દુનિયામાં ચિત્ર-વિચિત્ર જીવ જંતુઓમાં ઘણા જીવો આવે છે તેમાં કાચિંડો પણ એક છે. તે પોતાનો કલર શિકારીથી બચવા બદલે છે. ઘણીવાર તો ઝાડના થડ કે ડાળી જેવા આબેહુબ કલરમાં ગોઠવાઇ જાય, ત્યારે નહી આંખે પણ આપણે તેને શોધી શકતા નથી. તે સરી સૃપના વર્ગીકરણમાં આવતુ જીવ છે. આજના યુગમાં તો ઘણા વિદેશી કાચિંડાને ઘરમાં પાળે છે. મુખ્યત્વે તેના કલરોમાં ગુલાબી, વાદળી, નારંગી, લીલો, કાળો, ભૂરો, લાલ કે પીળો હોય છે. મોટી પ્રજાતિના કાચિંડા પક્ષીઓને પણ ખાય જાય છે, તે ઓલ્ડ વર્લ્ડ લિઝાર્ડ ગણાય છે અને ગરોળી જેવા પ્રકારનો જીવ છે.
વિશ્વમાં કાચિંડાની 202 પ્રજાતિઓ , તે ચામડીનો રંગ બદલી શકે છે: કાચિંડાની જેમ આજનો માનવ પણ રંગ બદલે છે : તેમની મોટાભાગની પ્રજાતિઓ એકલા માડાગાસ્કરમાં જ જોવા મળે છે, તે પૈકી બાકી રહેલ 59 જેટલી પ્રજાતિઓ સમગ્ર વિશ્વમાં જોવા મળે છે: હાલ દુનિયામાં ચિત્ર-વિચિત્ર કાચિંડા જોવા મળે છે, તે સરી સૃપના વૈજ્ઞાનિક વર્ગીકરણની વ્યાખ્યામાં આવે છે
અમુક જાનવર આપણને કશું જ નુકશાન પહોચાડતા નથી છતાં આપણને તેનો ડર લાગે છે, જેમ કે ગરોળી, વાંદો , દેડકા જેવા ઘણા જીવ છે જેનો ડર લાગે છે. ગરોળીની એક પ્રજાતિ એટલે ‘કાચિંડો’ જેને આપણે સૌએ જોયો છે, તે નાના કે મોટો પણ હોય છે. માનવ સંસ્કૃતિના વિકાસનો પાયો નખાયો એવા જુના વિશ્ર્વના એશિયા, આફ્રિકા, યુરોપનાં પ્રાચિન દેશોમાં તે જોવા મળે છે.
તે પોતાની ભાવના અનુસાર રંગ બદલે છે, ઘણીવાર તેની ચમક અને આકાર પણ બદલે છે: તેના શરીરમાં ફોટોનિક ક્રિસ્ટસ નામના સ્તરને કારણે તે રંગ બદલી શકે છે. કાચિંડા વિશે આપણને ઘણા પ્રર્નો થાય છે કે જેમ કે તે રંગ શા માટે બદલે છે, તે ઝેરી છે, તે આપણને બાઇટ કેમ કરે અને તે ચોંટી કેમ જાય. આના વિશે ઘણી કુતુહલ ભરી વાતો છે. જે આજે આપણે જાણીશું.
સૌ પ્રથમ કાચિંડો એક શરમાળ જીવ છે. તે એક જગ્યાએ સ્થિર કલાકો સુધી બેસી રહે છે. તેની શિકાર કરવાની અનોખી સ્ટાઇલ છે. જેમાં તેની લાંબી જીભ મહત્વની કામગીરી કરે છે. વિશ્વમાં તેની કુલ 202 જેટલી પ્રજાતિઓ છે. એમાંથી મોટાભાગની પ્રજાતિ એકલા ‘માડા ગાસ્કર’ દેશમાં જોવા મળે છે. બાકી રહેતી 59 પ્રજાતિઓ સમગ્ર વિશ્વમાં જોવા મળે છે. કાચિંડો આમતો ‘ઓલ્ડ વર્લ્ડ’ લિઝાર્ડ ગણાય છે. લિઝાર્ડ એટલે ગરોળી, તે પ્રકારની જ પ્રજાતિ છે. વિશ્ર્વભરમાં તે નાની કે મોટી સાઇઝમાં જોવા મળે છે. કોચિંડો હજારો વર્ષમાં બદલાતા પર્યાવરણ સાથે અનુકુલન કરીને પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવામાં સફળ થયો છે.
કાચિંડાના શારિરીક લક્ષણોને કારણે દેખાવે એક ડર લાગે તેવું ખંધુ જનાવર છે. માણસો જેમ પોતાના રંગ બદલે તેમ કાચિંડો પણ અનુકુળતા મુજબ રંગ બદલે છે તેના ઉપરથી માણસ બીજા માણસને કહેતો હોય કે શું કાચિંડાની જેમ રંગ બદલે છે, તેની આંખોના ઉપર નીચે પોપચા એવી રીતે એકબીજા સાથે જોડાયેલા હોય છે, કે જેને કારણે નાનકડા હોલ જેવું હોય જેમાં તેનો આંખનો ડોળો રહેલો હોય છે. આ પ્રકારની આંખને કારણે તે એક સાથે બે તરફની વસ્તુ જોઇ શકે છે. કાચિંડાને 360 ડીગ્રી નું વિઝન મળે છે. તેથી તે ચારે તરફની વસ્તુ આરામથી જોઇ શકે છે.
