પ્રયાગરાજના કુંભ 2019ને શરૂ થવામાં હવે થોડા જ દિવસ બાકી છે. વિશ્વનો આ સૌથી મોટો ધાર્મિક સંમેલન 15 જાન્યુઆરીથી શરૂ થશે અને 3 માર્ચ સુધી ચાલશે. ભારતમા કોણ કોણ શ્રધાળુંઓ આ પવિત્ર સમ્મેલનમાં ભાગ લેવા માટે આવે છે. ગંગા, યમુના અને સરસ્વતી નદીના પાવન કિનારા પર લાગનારા કુંભ મેળામા આવે છે કે જો એક વખત આ પવિત્ર જળમા સ્નાન કરીને તે પોતાના તમમા પાપ દૂર થશે અને તેમને મુક્તિની પ્રાપ્તિ થશે.પણ, આ વખતે મોક્ષની પ્રાપ્તિ સાથે જ શ્રદ્ધાળુઓના મનમાં પણ આ પ્રશ્ન પણ ઉઠ્યો છે કે તે કુંભમાં જઇ રહ્યો છે અથવા અર્ધકુંભ…
આ કુંભ છે અથવા અર્ધકુંભ !!!
કુંભ હિન્દુ ધર્મનું સૌથી જૂનું અને પવિત્ર ધાર્મિક મેળો છે. ભારત માં ત્રણ પ્રકારના કુંભ લાગે છે. આ કુંભ, મહાકુંભ અને અર્ધકુંભના નામથી જાણીતા છે. આમ છતાં, આ વખતે પ્રયાગરાજ માં યોજાનર ધાર્મિક મેળો અર્ધકુંભ છે પરંતુ યુપી સરકારે કુંભનું નામ બદલીને કુંભ રાખ્યું છે. મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્ય્યથ દ્વારા 2017 માં જ કુંભાનો લોગો ચાલુ રહ્યો હતો, અર્ધકુંભનું નામ કુંભ રાખ્યું હતું. પહેલા સુધી દર છ વર્ષમાં યોજનારો ધાર્મિક મેલા અર્ધકુંભ કહેવાય છે.
શું છે અર્ધકુંભને કુંભ કરવાનું તર્ક ?
12 ડિસેમ્બર, 2017 ના રોજ ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્ય્યથ ને કુંભાનો લોગો રજૂ કર્યો અને અર્ધકુંભનું નામ કુંભ કરવાનું જાહેર કર્યું. 22 ડિસેમ્બરે યુપી સરકારની વિધાનસભામાં ‘પ્રયાગરાજ મેલા એથોરિટી બિલ‘ રજૂ કરાયુ. અર્ધકુંભને કુંભ કરવા પર યોગી સરકારે વિપક્ષીની ટીકા પણ સહન કરી. સુબેના ભૂતપૂર્વ મુખ્યમંત્રી અને સમાજવાદી પાર્ટીના મુખિયા અખિલેશ યાદવે પણ જ્યાં સુધી સરકારનું અર્ધ કુંભું પર રાજકારણ નથી કરતું. આ ઇતિહાસ અને પરંપરાનો કેસ છે.
વિધાનસભામાં વિપક્ષના નેતા ગોવિંદ ચૌધરી ને તો તે વેદ અને અન્ય પવિત્ર શાસ્ત્રવચનોનું ઉલ્લંઘન હતું. આ પર સુબેના ભાજપ સરકારે કહ્યું હતું કે કુંભ આસ્થા અને પરંપરાના કેસ છે અને કોઈ પક્ષ અને સરકાર કોઈ સંબંધ ધરાવે છે. ભારતના ખૂણે ખૂણે થી અને વિદેશ માથી વધુ ને વધુ આ પ્રવિત્ર કુંભ મેળામાં આવી શકે તેથીઆ મેળાનું નામ કુંભ રાખવામા આવ્યું.
મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્યનું કહેવું છે કે હિન્દુ દર્શનમાં કશું પણ અપૂર્ણ નથી. તેથી અર્ધ શબ્દ બંધ બેસતો નથી. જોકે ઘણા સાધુ-સંતો પણ અર્ધકુંભને કુંભ બુલાવામાં એતરાજ છે અને તેઓ માને છે કે કુંભ કુંભના સ્થાન અને અર્ધ કુંભું, અર્ધ કુંભના સ્થાન છે. ખરેખર, અર્ધ કુંભ દર છ વર્ષ અને કુંભમાં 12 વર્ષ થાય છે, જ્યારે મહાકુંભમાં 144 વર્ષ થાય છે.
શું થાય છે કુંભનો અર્થ ?
ભારતકોશ અનુસાર, કુંભનો અર્થ કળશ થાય છે. કલષ્ણા મુખને ભગવાન વિષ્ણુ , ગરદનને રુદ્રઅને આધારને બ્રહ્મા અને વચ્ચેના ભાગને સમસ્ત દેવીઓ અને અંદરના જળને સમુદ્રનું પ્રતિક માનવમાં આવે છે એટલે કુંભ આપણી સભ્યતાઅને સભ્યતાનો સંગમ છે
