ટ્રાફિકના નિયમોના ઉલ્લંઘન મુદ્દે ગુવાહાટી હાઇકોર્ટના હુકમને ફેરવતી સુપ્રીમ કોર્ટ: સુપ્રીમે સ્પષ્ટ કર્યું મોટર વ્હીકલ એક્ટનો ઉદ્દેશ્ય વળતર ચૂકવવાનો જ્યારે આઇપીસી એક્ટનો ઉદ્દેશ્ય દંડાત્મક કાર્યવાહી કરાવવાનો
સતત વિકસતા જતા આપણા દેશ ભારતમાં વાહનોની સંખ્યા પણ દિનપ્રતિદિન વધતી જાય છે તેની આડઅસર સ્વરુપે માર્ગ અકસ્માતોમાં થતા મૃત્યુનું પ્રમાણ પણ વધી રહ્યું છે. જે પાછળ વાહન ચાલકોમાં ટ્રાફીકના નિયમો અંગેની જાગૃતિ ઉપરાંત બનાવની ગંભીરતાનો અભાવ જોવા મળે છે. જેથી તાજેતરમાં કેન્દ્ર સરકાર મોટર વ્હીકલ એકટમાં સુધારો કરીને વાહનો અને ટ્રાફીકના નિયમો ના ભંગ બદલ આકરા દંડની જોગવાઇ કરી છે. આજ મુદ્દે ગઇકાલે સુપ્રીમ કોર્ટે એક મહત્વ પૂર્ણ ચુકાદો આપતા સ્પષ્ટ કર્યુ છે કે વાહનો ચલાવવાના નિયમોના ભંગ બદલ મોટર વ્હીકલ એકર મુજબ માત્ર દંડાત્મક જ નહીં પરંતુ આઇપીસી એકટ હેઠળ ફોજદારી કાર્યવાહી પણ થઇ શકે છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે ટ્રાફિક નિયમ ભંગ કરનાર પર કડકતા દર્શાવતી ટીકાત્મક ટિપ્પણી કરી હતી. સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું હતું કે આઇપીસી અને મોટર વ્હીકલ એક્ટ બંને હેઠળના ટ્રાફિક નિયમોને ફોલ્લી ખાઈને અકસ્માતો સર્જવા માટેના માટે કેસ નોંધવામાં આવી શકે છે. કોર્ટે કહ્યું કે ટ્રાફિકના નિયમોને લીધે અથવા ખતરનાક રીતે વાહન ચલાવવાને કારણે અકસ્માતની સ્થિતિમાં બંને જોગવાઈઓ હેઠળ કેસ દાખલ કરવો યોગ્ય છે.
એક કેસની સુનાવણી કરતાં સુપ્રીમ કોર્ટે ગુહાહાટી હાઇકોર્ટના નિર્ણયને રદ કર્યો. હાઈકોર્ટે પોતાના ચુકાદામાં કહ્યું હતું કે ટ્રાફિક નિયમોના ભંગના કિસ્સામાં આઈપીસી કલમ લગાવી શકાય નહીં. દોષિતને માત્ર મોટર વાહન અધિનિયમ હેઠળ સજા થઈ શકે છે. સુપ્રીમ કોર્ટમાં ન્યાયાધીશ ઇન્દુ મલ્હોત્રા અને સંજીવ ખન્નાની ખંડપીઠે આ નિર્ણયને રદ કર્યો છે. બે ન્યાયાધીશ બેંચે કહ્યું, ટ્રાફિક નિયમોના ભંગનું સ્તર બદલાય છે. ગુનાની ગંભીરતાને ધ્યાનમાં રાખીને દોષી સામે આઇપીસી અને મોટર વ્હીકલ એક્ટ બંને હેઠળ કેસ થઈ શકે છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાના ચુકાદામાં કહ્યું હતું કે, મોટર વ્હીકલ એક્ટ એક વિશેષ કાયદો છે અને સામાન્ય કાયદાથી અલગ દરજ્જો ધરાવે છે. બેંચે વિશેષમાં જણાવ્યું હતું કે, માર્ગ અકસ્માતને લગતા બનાવોમાં ગુનામાં દોષિત વ્યક્તિને આઈપીસી અને મોટર વાહન અધિનિયમ બંને હેઠળ સજા થઈ શકે છે. કોર્ટે પોતાના ચુકાદામાં સ્પષ્ટ કર્યુ છે કે મોટર વાહન અધિનિયમનો પ્રાથમિક હેતુ અકસ્માતમાં પીડિતના પરિવારને યોગ્ય વળતર આપવાનું છે. આઈપીસીનો હેતુ કાયદાની નજરમાં દોષીઓને સજા આપવાનો છે. આઇપીસી તેના મૂળ સ્વરૂપમાં શિક્ષાત્મક અને અલગ પ્રકૃતિનો કાયદો છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે તેના ચુકાદામાં જણાવ્યું હતું કે, ઝડપી મોટરાઇઝેશનના વધારા સાથે, ભારત લોકોને ઇજા પહોંચાડવાના વધતા ભાર અને માર્ગ ટ્રાફિકમાં પોતાનો જીવ ગુમાવવાનો સામનો કરી રહ્યો છે. જસ્ટિસ ઇન્દુ મલ્હોત્રા અને ન્યાયાધીશ સંજીવ ખન્નાની ખંડપીઠે ગુવાહાટી હાઈકોર્ટમાં ડિસેમ્બર ૨૨, ૨૦૦૮ નો ઓર્ડર રદ કર્યો છે. હાઈકોર્ટે કહ્યું હતું કે જો મોટર વ્હીકલ્સ એક્ટ હેઠળ કોઈ વ્યક્તિ સામે ઝડપી, ખતરનાક ડ્રાઇવિંગ અને અન્ય સંબંધિત ગુનાઓ માટે કેસ નોંધવામાં આવ્યો છે, તો તેના પર આઈપીસી હેઠળ કાર્યવાહી કરી શકાતી નથી. ખંડપીઠે તેના તાજેતરના આદેશમાં કહ્યું હતું કે, અમારા ધ્યાનમાં લેવામાં આવેલા મંતવ્યમાં કાયદાની સ્થિતિ સ્થાપિત છે. આ અદાલતે વારંવાર કહ્યું છે કે મોટર વાહનોની વાત છે ત્યાં સુધી મોટર વાહન અધિનિયમ, ૧૯૮૮ એ એક સંપૂર્ણ કોડ છે.
કોર્ટે વધુમાં કહ્યું કે મોટર વાહન અકસ્માતો અથવા અન્યથા મોટર વાહન અકસ્માતો પર ગુના સંબંધિત ગુના માટે આઈપીસી હેઠળ કાર્યવાહી કરવા પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી. સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે ગુનાના ઘટકો બંને કાયદા હેઠળ જુદા જુદા છે અને બંને હેઠળ ગુનેગાર સામે કેસો ચલાવી શકાય અને એકબીજા સ્વતંત્ર સજા કરી શકાય છે. બેંચે કહ્યું કે, સામાન્ય કાયદા પર અસરકારક બનવાના વિશેષ કાયદાના સિધ્ધાંત આઈપીસી અને મોટર વાહન અધિનિયમ હેઠળ માર્ગ અકસ્માત ગુનાના કેસોમાં લાગુ પડતા નથી. બેંચ વતી ચુકાદો લખનાર ન્યાયાધીશ મલ્હોત્રાએ કહ્યું, અમારા મતે આઈપીસી અને મોટર વ્હિકલ્સ એક્ટની જોગવાઈઓ વચ્ચે કોઈ વિરોધાભાસ નથી. બંને કાયદા સંપૂર્ણપણે જુદા જુદા ક્ષેત્રોમાં કાર્યરત છે. બે કાયદા હેઠળના ગુનાઓ એક બીજાથી અલગ અને અલગ છે. બંને કાયદા હેઠળની દંડ પણ સ્વતંત્ર છે અને એક બીજાથી અલગ છે. સુપ્રીમ કોર્ટે આસામ, નાગાલેન્ડ, મેઘાલય, મણિપુર, ત્રિપુરા, મિઝોરમ અને અરુણાચલ પ્રદેશને તેના અધિકારીઓને મંજૂરી આપતા ગુહાહાટી હાઈકોર્ટના આદેશને પણ રદ કર્યો હતો. મોટર વાહન અધિનિયમની જોગવાઈઓ હેઠળ મોટર વાહન અકસ્માતને લગતા ગુના બદલ અપરાધીઓ વિરુદ્ધ કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવામાં આવે તેવી યોગ્ય સૂચનાઓ અદા કરવા હુકમ કરવામાં આવ્યો છે.
આ ચુકાદામાં સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે આઈપીસીની કલમ ૨૭૯, ૩૦૪ (૨), ૩૦૪ એ, ૩૩૭ અને ૩૩૮માં ટ્રાફિકના નિયમોના ભંગ બદલ, બેફામ ઝડપે વાહનો ચલાવવાની બીજાને ઈજા પહોંચાડવી કે મૃત્યુના ઘાટ પહોંચાડવા માટે ૧૦ વર્ષ સુધી જેલની સજાની જોગવાઈ છે. જેી માર્ગ અકસ્માતોમાં મૃત્યુનું પ્રમાણ ઘટાડવા વાહનો ચલાવવાના નિયમોના ભંગ બદલ માત્ર દંડાત્મક નહીં પણ જેલની સજા પણ જરૂરી છે. જેથી આવા કેસોમાં મોટર વ્હીકલ એકટની સો આઈપીસી એકટ હેઠળ પણ ગુન્હો નોંધી શકાય છે.
