કોઈ લૌટા દે મેરે બીતે હુએ દિન…
દેશી રમતો ભૂલાઇ… એજ મોટી સમસ્યા
બાળકોનાં સર્વાંગી વિકાસમાં રમતોનું મહત્વ વધારે
આજકાલનાં બાળકો કે યુવાનોને પહેલાના જમાનાની વાત કરો તો કહેશે કે આવી રમતો હોય ? કારણ સ્થળો એ આપણી દેશી રમતો ઈન્ટરનેટ યુગમાં આજે આથમી ગઈ છે. થોડી ઘણી જાગૃતિને કારણે શાળા કે લોકો આ તરફ વળ્યા છે એવાત સારી છે, પણ આજે ૮૦ ટકાથી વધુનાંહાથમાં ‘મોબાઈલ’ આવી ગયો હોવાથી ભયંકર સમસ્યા તેના બાળ વિકાસની છે. રમતોથી થતા વિકાસની તેને કેમા-બાપને ખબર જ નથી શું આજનાં બાળકોને દેશી રમતોના નામ આવડે છે ? લે જો કયારેક પરીક્ષા પછી ખબર પડશે. વિકાસની હરણફાળે ઘણું આપણાથી દૂર કરી નાખ્યું તેનો વસવસો આજે ૫૦ વર્ષિય માનવી કરી રહ્યો છે.
રમત-ગમતની વ્યાખ્યા સામાન્યરીતે વ્યવસ્થિત, સક્ષમપણે અને કુશળતા પૂર્વક કરાતી શારીરીક પ્રવૃત્તિ તરીકે કરાય છે. જે માટે નિષ્ઠા અને નિષ્પક્ષ રમત જરી છે. ક્ષમતા અને કૌશલ્યોનો વિકાસ થાય છે. જીતવું કે હારવું કોમન મેટર છે. જુદાજુદા પ્રાણીઓનાં અવાજ કાઢવા એ પણ એક પ્રકારની રમત છે. ઈનડોરને આઉટડોર એમ પ્રકારની રમતો હોય છે. પરંતુ આજે તો ઈન્ડોર આઉટડોર એક માત્ર ‘સ્માર્ટફોન’ જ જોવા મળી રહ્યો છે. પહેલાની રમતોમા મગજનો વિકાસ-નેતૃત્વ-ખેલદીલી, ભાઈચારો જેવા વિવિધ ગુણોની ખીલવણીકરતાં દોડવું કે પહાડચડવા જેવા બિન સ્પર્ધાત્મકની ખીલવણી કરતાં દોડવું કે પહાડ ચડવા જેવા બિન સ્પર્ધાત્મક પ્રવૃત્તિઓ આપણુ શ્રેષ્ઠ મનોરંજન પૂ પાડતી હતી. રમતોમા પ્રતિસ્પર્ધકો અને અધિકારી સામે આદરપૂર્વક વ્યવહારો કરવાને હારે કે જીતે વિજેતાને અભિનંદન આપવા એજ સાચી વાત ગણાય છે. પ્રાચીન કલાકૃતિઓમાં જોશો તો હજારો વર્ષ પહેલા રમતોનું વિશેષ મહત્વ હતુ શારીરીક કસરતો લોકપ્રિય હતી તરણ-ભાલાફેંક ઉંચો કુદકો કુશ્તી જેવી રમતોનો સમાવેશ થતો.
આપણી દેશી રમતો કે જેની આસપાસ આપણે મોટા થયા તે છૂટપીટ, ખુચામણી, આંધળોપાટો, દોડ, નારગોલ, કબડી, પાંચીકા નીરમત, ક્રિકેટ, ખોખો, માલદાવ, ચોપાટ, ઈસ્ટો, કોથળા દોડ, લીંબુચમચી જેવી વિવિધરમતો આજનાં બાળકોને યાદ જ નથી. ચોમાસામાં ગારો ખુંદતા ને પાણીમાં કાગળની હોડી મૂકીને ભાઈ બંધોની ટોળી બનાવી પાછળ દોડતા એ પણ રમતો હતી. નીશાળે છૂટીને લેશન કે ટયુશનની ચિંતાજ નહોતી કારણ એનું અસ્તિત્વ જ ન હતુ. લેશન કયારે થઈ જતું કે કરતાં નહીં તેની ખબર જ નાપડે. મિત્રોની ટોળી બનાવીને કુતરાને સાથે લઈને એક શેરીમાંથી બીજી શેરીમાં જતાને મોજમઝા કરતાં એટલે જ આજે આપણે જગજીતની ગઝલની જેમ વાત કરતાં કહીએ… મગર મુજકો લૌટા દો ‘બચપન’ કા સાવન ‘કોઈ લૌટા દે મેરે બીતે હુએ દીન.. આજના બાળકોને આ આનંદ ખબર જ નથી. આપણે તેને આપણે માણેલું ‘બચપન’ તેને આપવું જ પડશે.
