણીના સંગ્રહ પર સંપૂર્ણ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું છે. આ ટેક્નોલોજી ઇમારતોમાં સામેલ કરવામાં આવી છે. વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ કરીને પુનઃઉપયોગ કરવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે લંડનનું મ્યુઝિયમ લો. 850 ચોરસ મીટરની ટેરેસ છે. અહીં વરસાદ દરમિયાન 25 હજાર લીટર પાણીનો સંગ્રહ થાય છે. તેનો અર્થ એ કે તે સંગ્રહિત છે. જેનો ઉપયોગ ટોયલેટ ફ્લશિંગ અને સિંચાઈમાં થાય છે.
સસ્ટેનેબલ અર્બન ડ્રેનેજ સિસ્ટમ… સ્ટોર્મ વોટર મેનેજમેન્ટ તકનીકો લંડનમાં સારી રીતે અમલમાં છે. આ ગટર વ્યવસ્થા પરનો ભાર ઘટાડે છે. વરસાદી પાણીના નિકાલથી વરસાદી પાણીનો સમયસર નિકાલ સુનિશ્ચિત કરી શકાય છે. અથવા તમે તેને એક જગ્યાએ એકત્રિત કરી શકો છો અને તેનો ફરીથી ઉપયોગ કરી શકો છો. જેના કારણે વરસાદી પાણી ગટર વ્યવસ્થામાં બિનજરૂરી રીતે પ્રવેશતું નથી. તેના બદલે તે ગટર સાથે ભળ્યા વિના સ્વચ્છ પાણીના સ્ત્રોતોમાં વહે છે.
કાયદા અને પ્રોત્સાહનો… લંડન સરકાર વરસાદી પાણીના સંગ્રહને ભારે પ્રોત્સાહન આપે છે. તેના માટે કડક નિયમો બનાવવામાં આવ્યા છે. દરેક નવી બિલ્ડીંગમાં આનો અમલ કરવો પડશે.
