- મમતા, કેજરીવાલ અને હવે નીતીશે સંગઠનથી દુરી બનાવી લીધી
- કોંગ્રેસનો પણ એકલા હાથે લડવાનો ‘સમય’
વિપક્ષના સંગઠનને ગયા વર્ષે ખૂબ જ ધામધૂમથી શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું, તેને રવિવારે તેનો ત્રીજો અને સૌથી વિનાશક ફટકો પડ્યો હતો.મમતા અને કેજરીવાલે સંગઠનથી દુરી બનાવી લીધા બાદ નીતીશ કુમારે તો તેને છોડી જ દીધું છે. બેઠક વહેંચણી અને સાઈડલાઈન કરવા સહિતના મુદ્દે અંદરોઅંદર વિવાદો સર્જાતા હવે વિપક્ષી સંગઠનનું સ્વપ્ન દુ:સ્વપ્ન બની ગયું છે.
નીતિશ કુમાર, જેઓ આ વિપક્ષી સંગઠનના સર્જક હતા અને ભાજપ વિરોધી ગઠબંધનના મુખ્ય સમર્થકોમાંના એક હતા, તેઓ વિપક્ષી ગઠબંધનમાંથી બહાર નીકળીને એનડીએમાં પાછા ફર્યા હતા. તેમની પાર્ટીએ નીતીશ કુમારને સાઈડલાઈન કરવા માટે કોંગ્રેસ પર આરોપ લગાવ્યો હતો.
નીતીશ કોંગ્રેસને નિશાન બનાવનાર ભારતીય જૂથમાંથી ત્રીજા પ્રાદેશિક નેતા છે, પરંતુ વાસ્તવમાં તેઓ ગઠબંધનમાંથી બહાર નીકળનારા પ્રથમ વ્યક્તિ છે. પ્રથમ તૃણમૂલ કોંગ્રેસના વડા મમતા બેનર્જી હતા, જેમણે પશ્ચિમ બંગાળમાં કોંગ્રેસથી અલગ થવાની અને લોકસભાની ચૂંટણી એકલા લડવાની જાહેરાત કરી હતી. મમતાએ સીટ વહેંચણીની વાટાઘાટોમાં વિલંબ કરવા અને રાજ્યમાં લોકસભા બેઠકો માટે ગેરવાજબી માંગણી કરવા માટે જૂની પાર્ટીને જવાબદાર ઠેરવી હતી. પશ્ચિમ બંગાળના મુખ્યમંત્રી કોંગ્રેસ માટે બે બેઠકો છોડવા તૈયાર હતા, પરંતુ જૂની કોંગ્રેસ પાર્ટી વધુ બેઠકો ઇચ્છતી હતી.
મમતા પાસેથી સંકેત લેતા, પંજાબના મુખ્ય પ્રધાન ભગવંત માને પણ તેમના રાજ્યમાં કોંગ્રેસ સાથે બેઠકોની વહેંચણીની કોઈપણ વાતચીતને સ્પષ્ટપણે નકારી કાઢી હતી. તેમણે કહ્યું કે આમ આદમી પાર્ટી પંજાબની તમામ 13 લોકસભા સીટો જીતીને રેકોર્ડ બનાવશે. આ એ હકીકત હોવા છતાં કે અરવિંદ કેજરીવાલના પ્રતિનિધિઓ આપ શાસિત રાજ્યો દિલ્હી અને પંજાબમાં બેઠકોની વહેંચણી અંગે ચર્ચા કરવા કોંગ્રેસ નેતૃત્વ સાથે વાતચીત કરી રહ્યા હતા.
પરંતુ નીતિશ કુમાર એક ડગલું આગળ વધી ગયા છે. છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી, સામાન્ય રીતે ઈન્ડિયા બ્લોક અને ખાસ કરીને કોંગ્રેસ પ્રત્યે તેમનો મોહભંગ સ્પષ્ટ દેખાઈ રહ્યો હતો. વાસ્તવમાં, આ બધું ડિસેમ્બરમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીના છેલ્લા રાઉન્ડથી શરૂ થયું હતું જ્યારે કોંગ્રેસે તેના સાથી પક્ષોને અવગણ્યા હતા અને અચાનક મૌન થઈ ગયા હતા, જેનાથી ભારત વાટાઘાટો અટકી ગઈ હતી. ત્યારે નીતિશે આકરી પ્રતિક્રિયા વ્યક્ત કરી હતી.
