નવા સંસદ ભવનમાં 888 બેઠક વ્યવસ્થા પાછળ મોદીનું ‘ગણિત’ શુ ?

લોકસભામાં હાલ બેઠક 543 જ છે, છતાં વધુ બેઠક વ્યવસ્થા પાછળ મહિલા અનામતનું તર્ક હોવાનો રાજકીય પંડિતોની માન્યતા

વોટશેરના આધારે ચૂંટણી વગર જ મહિલાઓને પ્રતિનિધિત્વ સોંપાવાની શકયતા, જો આવું બનશે તો લોકસભાના પ્રતિનિધિઓની સંખ્યા 888એ પહોંચશે, વોટશેરમાં ભાજપ આગળ રહેતું હોય, ભાજપે લાંબા વિઝનથી આખી વ્યૂહરચના ઘડી હોવાનો અંદાજ

દેશમાં લોકસભાની સીટો 543 છે. પણ નવા સંસદ ભવનમાં લોકસભાની બેઠક વ્યવસ્થા 888 રાખવામાં આવી છે. આની પાછળ મોદીનું ગણિત શુ ? તે પ્રશ્ન સર્જાય તે સ્વાભાવિક છે. પણ રાજકિય પંડીતોનાં જણાવ્યા મુજબ લોકસભામાં હાલ બેઠક 543 જ છે, છતાં વધુ બેઠક વ્યવસ્થા પાછળ મહિલા અનામતનું તર્ક હોવાની શકયતા છે. વોટશેરના આધારે ચૂંટણી વગર જ મહિલાઓને પ્રતિનિધિત્વ સોંપાવાના પ્રયાસ થઈ રહ્યા છે. જો આવું બનશે તો લોકસભાના પ્રતિનિધિઓની સંખ્યા 888એ પહોંચશે. વોટશેરમાં ભાજપ આગળ રહેતું હોય, ભાજપે લાંબા વિઝનથી આખી વ્યૂહરચના ઘડી હોવાનો અંદાજ છે.

રાજકીય પંડિતોના જણાવ્યા મુજબ આગામી વર્ષે લોકસભાની 543 બેઠકો માટેની ચૂંટણીમાં ભાજપને બહુમતી નહીં મળે તો મોદી સત્તામાંથી બહાર ફેંકાઈ જશે અને દિલ્હીમાં વિપક્ષની સરકાર કબજે કરશે.   ભાજપને સત્તા પરથી હટાવવાની રણનીતિ પર ચર્ચા કરવા માટે પટના બાદ બેંગ્લોરમાં એકત્ર થનાર વિપક્ષી પાર્ટીઓએ પોતાનો નવો એજન્ડા તૈયાર કરી લીધો હશે.

સૌપ્રથમ તો, મહત્વાકાંક્ષી ‘સેન્ટ્રલ વિસ્ટા’ પ્રોજેક્ટના અન્ય કામો અટકાવવા અને નવી સંસદ ભવનનું નિર્માણ કરાવવા પાછળ કોઈક મજબૂત કારણ હોવું જોઈએ! નવા સંસદ ગૃહમાં લોકસભાની બેઠકોની સંખ્યા 543થી વધારીને 888 અને રાજ્યસભાની બેઠકો 245થી વધારી થી 384 કરવામાં આવી તેની પાછળનો ઈરાદો શું હોઈ શકે?  આ વધેલી બેઠકોનો 2024ની ચૂંટણી સાથે શું સંબંધ છે?

જો મોદી સરકાર સત્તામાં પાછા ફરવાની તૈયારીમાં વ્યસ્ત હોય અને નવા સંસદ ભવનમાં બેઠકોની વધેલી સંખ્યા સાથે તેમને કંઈ લેવાદેવા હોય તો તાજેતરના કેટલાક બનાવો પર નજર કરી શકાય.  હાલમાં ચાલી રહેલી ગતિવિધિઓ પર નજર કરીએ તો  ભાજપ સરકાર દેશની મહિલાઓને લોકસભામાં અનામત આપવા માટે સક્રિય થઈ છે. એવી ચર્ચા છે કે 2010 થી પેન્ડિંગ મહિલા અનામત બિલ હવે ગમે ત્યારે રજૂ થઈ શકે છે!

નોંધનીય છે કે જૂનું બિલ તત્કાલીન સંસદની મુદત પૂરી થતાંની સાથે જ લપસી ગયું હોવાથી નવું બિલ જૂના બિલ જેવું નહીં હોય.  એટલે કે, મહિલાઓને અનામત આપવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવશે, પરંતુ ન તો હાલની 543 બેઠકોમાંથી એક તૃતીયાંશ બેઠકો પર, ન તો અગાઉ સૂચવેલ પ્રક્રિયા પર.

