પ્રયાગરાજમાં કુંભ મેળા દરમિયાન મૌની અમાવસ્યા (29 જાન્યુઆરી) ની રાત્રે સંગમ નોઝ પર થયેલી ભાગદોડમાં ઓછામાં ઓછા 12 લોકોના મોત અને ડઝનબંધ ઘાયલ થવાની આશંકા છે.
- ભાગદોડ બાદ ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્યનાથે ભક્તોને સંગમ નોઝ પર ન જવાની અપીલ કરી છે.
- મુખ્યમંત્રીએ કહ્યું કે તેમણે અહીં પહોંચવાનો પ્રયાસ ન કરવો જોઈએ અને તેઓ જે ઘાટ પર છે ત્યાં સ્નાન કરવું જોઈએ.
- કુંભ મેળાની શરૂઆત 13 જાન્યુઆરીએ પોષ પૂર્ણિમાના પ્રથમ સ્નાનથી થઈ હતી. બીજા દિવસે એટલે કે 14 જાન્યુઆરીએ, મકરસંક્રાંતિના દિવસે, કુંભનું બીજું અમૃત સ્નાન અને અખાડાઓનું પહેલું અમૃત સ્નાન હતું.
- કુંભમાં અમૃત સ્નાનનું વિશેષ મહત્વ છે. અમૃત સ્નાનને ‘રાજયોગ સ્નાન’ પણ કહેવામાં આવે છે. મહાકુંભ મેળો એ સૌથી મહત્વપૂર્ણ ધાર્મિક વિધિ છે.
- આ સમય દરમિયાન, સંગમનો મોટો ભાગ અખાડાઓ માટે અનામત રાખવામાં આવ્યો હતો. નાગા સાધુઓને સંગમ ઘાટ સુધી પહોંચવા માટે લાકડાના લાકડાનો ઉપયોગ કરીને રસ્તા બનાવવામાં આવ્યા હતા.
સંગમ નોઝ શું છે
- સંગમ નોઝ એ જગ્યા છે જ્યાં ગંગા અને યમુના નદીઓનો સંગમ થાય છે. આ જ કારણ છે કે અહીં ભક્તોની સૌથી વધુ ભીડ હોય છે.
- અહીં બંને નદીઓનું પાણી અલગ અલગ રંગોમાં દેખાય છે. યમુનાનું પાણી આછું વાદળી રંગનું છે, જ્યારે ગંગાનું પાણી થોડું કાદવવાળું દેખાય છે.
- યમુના નદી અહીં સમાપ્ત થાય છે અને ગંગામાં ભળી જાય છે. કુંભમાં, આ વિસ્તારને સંગમ ઘાટ તરીકે ચિહ્નિત કરવામાં આવ્યો છે.
- “સંગમ નોઝ એ સ્થાન છે જ્યાં વિવિધ અખાડાના સંતો તેમના ધાર્મિક વિધિઓ અને અમૃત સ્નાન કરે છે. અમૃત સ્નાનના દિવસે અખાડાઓ માટે સંગમ ઘાટ સુધી પહોંચવા માટે અલગ અલગ માર્ગો છે. અલગ અલગ માર્ગો બનાવવામાં આવે છે.”
- “હિન્દુ ધર્મમાં એવું માનવામાં આવે છે કે સંગમ નોઝ પર સ્નાન કરવાથી મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે. આ જ કારણ છે કે દરેક ભક્ત સંગમ પહોંચીને સ્નાન કરવા માંગે છે.”
- સંગમ નોઝ સિંચાઈ વિભાગના ‘મિકેનિકલ બેરેજ મિકેનિકલ સેક્શન મેન્ટેનન્સ’ યુનિટે શાસ્ત્રી બ્રિજ અને સંગમ નોઝ વચ્ચે 26 હેક્ટર જમીન વધારવાનું કામ કર્યું છે.
- અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, કુંભને ધ્યાનમાં રાખીને, 85 દિવસમાં ત્રણ શિફ્ટમાં કામ કરીને એકલા સંગમ નોઝ પર જમીનનો વિસ્તાર બે હેક્ટર વધારવાનું કામ હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું.
