દેશના કોઈને કોઈ ખૂણે ભૂકંપના સમાચાર તો તમે સાંભળ્યા જ હશે. શક્ય છે કે તમે ભૂકંપના આંચકા પણ અનુભવ્યા હશે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે માત્ર પૃથ્વી પર જ નહીં પરંતુ ચંદ્ર પર પણ આવા આંચકા અનુભવાય છે.
હા! ચંદ્રયાન-3 એ ખુલાસો કર્યો છે કે પૃથ્વી પર આવતા ભૂકંપ જેવા આંચકા ચંદ્ર પર અનુભવાય છે.
એટલે કે ચંદ્ર પર પણ ભૂકંપ આવે છે. પરંતુ આ ભૂકંપ શા માટે આવે છે તેનો જવાબ પણ ઈસરોએ આપ્યો છે. ચંદ્રયાન 3 ના અમારા મિશન હેઠળ, ચંદ્ર સાથે સંબંધિત કેટલીક વિશેષ માહિતી પ્રાપ્ત કરવામાં આવી છે. ચાલો જાણીએ કે ISROએ આ અંગે શું કહ્યું.
ઈસરોના જણાવ્યા અનુસાર, આ ધ્રુજારી ઉલ્કાની અસર અથવા થર્મલ ઈફેક્ટને કારણે આવી શકે છે. ચંદ્રયાન-3 ના વિક્રમ લેન્ડર અને પ્રજ્ઞાન રોવર પર માઉન્ટ થયેલ લુનર સિસ્મિક એક્ટિવિટી ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ (ILSA) દ્વારા ડેટા એકત્રિત કરવામાં આવ્યો હતો.
ILSA દ્વારા ડેટા સંગ્રહ
ILSA એ 2 સપ્ટેમ્બર, 2023 ના રોજ બંધ થયા પહેલા 190 કલાકનો સિસ્મિક ડેટા રેકોર્ડ કર્યો હતો. પછી ઉપકરણને તેના મૂળ સ્થાનથી લગભગ 50 સેમી દૂર સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવ્યું હતું. કુલ મળીને, ILSA એ ચંદ્રની સપાટી પર લગભગ 218 કલાક કામ કર્યું.
આ તારણો ‘ઈકારસ’ જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા એક સંશોધન પેપરમાં સારાંશ આપવામાં આવ્યા છે. અભ્યાસ દર્શાવે છે કે એકત્રિત ડેટામાંથી વધુ માહિતી મેળવવા માટે વિગતવાર વિશ્લેષણ જરૂરી છે.
આ ચિહ્નો ઓળખવામાં આવ્યા હતા
સંશોધકોએ ડેટામાંથી 250 થી વધુ અનન્ય સંકેતોની ઓળખ કરી. આમાંથી લગભગ 200 સિગ્નલો જાણીતી રોવર પ્રવૃત્તિઓ અથવા વૈજ્ઞાનિક કામગીરી સાથે સંકળાયેલા હતા. જો કે, લગભગ 50 સિગ્નલો લેન્ડર અથવા રોવરની કોઈપણ જાણીતી પ્રવૃત્તિ સાથે સંકળાયેલા ન હતા.
પ્રારંભિક વિશ્લેષણ
ISRO એ ચંદ્રયાન-3 થી મળેલા સિસ્મિક ડેટાનું પ્રાથમિક વિશ્લેષણ હાથ ધર્યું હતું. આ પ્રારંભિક તપાસમાં ચંદ્ર પર ધરતીકંપના કારણો વિશે માહિતી આપવામાં આવી હતી, જે દર્શાવે છે કે આ ધરતીકંપો ઉલ્કાપિંડની અસર અથવા ગરમી સંબંધિત ઘટનાઓને કારણે થઈ શકે છે.
ILSA એ ચંદ્રયાન-3ના વિક્રમ લેન્ડર અને પ્રજ્ઞાન રોવર દ્વારા વહન કરવામાં આવતા પાંચ મોટા વૈજ્ઞાનિક સાધનોમાંનું એક છે. આ સાધનો વિવિધ વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો કરવા અને ચંદ્રની સપાટી પરથી મૂલ્યવાન માહિતી એકત્ર કરવા માટે જરૂરી છે.
સંશોધકોએ ભાર મૂક્યો હતો કે ILSA દ્વારા એકત્રિત કરવામાં આવેલા સિસ્મિક ડેટાને સંપૂર્ણ રીતે સમજવા અને તેનું અર્થઘટન કરવા માટે વધુ વિગતવાર અભ્યાસની જરૂર છે. આવા અભ્યાસો ચંદ્ર પર થતી ધરતીકંપની પ્રવૃત્તિ અને તેના સંભવિત કારણો વિશે ઊંડાણપૂર્વકની માહિતી મેળવવામાં મદદ કરશે.
આ શોધ સતત ચંદ્ર સંશોધન અને સંશોધનના મહત્વને રેખાંકિત કરે છે. ચંદ્ર પરની ધરતીકંપની પ્રવૃત્તિને સમજવાથી તેની ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય પ્રક્રિયાઓ અને ઇતિહાસ વિશે મહત્વપૂર્ણ માહિતી મળી શકે છે.