નીતિશે અનેક પ્રાદેશિક પક્ષોને એક મંચ પર લાવવા અને પટનામાં વિપક્ષની સામાન્ય સભાના પ્રથમ રાઉન્ડનું આયોજન કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. જો કે આ પછી કોંગ્રેસ કેન્દ્રમાં આવી. બેંગલુરુમાં બીજી અને મુંબઈમાં ત્રીજી બેઠકમાં, તે સંપૂર્ણપણે કોંગ્રેસ હતી અને નીતીશ પૃષ્ઠભૂમિમાં પાછા ફર્યા. નીતીશ, જેમની પાસે ગઠબંધનનું નેતૃત્વ કરવાની અપેક્ષા હતી, તેમને ક્ધવીનર પણ બનાવવામાં આવ્યા ન હતા, જ્યારે તેમની પાર્ટીના નેતાઓ ખુલ્લેઆમ તેમના માટે પદની માંગ કરી રહ્યા હતા.
રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં ઈન્ડિયા બ્લોકની છેલ્લી બેઠકમાં, મમતા બેનર્જી અને અરવિંદ કેજરીવાલે ગઠબંધનનું નેતૃત્વ કરવા માટે કોંગ્રેસના પ્રમુખ મલ્લિકાર્જુન ખડગેના નામનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો અને આખરે તેમને ઈન્ડિયા બ્લોકના પ્રમુખ બનાવવામાં આવ્યા. નીતીશ કુમાર અને તેમની પાર્ટી માટે કદાચ આ છેલ્લો સ્ટ્રો હતો.
સ્વાભાવિક છે કે આ ઘટનાક્રમે પ્રાદેશિક પક્ષોની સરખામણીમાં કોંગ્રેસની છબીને નુકસાન પહોંચાડ્યું છે. પાર્ટી મહારાષ્ટ્રમાં સમાન પડકારોનો સામનો કરે છે, જ્યાં ઉદ્ધવ ઠાકરેની શિવસેના (યુબિટી) 2019 માં જીતેલી તમામ બેઠકો પર લડવાનો આગ્રહ રાખે છે. શરદ પવારની એનસીપી મહારાષ્ટ્ર ગઠબંધનમાં ત્રીજી પાર્ટી છે.
ઉત્તર પ્રદેશમાં, સમાજવાદી પાર્ટીના વડા અખિલેશ યાદવ, જેમને મધ્યપ્રદેશ વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસ સાથે બેઠકોની વહેંચણીનો કડવો અનુભવ છે, તે રાજ્યની 7 બેઠકો માટે રાષ્ટ્રીય લોકદળ સાથે ગઠબંધનની જાહેરાત કરી ચૂક્યા છે. રાજ્યમાં કોંગ્રેસ નબળી હોવાથી અખિલેશ વધુ બેઠકો છોડવા તૈયાર નહીં થાય. આ બે મુખ્ય રાજ્યોની બેઠકો અંગે કોંગ્રેસની વાતચીત કેવી રીતે આગળ વધે છે તે જોવું રસપ્રદ રહેશે.
કોંગ્રેસ મૂંઝવણમાં હોય તેવું લાગે છે – તે તેના લાભને મહત્તમ કરવા માટે પ્રાદેશિક પક્ષો સાથે વળગી રહેવા માંગે છે પરંતુ તે જ સમયે તે તેમને વધુ પડતું મેદાન આપવા માંગતી નથી. ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ પાર્ટી આગામી લોકસભા ચૂંટણીનો ઉપયોગ તેની સંખ્યા વધારવા અને ગુમાવેલ સીટો પાછી મેળવવા માંગે છે જેથી તે વિપક્ષી ગઠબંધનની શરતો નક્કી કરી શકે.
કોંગ્રેસનો પણ એકલા હાથે લડવાનો ‘સમય’
વિપક્ષી સંગઠનમાં એકતા સાઘવી તે જ મોટો પડકાર હતો. આ પડકારનો સામનો કરવામાં વિપક્ષી સંગઠન નિષ્ફળ રહ્યું છે. એક પછી એક નેતાઓ ખસી રહ્યા છે. જો કે આ સંગઠનમાં આવીને કોંગ્રેસે પણ ત્યાગ જ કરવો પડે તેમ હતો. પણ હવેની સ્થિતિ પ્રમાણે રાજકીય પંડિતો જણાવી રહ્યા છે કે કોંગ્રેસના અસ્તિત્વ ઉપર જોખમ છે. કોંગ્રેસે એકલા હાથે 2024ની લોકસભાની ચૂંટણી લડવી જોઈએ.