- એજન્સીએ અધિકારીઓને ટાંકીને જણાવ્યું હતું કે શ્રદ્ધાળુઓના ધસારાને ધ્યાનમાં રાખીને, સંગમ ઘાટનો વિસ્તાર 1650 મીટરના વિસ્તારમાં રેતીની થેલીઓ ફેલાવીને વિસ્તૃત કરવામાં આવ્યો હતો.
- આ કરવા માટે, ટીમે ચાર મોટા ડ્રેજિંગ મશીનોનો ઉપયોગ કર્યો, જેની મદદથી સંગમ ઘાટ પર સ્નાન માટે એક મોટો વિસ્તાર બનાવવામાં આવ્યો.
- અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, આમ કર્યા પછી, સંગમ નોઝ પર સ્નાન ક્ષેત્રની ક્ષમતા ત્રણ ગણી વધી ગઈ.
- અધિકારીઓનું કહેવું છે કે વર્ષ 2019 માં સંગમ નોઝ પર એક કલાકમાં 50 હજાર ભક્તો સ્નાન કરી શકતા હતા, પરંતુ હવે દર કલાકે બે લાખથી વધુ ભક્તો સ્નાન કરી શકે છે.
સંગમ નોઝ સુધી પહોંચવાની દોડ
- પ્રયાગરાજ ખાતે કુંભ મેળો ૧૩ જાન્યુઆરીથી શરૂ થશે અને ૨૬ ફેબ્રુઆરી સુધી ચાલશે. અગાઉ, 2019 માં અર્ધ કુંભનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું અને 2013 માં પ્રયાગરાજમાં પૂર્ણ કુંભનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
- દર 12 વર્ષે, હરિદ્વાર, ઉજ્જૈન, નાસિક અને પ્રયાગરાજમાં સતત ચાર વખત કુંભ મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
- પ્રયાગરાજનો કુંભ મેળો વિસ્તાર લગભગ 4 હજાર હેક્ટર જમીનમાં ફેલાયેલો છે. તે 25 ક્ષેત્રોમાં વહેંચાયેલું છે.
- ઉત્તર પ્રદેશ સરકારે કુંભ મેળા વિસ્તારને રાજ્યનો 76મો જિલ્લો જાહેર કર્યો છે. વહીવટીતંત્રે મેળા વિસ્તારમાં કુલ 41 ઘાટ તૈયાર કર્યા છે.
- આમાંથી 10 કાયમી ઘાટ અને 31 કામચલાઉ ઘાટ છે. આ ઘાટ સુધી પહોંચવા માટે ૧૪ મુખ્ય માર્ગો સહિત ૩૦ માર્ગો છે.
- અમૃત સ્નાનના દિવસે, વિવિધ માર્ગોથી પ્રયાગરાજ પહોંચતા ભક્તોને નજીકના ઘાટ પર રોકવામાં આવે છે જેથી સંગમ ઘાટ પર વધુ ભીડ ન થાય.
- અમૃત સ્નાન ઉપરાંત, અન્ય દિવસોમાં, લોકો અરૈલ ઘાટથી હોડી દ્વારા સંગમ નોઝ પહોંચે છે અને સ્નાન કરે છે.
- પરંતુ અમૃત સ્નાનના દિવસે ઘાટ પર હોડીઓ બંધ રાખવામાં આવે છે જેથી ભક્તો હોડી દ્વારા સંગમ ન પહોંચી શકે અને ભક્તોની ભીડને નિયંત્રિત કરી શકાય.
- અમૃત સ્નાનના પહેલા દિવસે, ઘણા ભક્તોએ બીબીસી સાથે વાત કરતા ફરિયાદ કરી હતી કે વહીવટીતંત્રે અન્ય ઘાટ પરથી બોટ બંધ કરી દીધી હોવાથી તેઓ સંગમ ઘાટ પર પહોંચી શક્યા નથી.