એ જમાનાનું બાળપણ જેને માણ્યું છે તેજ આજે સુખી છે, ‘પૂછી જો તમારી જાતને દિલને’ પછી કહેશો. સચ્ચીબાત આજે તો મા-બાપ જ તડકામાં રમવાની ના પાડે, ધૂળમાં રમવા ન જવા દે. વરસાદમાં ન્હાવા ન જવું જેવી પાબંદીઓને કારણે તેનો વિકાસ ધાય છે. આજનો બાળક શાળા ટયુશન હોમવર્કમાંજ દિવસ પૂર્ણ કરીને થાકીને સૂઈ જાયને સવારે એજ વોહી રફતારમાં કયારે મોટો થઈ જાય છે. તેને પણ ખબર જ પડતી નથી. બાળપણનાં દિવસોમાં ૯૦ ટકા મગજનો વિકાસ થાય છે. આજનો બાળક યંત્રવત થયો ને પૂસ્તકિયા જ્ઞાનમાં ગોખણીયો થઈ ગયો બાકી રમતોમાં ‘મીડું’ કે ઝીરો જ છે. આપણે તેને દેશી રમતોમાં રસ લઈને રમતો કૂદરતો કૂદરતનાં ખોળે મઝૂમ કરીને ઝીરોમાંથી હિરો બનાવવો જ પડશે. આજે મોબાઈલમાં દેશી રમતોનો વિડિયો જોઈને રમત રમવા પ્રેરાય પણ મા-બાપ ને ટાઈમ કયાં છે? જૂની રમતો જૂની યાદો સાથે મા ખોવાયેલું બાળપણ જયારે યાદ આવે ને ત્યારે તો વૈભવી સુખ સાથે ભાઈ બંધોની ટોળી યાદ આવી જાય.
દરેક બાળકોમાં કંઈકને કંઈક શકિતઓ પડેલી હોય છે. આવી રમતો જ તેને બહાર આવે છે. હાથીભાઈતો જાડા, એક બિલાડી જાડી, ઢીગલી મરી ખાતી નથી જેવા બાળગીતો,ને સમુહમાં રમાતી અંતાક્ષરીનો આનંદ અનેરો હતો. ગોળરાઉન્ડમાં પડેલી દશ બાર લખોટીમાંથી કહે તેજ કલરની લખોટીને દૂરથી નિશાન લગાવીને ટાંકવાની કલાથી જીતવાનો આનંદ શેર લોહી ચડાવી દેતો. બાકસના ખોખાની છાપ, આંબલી ઉપર ચડીને કાતરા ખાવા જેવી મઝા આજનો ટેણીયો કયાં માણી શકે છે. ઠેરી, કોડી, કપડામાંથી બનાવેલ દડો, ભમરડો જેવા વિવિધ વસ્તુના સહારે કલાકો સુધીની રમતો રમતા ને આનંદ માણતા કોઈ ટેન્સન કાંઈ હતુ જ નહી છતાં રાજા જેવી જીંદગી ‘ભાઈબંધો’ સાથે માણતાને ગમે તે ખોરાક ખાઈ શકવાની શકિત ધરાવતા હતા. કયારેય માંદા પડતા નહી, પડવું પણ સહન કરી લેતા કેતા નહી !! બસ એક જ લીટીની બાળપણની ગીતાજી એટલે ‘આનંદ… આનંદ… આનંદ… નકોઈ ચિંતા… ન કોઈ… દુ:ખ… થોડામાં પણ શ્રેષ્ઠા જીવન જીવતો બાળક આજે પણ દિવસો યાદ કરીને રડી પડે છે.આજે વૈભવી સુખમાં બધુ જ છે. પણ એ આનંદ નથી, એ મિત્રોની ટોળી નથી,કાંઈ છે જ નહી એમ કહીએ તો ચાલે… છે ફકત યાદે… યાદે…!! અને છેલ્લે…
ચાલને આજે ફરી ભાઈ બંધીની ટોળી બનાવીને જઈએ ખૂલ્લા ગ્રાઉન્ડમાં દોડીએ, કુદયે,કરી ધમપછાડા, હોળીના છાણા ચોરવા કે કપાતી પતંગ પકડવાના મઝા હતી… ત્યારે હું સાચુ જીવતો હતો.. આજે તો જીવવાનો દેખાડો છે….