ગણિત સમજાવવામાં આવી રહ્યું છે કે 2024ની ચૂંટણીમાં ભલે ભાજપની સીટો ઓછી થાય પરંતુ તેનો વોટ શેર 2019ની જેમ જ રહે, મહિલા અનામત સરકારને ફરી સત્તામાં લાવશે.  કેવી રીતે ?  એવું કહેવાય છે કે પહેલાની જેમ જ 543 સીટો પર ચૂંટણી થશે, પરંતુ મહિલાઓ માટે લોકસભામાં 280 નવી સીટો ઉમેરવામાં આવશે.  આ 280 પર ચૂંટણીઓ યોજાશે નહીં. તે પક્ષોની મહિલાઓને લોકસભાની ચૂંટણીમાં આ 280 બેઠકો પર સ્થાન મળશે, જે રાજ્યોમાં રાજકીય પક્ષોને મળેલા વોટ શેરના પ્રમાણમાં.  આ માટે દરેક પક્ષે પ્રાથમિકતાના ક્રમમાં 280 મહિલાઓની યાદી સબમિટ કરવાની રહેશે.હવે જોવાનું એ રહે છે કે મહિલા અનામત બિલ ક્યારે, કેવી રીતે અને કેવા સ્વરૂપે રજૂ થશે!  કદાચ તેને પહેલા રાજ્યસભામાં રજૂ કરવામાં આવશે.  તેમાં જ ખરો પડકાર રહેલો છે.

પાવર ગેમ : વિપક્ષે 26 પક્ષો ભેગા કર્યા તો સત્તાધારીએ 38 ભેગા કર્યા

બેંગલુરુમાં ગઈકાલે બે દિવસીય મેગા વિપક્ષી બેઠકનો પ્રારંભ થયો, જેમાં 26 જેટલા પક્ષોના નેતાઓ કોન્ક્લેવમાં હાજર રહ્યા હતા. બેઠકનો એજન્ડા ગયા મહિને પટના કોન્ક્લેવની ચર્ચાઓને આગળ વધારવાનો હતો.  જ્યાં ટોચના વિપક્ષી નેતાઓએ ભાજપની આગેવાની હેઠળની એનડીએને હરાવવા માટે 2024ની લોકસભાની ચૂંટણી એકસાથે લડવાનું નક્કી કર્યું હતું.

બીજી તરફ દિલ્હીમાં ભાજપના વડા જેપી નડ્ડા અને વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં આજે એનડીએની બેઠક યોજાય છે. જેમાં ઘણા નવા સહયોગી અને કેટલાક ભૂતપૂર્વ સભ્યોએ  હાજરી આપી હતી.લોક જનશક્તિ પાર્ટી (રામ વિલાસ)ના નેતા ચિરાગ પાસવાન, હિંદુસ્તાની અવમ મોરચાના જીતન રામ માંઝી, ઓબીસી નેતા ઓમ પ્રકાશ રાજભર, જનસેના પાર્ટીના સ્થાપક અને અભિનેતા પવન કલ્યાણ, એકનાથ શિંદેના નેતૃત્વમાં શિવસેના જૂથ, અજિત પવારના નેતૃત્વમાં એનસીપી જૂથ અને ઘણા નાના  બિહાર અને ઉત્તર પ્રદેશના પક્ષો એનડીએની બેઠકમાં ભાગ લીધો છે.

મોદી સરકારના બીજા કાર્યકાળ દરમિયાન આ પ્રથમ વખત બન્યું છે કે ઉદ્ધવ ઠાકરેની શિવસેના, શિરોમણિ અકાલી દળ અને જનતા દળ (યુનાઇટેડ) સહિત ભાજપના જૂના અને મુખ્ય સાથી પક્ષોની સંખ્યાબંધ પછી આ સ્કેલની એનડીએની બેઠક થઈ રહી છે.  વિપક્ષની બેઠકમાં 26 પક્ષો હાજર રહ્યા હતા. તો એનડીએની બેઠકમાં 38 પક્ષોએ હાજરી આપી છે.

વિપક્ષીઓનું સુકાન સોનિયા ગાંધી સંભાળે તેવી શકયતા

વિપક્ષી નેતાઓ બે દિવસીય સત્ર દરમિયાન આગામી સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં ભાજપને હરાવવા માટે વ્યૂહરચના બનાવી છે, જેની શરૂઆત ડિનર મીટિંગથી થઈ હતી. જેમાં સોનિયા ગાંધી અને અન્ય ટોચના નેતાઓએ હાજરી આપી હતી. બેઠક પહેલા, ઉત્સાહિત કોંગ્રેસે ભાજપ પર નિશાન સાધ્યું, ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે વિપક્ષી એકતા ભારતીય રાજકીય પરિદ્રશ્ય માટે “ગેમ ચેન્જર” હશે.

કોંગ્રેસના મહાસચિવ સંગઠન કેસી વેણુગોપાલે કહ્યું કે જ્યારે શાસનમાં સંપૂર્ણ રીતે નિષ્ફળ ગયેલા અને ખોટા વચનો સાથે છેતરપિંડી કરનારાઓને સમય આવશે ત્યારે લોકો પાઠ ભણાવશે. તેમણે કહ્યું કે 26 વિપક્ષી પક્ષો એકજૂથ થઈને આગળ વધવા અને લોકોની સમસ્યાઓનું સમાધાન કરવા અને આ સરમુખત્યારશાહી સરકારને હાર આપવા ભેગી થઈ છે. બીજી તરફ હવે વાત કોંગ્રેસની આવે તો રાહુલ ગાંધી હજુ તેનું અસ્તિત્વ ટકાવવાની લડાઈમાં પડ્યા છે. એટલે કોંગ્રેસનું નેતૃત્વ સોનિયા ગાંધી ફરી કરે તેવી શકયતા છે. આ સાથે વિપક્ષી એકતા છાવણીનું પણ સોનિયા ગાંધી જ નેતૃત્વ કરે તેવી શક્યતાઓ સેવાઈ રહી છે.

