બજેટ ભાષણોનો રેકોર્ડ: નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણનું કેન્દ્રીય બજેટ 2020-21 એ ભારતીય ઇતિહાસનું સૌથી લાંબુ બજેટ ભાષણ છે જે 2 કલાક 42 મિનિટ સુધી ચાલ્યું હતું. આ દરમિયાન, તેમણે કેન્દ્રીય બજેટ 2019-20 રજૂ કરવા માટે 2 કલાક અને 17 મિનિટનો પોતાનો જ રેકોર્ડ તોડ્યો.
સંસદનું બજેટ સત્ર 22 જુલાઈથી શરૂ થઈ ગયું છે. 23 જુલાઈએ નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ લોકસભામાં કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરશે. આ વખતે બજેટની રજૂઆત સાથે નાણામંત્રીના નામે એક અનોખો રેકોર્ડ નોંધાશે. તે સતત સાત વખત બજેટ રજૂ કરનાર દેશના પ્રથમ નાણામંત્રી બનશે. સીતારમણ સિવાય સૌથી વધુ છ વખત બજેટ રજૂ કરવાનો રેકોર્ડ પૂર્વ વડાપ્રધાન મોરારજી દેસાઈના નામે છે. આ વખતે સીતારમણ પૂર્વ પીએમ દેસાઈને પાછળ છોડી દેશે. નિર્મલા સીતારમણ તેમના લાંબા બજેટ ભાષણ માટે પણ જાણીતા છે.
ચાલો જાણીએ કે તેમનું કયું બજેટ ભાષણ કેટલો સમય ચાલ્યું. આ વર્ષે સામાન્ય ચૂંટણીઓને કારણે નાણામંત્રીએ 1 ફેબ્રુઆરી 2024ના રોજ વચગાળાનું બજેટ રજૂ કર્યું હતું. ત્યારબાદ તેમનું બજેટ ભાષણ 56 મિનિટ સુધી ચાલ્યું. અગાઉ નાણાં પ્રધાન સીતારમણે 2023-24 માટે 87 મિનિટનું બજેટ ભાષણ વાંચ્યું હતું. 2019માં તેમનું બજેટ ભાષણ 2 કલાક 17 મિનિટનું હતું. 2022 માં, તેણીએ 92 મિનિટ સુધી વાત કરી.
કયા નાણામંત્રીએ સૌથી લાંબુ બજેટ ભાષણ આપ્યું
ભારતીય ઈતિહાસમાં સૌથી લાંબુ બજેટ ભાષણ વાંચવાનો રેકોર્ડ પણ નિર્મલા સીતારમણના નામે છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણનું કેન્દ્રીય બજેટ 2020 ભાષણ ભારતીય ઈતિહાસનું સૌથી લાંબુ બજેટ ભાષણ છે જે 2 કલાક 42 મિનિટ સુધી ચાલ્યું હતું. આ દરમિયાન તેમણે કેન્દ્રીય બજેટ 2019 રજૂ કરવાનો 2 કલાક 17 મિનિટનો પોતાનો જ રેકોર્ડ તોડ્યો. તેમના પહેલા સૌથી લાંબા બજેટ ભાષણનો રેકોર્ડ સ્વર્ગસ્થ અરુણ જેટલીના નામે હતો. જેટલીનું 2014નું બજેટ ભાષણ 2 કલાક 10 મિનિટનું હતું. ચાલો જાણીએ કે છેલ્લા વર્ષોમાં કયા નેતાએ સૌથી લાંબુ ભાષણ આપ્યું છે.
વર્ષ 2019 માં, કેન્દ્રીય નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે નાણાકીય વર્ષ 2019-2020 માટે તેમનું પ્રથમ બજેટ રજૂ કર્યું. તે ભાષણ સાથે, તેમણે સૌથી લાંબા બજેટ સંબોધનનો રેકોર્ડ તોડ્યો. તેણીએ બે કલાક અને 17 મિનિટ સુધી વાત કરી. બીજા વર્ષે, તેમણે વર્ષ 2020-21નું બજેટ રજૂ કરતી વખતે બે કલાક અને 42 મિનિટ બોલ્યા ત્યારે પોતાનો જ રેકોર્ડ તોડ્યો. અને એ પણ આખું ભાષણ નહોતું! તબિયતની ચિંતાને કારણે જ્યારે તે દિવસે તેમનું ભાષણ ટૂંકું કરવું પડ્યું ત્યારે તેમની પાસે બજેટના બે પાના બાકી હતા. 2021-22માં તેમનું બજેટ ભાષણ 100 મિનિટનું હતું. નિર્મલા સીતારમણે વર્ષ 2022-23ના બજેટમાં કુલ દોઢ કલાક બોલ્યા હતા.
