જે વસ્તીને પાણી સમયસર અને પુરતું મળે છે. તે ખરેખર નસીબદાર છે. ગુજરાતમાં ઘણા ખરા સ્થળોએ પાણીની સમસ્યા છે. પણ બીજા રાજ્યોની તુલનાએ ગુજરાતની પાણી અંગેની સ્થિતિ સારી રહી છે. દેશના તેમજ વિશ્વના અનેક વિસ્તારો એવા પણ છે જ્યાં માત્ર એક લીટર પાણી માટે પણ વલખા મારવા પડે છે. એટલે આપણને પાણી કોઈ મહેનત વગર સરળતાથી નજીવા વેરાની ચૂકવણીએ મળે છે તો તેની કદર કરવી પણ એટલી જ જરૂરી છે.
બીજા રાજ્યના અનેક શહેરો એવા છે જ્યાં લોકોને પાણીની તંગી અને ટેન્કર માફિયાઓના અત્યાચારનો સામનો કરવો પડે છે. મુંબઈના લોકોએ જાહેર અને અઘોષિત પાણી કાપને સામાન્ય તરીકે સ્વીકાર્યો છે. સ્ટાર્ટ-અપ્સ માટે મુખ્ય હબ તરીકે ઉભરી રહેલા પૂણેમાં વીસ માળ કરતાં વધુ ઊંચા ટાવર જોવા મળી રહ્યા છે, જ્યારે હાલની વસાહતો પાણીની કટોકટીનો સામનો કરી રહી છે. થાણે-રાયગઢ-પનવેલ વિસ્તારમાં ઘર માલિકોએ એક કલાક પાણી પુરવઠો પૂરો પાડવો પડશે અને ટેન્કરોમાંથી પ્રદૂષિત પાણી લેવું પડશે. આવી સ્થિતિમાં પાણીની ગેરંટી માટે રિયલ એસ્ટેટ એક્ટમાં સુધારો કરવાની જરૂર છે તેવુ લોકો જણાવી રહ્યા છે.
નીતિ આયોગે તેના 2018ના અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે ’21 મોટા શહેરોમાં ભૂગર્ભ જળ સ્તર શૂન્યની નજીક પહોંચવા જઈ રહ્યું છે, જેનાથી 10 કરોડથી વધુ લોકોને અસર થશે. આવા સંકટના દ્રશ્યો અનેક શહેરોમાં જોવા મળે છે. મોટાભાગના શહેરોમાં વહેલી સવારે પાણીના ટેન્કરો રહેણાંક વિસ્તારોમાં પહોંચી જાય છે. મુંબઈમાં વી.એસ રૂટ પર ટેન્કર સપ્લાયર્સ આરઓ-ટ્રીટેડ અથવા ફિલ્ટર કરેલ પાણી ઓફર કરતા જોઈ શકાય છે. શહેરી સેટિંગમાં બોટલ્ડ વોટર કંપનીઓએ આ તકનો લાભ લીધો છે.સત્ય એ છે કે ભારતમાં શહેરીકરણ બિનઆયોજિત રીતે થયું છે. ભારતમાં દરેક શહેર ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સ્થિત જળાશયો પર નિર્ભર છે, જે ઘણીવાર 50 થી 100 કિલોમીટરની વચ્ચે હોય છે.
બેંગ્લોર સો કિલોમીટર દૂર ડેડ રિઝર્વોયર અને કાવેરી નદીમાંથી પાણી મેળવે છે. ચેન્નાઈ ચોલાવરમ અને વીરાનમ તળાવોમાંથી પાણી ખેંચે છે. દિલ્હી ભૂગર્ભજળ અને સોનિયા વિહાર વોટર ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ પર નિર્ભર છે, જે ગંગા અને યમુનામાંથી પાણી લે છે. મુંબઈ 150 કિલોમીટર દૂર અપર વૈતરણા સહિત સાત તળાવો પર નિર્ભર છે.નબળી ઉપલબ્ધતા અને અવ્યવસ્થિત વ્યવસ્થાપનને કારણે અનેક શહેરોમાં પાણીની કટોકટી યથાવત છે.
ભારતમાં વૈશ્વિક વસ્તીના લગભગ 16 ટકા અને જળ સંસાધનો ચાર ટકા છે. ભારતની વસ્તી ચીન જેટલી મોટી છે, પરંતુ વિશ્વ બેંકના આંકડા અનુસાર ભારતમાં મીઠા પાણીની માથાદીઠ ઉપલબ્ધતા ચીન કરતા અડધી છે. ભારતમાં વાર્ષિક 3,880 બિલિયન ક્યુબિક મીટર વરસાદ પડે છે, પરંતુ તે ભાગ્યે જ 1,999 બિલિયન ક્યુબિક મીટરનો લાભ લે છે. દેશમાં લગભગ 249 બિલિયન ક્યુબિક મીટર ભૂગર્ભજળનો ઉપયોગ થાય છે, પરંતુ તેમાંથી 89 ટકા કૃષિમાં વપરાય છે.ઈઝરાયેલનું લક્ષ્ય 2030 સુધીમાં વાર્ષિક 1.2 બિલિયન ક્યુબિક મીટર પાણીને ડિસેલિનેટ કરવાનું છે. ભારતમાં હાલમાં ચાર વોટર ડિસેલિનેશન પ્લાન્ટ છે, અને 7,500 કિલોમીટરથી વધુ દરિયાકિનારા સાથે, ભારત પણ આ ઉકેલનો લાભ લઈ શકે છે.