સૌથી અગત્યની બાબત તેની લાંબી જીભ છે જેને કારણે તે અતિ ઝડપે શિકાર સુધી પહોંચીને પોતાનું પેટ ભરી લે છે. તેમની રંગ બદલવાની બધે તરફ જોવાની, લાંબી જીભની મદદથી શિકાર વિગેરે અચંબા ભરી વાતોથી તે ખુબ જ ચર્ચામાં રહે છે.
કાચિંડાની બધી જ પ્રજાતિઓ રંગ બદલી શકતા નથી. વિશ્વભરમાં અમુક પ્રકારની પ્રજાતિઓ જ રંગ બદલી શકવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. આ પાછળના કારણોમાં સ્વરક્ષણ, શિકાર કે જે જમીન ઝાડ ઉપર હોલ તેવો કલર કરીને શિકારને છલ કપટથી મારવામાં કામ લે છે. જો કે કુદરતની રચના કે ભૌગોલિક કે વાતાવરણને અનુરુપ તે રંગ બદલાવ કરે સમય સંજોગો કે ગુસ્સે થયો હોય ત્યારે કાચિંડાનો રંગ ફરી જાય છે. માદાને આકર્ષવા તથા તેના દુશ્મનનો નાગ-પક્ષીથી બચવા તે ન દેખાવા ઘણીવાર રંગ ફેરવે છે. રણ પ્રદેશમાં તો ખાસ તે આ કરામત અજમાવે છે. દુનિયામાં દરેક જીવ પાસે પોતાનું પર્યાવરણનાં કારણે ખાસ આ આવડત હોય છે ,જે તેની શિકાર કે સ્વરક્ષણ માટે કામ આવે છે. એ જે જગ્યાએ બેઠો હોય તેવો જ કલર બદલે છે, તેથી તે શિકારીથી બચી જાય છે.કાચિંડા વિશે થયેલા એક સંશોધન અનુસાર તે પોતાની ભાવના અનુસાર રંગ બદલે છે.
ઘણીવારનો તેની ચમક કે આકાર પણ બદલે છે તેના શરીરમાં ફોટોનિક ક્રિસ્ટલ નામનું એક સ્તર હોવાને કારણે તે પોતાની જાતે કલર કે રંગ પોતાનો બદલી શકે છે. તે વૈજ્ઞાનિક વર્ગીકરણમાં ‘સરીસૃપ’ ની વ્યાખ્યામાં આવે છે. તેની પૂંછડી લાંબી હોય છે. તે માથુઉંચુ કરીને દુરનું જોઇ શકે છે. તે જમીન પર ઝડપથી દાડી શકે છે. તેની અમુક પ્રજાતિઓને લોકો હવે પોતાના ઘરમાં પણ પાળવા લાગ્યા છે.તેમના વિવિધ કલરોમાં ગુલાબી, વાદળી, નારંગી, લીલો, કાળો, ભુરો, લાલ, પીળો કે જાંબુડી જેવા રંગો હોય છે લાંબા નાકવાળા કાચિંડા માડા ગાસ્કરમાં જોવા મળે છે. તો ચીનમાં પણ અમુક તેની વિચિત્ર પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે. સામાન્ય રીતે તે નાના, જીવ-જંતુ ખાય છે પણ મોટી પણ પ્રજાતિના કાચિંડા પક્ષીઓ પણ ખાય જાય છે. તે જમીન રણ પહાડ કે ઝાડ પર રહે છે. તેના ચાર પંજા ને પૂછડી તેને ભાગવામાં મદદરુપ થાય છે. શહેરોમાં ઓછા જોવા મળે છે. ગ્રામ્ય વિસ્તારો અમુક ચોકકસ પ્રજાતિના નાના કાચિંડા લીલા કલરના વધુ જોવા મળે છે.
કાચિંડાની સાથે આ પાંચ જીવો પણ રંગ બદલે છે !!
કાચિંડો તેના સ્વભાવ માટે જાણીતો છે. આપણે તેની ટેવ કે રંગ બદલવા વિશે ખબર છે. ઘણીવાર માણસ પણ તેની જેમ રંગ બદલે ત્યારે તેની ઉપમા આપણા હોય છે પણ પૃથ્વી પર આ પાંચ જીવ પણ રંગ બદલે છે. સી-હોર્ષ દરિયાઇ પ્રાણી છે તે પુખ્ત થાય ત્યારે અને તેની લાગણી વ્યકત કરવા રંગ બદલે છે. એક નાનકડો કીડો જેનું નામ ગોલ્ડન ટોર ટોઇઝ બીટલ પણ મનુષ્ય તેને સ્પર્શ કરે કે તુરંત તે રંગ બદલે છે. આ ઉપરાંત મીમિક ઓકટોપસ કોઇપણ વાતાવરણને અનુરુપ થાવા પોતાનો રંગ બદલી શકે છે. તે તેની સાનુકુળ ત્વચાને કારણે આવું કરી શકે છે. પેસીફિક ટ્રી ફ્રોઝ અમેરિકામાં જોવા મળે છે. તે કલર બદલવામાં માહિર ગણાય છે. મોટાભાગના કલર બદલતા પ્રાણી કે જીવો ભય લાગે ત્યારે વધુ કલર બદલે છે. તે ઝાડ કે છોડમાં ભળી જાય પછી શોધવો ખુબ જ મુશ્કેલ છે. સ્કોપિયન ફિરા શિકાર કરે કે શિકારીથી બચવા પોતાનો કલર બદલે છે. આ માછલી ખુબજ ઝેરી હોય તેના બેકબોન ઝેરથી ભરેલા હોવાથી તેને પકડવામાં તકેદારી રાખવી પડે છે તે ખુબ જ ઝડપથી ઝેરી છોડે છે.
