ભાગ્યે જ તમે જાણતા હશો કે દુનિયામાં માત્ર ત્રણ લોકોને જ ક્યાંય જવા માટે પાસપોર્ટની જરૂર નથી. તેમને વિશેષાધિકાર છે કે તેઓ આ દસ્તાવેજો વિના ગમે ત્યાં જઈ શકે છે.
જ્યારે તેઓ વિદેશ પ્રવાસ કરે છે ત્યારે કોઈ તેમને તેમના પાસપોર્ટ વિશે પૂછતું નથી. આ હોવા છતાં તેને સંપૂર્ણ સન્માન આપવામાં આવે છે. પહેલાના જમાનામાં દુનિયાના દેશોમાં એ વાત પર સહમતિ ન હતી કે અન્ય દેશોમાં મુસાફરી કરતી વખતે દસ્તાવેજોની જરૂર પડશે, પરંતુ પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ દરમિયાન જ દરેક દેશ પાસપોર્ટનું મહત્વ સમજવા લાગ્યા.
વર્ષ 1920 માં બધું અચાનક બદલાઈ ગયું. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ્સને તેમના દેશમાં પ્રવેશતા અટકાવવા માટે વિશ્વવ્યાપી પાસપોર્ટ જેવી સિસ્ટમ બનાવવાની પહેલ કરી. લીગ ઓફ નેશન્સમાં પણ આ અંગે ચર્ચા કરવામાં આવી હતી અને 1924માં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે તેની નવી પાસપોર્ટ સિસ્ટમ જારી કરી હતી.
હવે પાસપોર્ટ બીજા દેશમાં મુસાફરી કરનાર વ્યક્તિ માટે સત્તાવાર ઓળખ કાર્ડ બની ગયું છે. જેમાં તેમનું નામ, સરનામું, ઉંમર, ફોટો, નાગરિકતા અને સહી સામેલ છે. તે જે દેશમાં જઈ રહ્યો હતો ત્યાંની વ્યક્તિની ઓળખ શોધવાની આ એક સરળ રીત બની ગઈ. હવે તમામ દેશો ઈ-પાસપોર્ટ જારી કરે છે.
જો કે હજુ પણ 3 ખાસ લોકો એવા છે જેમને દુનિયામાં ક્યાંય ફરવા માટે પાસપોર્ટની જરૂર નથી. આ ત્રણ ખાસ લોકો છે બ્રિટનના રાજા, જાપાનના રાજા અને રાણી. ચાર્લ્સ બ્રિટનના રાજા બન્યા તે પહેલાં આ વિશેષાધિકાર સ્વર્ગસ્થ રાણી એલિઝાબેથ પાસે હતો.
જ્યારે એલિઝાબેથ રાણી હતી, ત્યારે તેને વિશેષાધિકાર મળ્યો હતો. પરંતુ તેના પતિ, પ્રિન્સ ફિલિપ પાસે રાજદ્વારી પાસપોર્ટ હોવો જરૂરી હતો. બ્રિટનમાં સિંહાસન પર બેઠેલા વ્યક્તિને પહેલું સન્માન આપવામાં આવે છે, જ્યારે રાણીના પતિને હંમેશા રાજકુમાર કહેવામાં આવે છે.
ચાર્લ્સ બ્રિટનના રાજા બન્યા કે તરત જ તેમના સેક્રેટરીએ તેમના દેશના વિદેશ કાર્યાલય દ્વારા તમામ દેશોને દસ્તાવેજ સંદેશ મોકલ્યો. કિંગ ચાર્લ્સ હવે બ્રિટિશ શાહી પરિવારના વડા છે, તેથી તેમને સંપૂર્ણ સન્માન સાથે ગમે ત્યાં જવાની મંજૂરી આપવી જોઈએ. આ સમયગાળા દરમિયાન કોઈ અવરોધ ન હોવો જોઈએ.
બ્રિટિશ રાજાને આ અધિકાર છે પરંતુ તેની પત્નીને નથી. જ્યારે તેઓ અન્ય દેશમાં જાય છે ત્યારે તેઓએ તેમનો કોન્સ્યુલર પાસપોર્ટ તેમની સાથે રાખવો પડશે. એ જ રીતે રાજવી પરિવારના મહત્વના સભ્યો પણ રાજદ્વારી પાસપોર્ટ રાખવા માટે હકદાર છે. આ પ્રકારનો પાસપોર્ટ રાખવાથી તેમને વિશેષ સન્માન આપવામાં આવે છે.
ચાલો હવે જાણીએ કે જાપાનના સમ્રાટ અને મહારાણીને આ વિશેષાધિકાર શા માટે અને કેવી રીતે મળ્યો. જાપાનના વર્તમાન સમ્રાટ નરુહિતો છે. તેની પત્ની માસાકો ઓવાતા જાપાનની મહારાણી હતી અને તેના પિતા અકિહિતોએ સમ્રાટ તરીકેનો ત્યાગ કર્યા બાદ આ પદ સંભાળ્યું હતું.
જ્યાં સુધી તેમના પિતા જાપાનના સમ્રાટ હતા ત્યાં સુધી તેમણે અને તેમની પત્ની પાસે પાસપોર્ટ રાખવાની જરૂર ન હતી. 88 વર્ષીય અકિહિતો 2019 સુધી જાપાનના સમ્રાટ હતા, ત્યારબાદ તેમણે નિવૃત્તિ લેવાનો નિર્ણય લીધો હતો. આવી સ્થિતિમાં હવે તેઓએ વિદેશ પ્રવાસ દરમિયાન કોન્સ્યુલર પાસપોર્ટ સાથે રાખવો પડશે.
જાપાનના સરકારી દસ્તાવેજો દર્શાવે છે કે વિદેશ મંત્રાલયે 1971માં તેના સમ્રાટ અને મહારાણી માટે આ વિશેષ વ્યવસ્થા શરૂ કરી હતી. જાપાનનું વિદેશ મંત્રાલય અને બ્રિટનમાં રાજાનું સચિવાલય ત્રણેય વિદેશ જવાના કિસ્સામાં સંબંધિત દેશને અગાઉથી માહિતી મોકલે છે.
વિશ્વના તમામ વડાપ્રધાનો અને રાષ્ટ્રપતિઓ માટે એક દેશમાંથી બીજા દેશમાં જતી વખતે પાસપોર્ટ હોવો ફરજિયાત છે. તેમના પાસપોર્ટ કોન્સ્યુલર પાસપોર્ટ છે. આ નેતાઓને સુરક્ષા તપાસ અને અન્ય પ્રક્રિયાઓમાંથી પણ મુક્તિ આપવામાં આવી છે. ભારતમાં આ દરજ્જો વડાપ્રધાન, રાષ્ટ્રપતિ અને ઉપરાષ્ટ્રપતિને આપવામાં આવે છે.