શા માટે આપને ‘પંજા’નો હાથ પકડવો પડ્યો ?

સંસદમાં દિલ્હી વટહુકમ બિલનો વિરોધ કરવા માટે આપ સરકારને સમર્થન આપવાના કૉંગ્રેસના નિર્ણયથી વિપક્ષી છાવણીમાં આપ પણ જોડાયું છે.  દિલ્હીના મુખ્ય પ્રધાન અરવિંદ કેજરીવાલે, જેમણે આ મુદ્દા પર વિપક્ષી પક્ષોનું સમર્થન મેળવવા અનેક રાજ્યોની મુલાકાત લીધી છે, તેમણે બેંગલુરુમાં વિપક્ષની મહત્ત્વપૂર્ણ બેઠકની પૂર્વસંધ્યાએ આખરે બોર્ડમાં આવવા બદલ કોંગ્રેસનો આભાર માન્યો.જો કે આ પગલું વિપક્ષી એકતાના પ્રયાસો માટે સારું છે, તે યુપીએની તાકાત હોવા છતાં પણ રાજ્યસભામાં આપને આટલું મદદ કરી શકશે નહીં.

રાજ્યસભામાં કુલ 245 બેઠકો છે જેમાંથી 8 હાલમાં ખાલી છે.  આનો અર્થ એ છે કે વર્તમાન તાકાત 237 પર છે આમ, ઉપલા ગૃહમાં બિલ પસાર કરવા માટે બહુમતીનો આંકડો 119 હશે. હાલમાં ઉપલા ગૃહમાં ભાજપના 94 સભ્યો છે.  ઉત્તર પ્રદેશના રાજ્યસભાના સભ્ય હરદ્વાર દુબેનું અવસાન થતાં તેણે એક બેઠક ગુમાવી.

અન્ય સાથી પક્ષો સાથે મળીને, રાજ્યસભામાં ભાજપની આગેવાની હેઠળના એનડીએની કુલ સંખ્યા 112 છે, જેમાં 5 નામાંકિત સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે.  રાજ્યસભાની ચૂંટણી ટૂંક સમયમાં આવવાની સાથે, ભાજપ પશ્ચિમ બંગાળમાંથી વધુ એક બેઠક જીતવાની અપેક્ષા સાથે સંખ્યા 113 સુધી પહોંચી શકે છે.આનો અર્થ એ થયો કે ગૃહમાં બિલ મંજૂર કરાવવા ભાજપને માત્ર 6 વધુ સભ્યોના સમર્થનની જરૂર પડશે.જ્યારે તટસ્થ પક્ષોની વાત આવે છે, તો બીજેડી અને વાયએસઆર કોંગ્રેસ બંને પાસે 9-9 સભ્યો છે.  જો તેઓ બંને ભાજપને સમર્થન આપવાનું અથવા મતદાનથી દૂર રહેવાનું નક્કી કરે છે, તો પક્ષ સરળતાથી કાયદાને સાફ કરવા માટે જરૂરી સંખ્યાઓ મેળવી શકે છે. જો પક્ષમાંથી કોઈ એક પક્ષ દૂર રહે તો પણ બહુમતીનો આંકડો ઘટીને 115 થઈ જશે. આનો અર્થ એ થયો કે બીજેપીને બિલ પસાર કરવા માટે માત્ર બે વધુ પક્ષોના સમર્થનની જરૂર પડશે.

ભાજપ પહેલાથી જ જેડી(એસ) અને ટીડીપી જેવા પક્ષો સાથે કામ કરી રહ્યો છે – જેમની રાજ્યસભામાં પ્રત્યેક એક સભ્ય છે – પાર્ટી ખાતરી કરી શકે છે કે તેને આ સ્થિતિમાં પણ જરૂરી સંખ્યા મળે.વધુમાં, સરકાર પાસે રાજ્યસભામાં વધુ બે સભ્યોને નોમિનેટ કરવાનો વિકલ્પ પણ છે. બીજી તરફ, કોંગ્રેસ સહિત આપને સમર્થન આપનાર તમામ પક્ષોની સંયુક્ત સંખ્યા 105 છે.આનો અર્થ એ થયો કે જ્યારે બિલ ઉપલા ગૃહમાં મતદાન માટે આવશે ત્યારે તમામની નજર વાયએસઆર અને બીજેડી જેવા પક્ષો પર રહેશે. પરંપરાગત રીતે, બંને પક્ષો આવા મુદ્દાઓ પર તટસ્થ રહ્યા છે, જે ભાજપ માટે ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.