જયંતિ ઉત્સવ : વાલ્મીકિનો જન્મ મહર્ષિ કશ્યપના પુત્ર વરુણને ત્યાં થયો હતો, તેણે બ્રહ્માજીના કહેવાથી રામાયણની રચના કરી હતી.
મહર્ષિ વાલ્મીકિની જન્મજયંતિ અશ્વિન મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે, નારદ મુનિએ તેમને શ્રી રામની કથા સંભળાવી હતી.
17 ઓક્ટોબર ગુરુવાર એટલે કે આજે મહર્ષિ વાલ્મીકિ જયંતિ છે. પુરાણો અનુસાર તેમણે કઠોર તપસ્યા કરીને મહર્ષિનો દરજ્જો મેળવ્યો હતો. બ્રહ્માજીના કહેવા પર, તેમણે ભગવાન શ્રી રામના જીવન પર આધારિત રામાયણ નામનું મહાકાવ્ય લખ્યું. ગ્રંથોમાં તેમને આદિ કવિ કહેવામાં આવ્યા છે. તેમના દ્વારા લખાયેલ મૂળ કાવ્ય શ્રીમદ વાલ્મીકિની રામાયણને વિશ્વની પ્રથમ કવિતા માનવામાં આવે છે.
તેનો જન્મ વરુણ એટલે કે આદિત્ય, મહર્ષિ કશ્યપના નવમા પુત્ર અને વરુણના પુત્ર અદિતિને થયો હતો અને તેનું નામ વાલ્મીકિ હતું. તેમની માતા ચરશાની અને ભાઈ ભૃગુ હતા. ઉપનિષદ અનુસાર, તેઓ પણ તેમના ભાઈ ભૃગુની જેમ ઉચ્ચ જ્ઞાની હતા. એક વખત ધ્યાન માં બેઠા હતા ત્યારે ઉધઈએ ધૂઓ બનાવીને વરુણ અને તેના પુત્રના શરીરને ઢાંકી દીધું હતું. સાધના પૂર્ણ કર્યા પછી, જ્યારે તેઓ વાલ્મીકિ નામની કીડીમાંથી બહાર આવ્યા ત્યારે તેમનું નામ વાલ્મીકિ રાખવામાં આવ્યું.
વાર્તા : રત્નાકર મહર્ષિ વાલ્મીકિ બન્યા
ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર મહર્ષિ વાલ્મીકિનું નામ પહેલા રત્નાકર હતું. તેઓ તેમના પરિવારના ભરણપોષણ માટે લૂંટ ચલાવતા હતા. એક વખત એક નિર્જન જંગલમાં તેઓ નારદ મુનિને મળ્યા. જ્યારે રત્નાકરે તેમને લૂંટવાનો પ્રયાસ કર્યો ત્યારે તેઓએ રત્નાકરને પૂછ્યું – તમે આ કામ કેમ કરો છો? ત્યારે રત્નાકરે જવાબ આપ્યો- પોતાના પરિવારના ભરણપોષણ માટે. નારદે પૂછ્યું, આ કૃત્યને પરિણામે તમે જે પાપ કરશો તેની સજા ભોગવવામાં તમારા પરિવારના સભ્યો તમને સાથ આપશે? નારદ મુનિના પ્રશ્નનો જવાબ જાણવા રત્નાકર તેમના ઘરે ગયો. પરિવારના સભ્યોને પૂછ્યું – શું તમે મારા કામના પરિણામે મારા પાપની સજા મેળવવામાં મને સાથ આપશો? રત્નાકરની વાત સાંભળીને બધાએ ના પાડી.
રત્નાકર પાછો આવ્યો અને નારદ મુનિને આ વાત કહી. ત્યારે નારદ મુનિએ કહ્યું- જે લોકો માટે તમે ખરાબ કાર્યો કરો છો તેઓ તમારા પાપોના ભાગીદાર બનવા માંગતા નથી, તો પછી તમે આ પાપો શા માટે કરો છો? નારદ મુનિની વાત સાંભળીને તેમના મનમાં ત્યાગની ભાવના આવી. જ્યારે તેમના મોક્ષ માટેના ઉપાય વિશે પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે નારદ મુનિએ તેમને રામ નામનો જાપ કરવાનું કહ્યું. રત્નાકર જંગલમાં એકાંત સ્થળે બેસીને રામ-રામનો જાપ કરવા લાગ્યો. ઘણા વર્ષોની કઠોર તપસ્યા પછી, કીડીઓએ તેના આખા શરીરમાં કીડીઓ બનાવી, જેના કારણે તે વાલ્મીકિ બની ગયો. બાદમાં મહર્ષિ વાલ્મીકિએ મહાકાવ્ય રામાયણની રચના કરી.
ભગવાન બ્રહ્માના કહેવાથી તેમણે એક શિકારીને શ્રાપ આપ્યો જેણે કાગડો પક્ષીને માર્યો હતો અને અચાનક તેના મુખમાંથી એક શ્લોક રચાયો. ત્યારે ભગવાન બ્રહ્મા તેમના આશ્રમમાં પ્રગટ થયા અને કહ્યું કે મારી પ્રેરણાથી જ તમારા મુખમાંથી આવા શબ્દો નીકળ્યા છે. તેથી, તમારે શ્રી રામના સમગ્ર ચરિત્રનું વર્ણન ફક્ત શ્લોક સ્વરૂપમાં કરવું જોઈએ. આમ, ભગવાન બ્રહ્માના કહેવાથી મહર્ષિ વાલ્મીકિએ મહાકાવ્ય રામાયણની રચના કરી.
એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે ભગવાન શ્રી રામે માતા સીતાનો ત્યાગ કર્યો ત્યારે માતા સીતા વાલ્મીકિ આશ્રમમાં રોકાયા હતા. ત્યારબાદ માતા સીતા મહર્ષિ વાલ્મીકિના આશ્રમમાં ઘણા વર્ષો સુધી રહ્યા. અહીં તેણે લવ અને કુશને જન્મ આપ્યો હતો. અહીં તે વન દેવી તરીકે ઓળખાવા લાગી. તેથી જ મહર્ષિ વાલ્મીકિનું પણ એટલું જ મહત્વ છે. રામાયણમાં રામ, સીતા, લક્ષ્મણ અને અન્ય પાત્રો જેટલા છે. દર વર્ષે મહર્ષિ વાલ્મીકિ જયંતિ ઉત્સવ અશ્વિન મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. આ વખતે તે 17મી ઓક્ટોબરે એટલે કે આજના દિવસે ઉજવવામાં આવી છે.
અસ્વીકરણ : અહીં આપેલી માહિતી માત્ર ધારણાઓ અને માહિતી પર આધારિત છે. અત્રે એ ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે કે અબતક મીડિયા કોઈપણ માહિતીનું સમર્થન કે પુષ્ટિ કરતું નથી. કોઈપણ માહિતી અથવા માન્યતાને અમલમાં મૂકતા પહેલા, સંબંધિત નિષ્ણાતની સલાહ લો.