નિર્મલા સીતારમણ પહેલા જસવંત સિંહના નામે સૌથી લાંબુ બજેટ ભાષણ
નિર્મલા સીતારમણ પહેલા ભાજપના નેતા જસવંત સિંહે સૌથી લાંબુ બજેટ ભાષણ આપવાનો રેકોર્ડ બનાવ્યો હતો. 2003માં તેમણે 2 કલાક 15 મિનિટનું બજેટ રજૂ કર્યું હતું.
હિરુભાઈ એમ પટેલે સૌથી ટૂંકું બજેટ ભાષણ આપ્યું હતું
સ્વતંત્ર ભારતના ઈતિહાસમાં સૌથી ટૂંકું બજેટ ભાષણ હિરુભાઈ એમ પટેલ દ્વારા 1977માં આપવામાં આવ્યું હતું. તેમણે માત્ર 800 શબ્દોનું વચગાળાનું બજેટ ભાષણ આપ્યું હતું. સૌથી ટૂંકું પૂર્ણ બજેટ ભાષણ વાયબી ચવ્હાણનું હતું, જે માત્ર 9300 શબ્દોનું હતું. મોરારજી દેસાઈએ 10 હજાર શબ્દોનું બીજું સૌથી ટૂંકું ભાષણ રજૂ કર્યું.
કોનું બજેટ ભાષણ શબ્દોની દ્રષ્ટિએ સૌથી લાંબુ હતું
શબ્દોની વાત કરીએ તો મનમોહન સિંહે 1991માં આપેલું બજેટ ભાષણ સૌથી લાંબુ હતું. તે 18700 શબ્દો લાંબો હતો. આ પછી યશવંત સિંહાનું ભાષણ હતું, જે 15700 શબ્દોનું હતું.
મોરારજી દેસાઈએ સૌથી વધુ 10 વખત સામાન્ય બજેટ રજૂ કર્યું હતું
અત્યાર સુધી મોરારજી દેસાઈએ સૌથી વધુ 10 વખત સામાન્ય બજેટ રજૂ કર્યું છે. આ પછી પી ચિદમ્બરમે 9 વખત, પ્રણવ મુખર્જીએ પણ 9 વખત, યશવંત રાવ ચવ્હાણે 7 વખત, સીડી દેશમુખે 7 વખત, યશવંત સિન્હાએ 7 વખત, મનમોહન સિંહે 6 વખત અને ટીટી કૃષ્ણમાચારીએ પણ 6 વખત સામાન્ય બજેટ રજૂ કર્યું હતું. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 23 જુલાઈએ સતત સાતમી વખત બજેટ રજૂ કરશે. એક વચગાળાનું બજેટ છે જે તેમણે આ વર્ષે 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ કર્યું હતું.
1947 થી અત્યાર સુધીમાં કેટલી વખત બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યું છે
1947 થી, કુલ 92 સામાન્ય બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં સામાન્ય અને વચગાળાનો સમાવેશ થાય છે. અત્યાર સુધીમાં 67 સામાન્ય વાર્ષિક બજેટ અને 15 વચગાળાના બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યા છે, જ્યારે 4 પ્રસંગોએ વિશેષ બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યા છે.
1951 થી અત્યાર સુધીમાં કેટલા નાણા મંત્રીઓએ બજેટ રજૂ કર્યું છે
1951 થી ફેબ્રુઆરી 2024 સુધી દેશના 12 નાણા મંત્રીઓને રજૂ કરવામાં આવ્યા છે. આ સિવાય પંડિત જવાહર લાલ નેહરુ, ઈન્દિરા ગાંધી અને રાજીવ ગાંધી જ્યારે વડાપ્રધાન હતા ત્યારે બજેટ રજૂ કરી ચૂક્યા છે.
અત્યાર સુધીના નાણા મંત્રીઓના નામ
સીડી દેશમુખ (1951-57)
મોરારજી દેસાઈ (1959–64, 1967–70)
વાયબી ચવ્હાણ (1971-75)
વીપી સિંઘ (1985-1987)
મનમોહન સિંહ (1991-96)
યશવંત સિંહા (1998-2002)
જસબંત સિંહ (1996–1996, 2002–2004)
પી. ચિદમ્બરમ (1996-98, 2004-09, 2013-14)
પ્રણવ મુખર્જી (1982–85, 2009–13)
અરુણ જેટલી (2014-19)
પિયુષ ગોયલ (2019)
નિર્મલા સીતારમણ (2019-2024)
