- આમાં મહિલા સશક્તિકરણ ક્યાંથી થાય!!
- મધ્યાહન ભોજનના રસોઈયાને ચૂકવાતા ઓછા વેતનના પરિણામે સરકાર પાસે રૂ. 7,400 કરોડનું ભંડોળ જમા
દરેક શાળાઓમાં વિદ્યાર્થીઓને ભોજનની સુવિધા પૂરી પાડવા મધ્યાહન ભોજન યોજના અમલમાં મુકવામાં આવી હતી. વિશ્વનો સૌથી મોટો મધ્યાહન ભોજન કાર્યક્રમ 25 લાખથી વધુ શાળાના મધ્યાહન ભોજનના રસોઈયાઓને ઓછા વેતન સાથે રોજમદારી આપે છે, જેમાંથી 90 ટકા મહિલાઓ છે. ’પીએમ પોષણ’ શક્તિ નિર્માણ કાર્યક્રમને ઓછા વેતનવાળી મજૂરી દ્વારા આશરે રૂ. 7,400 કરોડનું ભંડોળ સરકારને પરત મળે છે. જે રકમ એકલા કેન્દ્ર દ્વારા બચત કરાયેલી રકમ યોજના માટે તેના કુલ વાર્ષિક બજેટના અડધાથી વધુની સમકક્ષ છે.
ગણતરી કરતાં જાણવા મળ્યું કે કે કૂક-કમ હેલ્પર્સ (સીસીએચ) ને ચૂકવવામાં આવેલી વાસ્તવિક રકમની સાથે જો તેઓને 5,340 રૂપિયાનું રાષ્ટ્રીય સ્તરનું લઘુત્તમ વેતન સરખાવવામાં આવે તો તે કેટલું થયું હોત ? ત્યારે બંને વેતનના આંકડાઓ વચ્ચેનો તફાવત આશરે રૂ. 7,400 કરોડ (રૂ. 6,065 કરોડની સામે રૂ. 13,439 કરોડ) હતો.
કેન્દ્ર સરકાર મોટા ભાગના રાજ્યોમાં તેના દ્વારા નક્કી કરાયેલ માનદ વેતનના 60 ટકા (રૂ. 1,000 પ્રતિ માસ) અને અન્ય કેટલાક રાજ્યોમાં 90 ટકા વેતન આપવામાં આવે છે. કેન્દ્રના બિલની ગણતરી દર મહિને રૂ. 1,000ના માનદ વેતન પર કરવામાં આવી હતી. ગણતરીના અંતે તફાવત જોવા મળ્યો. આ તફાવત લગભગ રૂ. 6,900 કરોડ (રૂ. 1,592 કરોડની સરખામણીએ રૂ. 8,497 કરોડ) થયો હતો, જે કેન્દ્ર દ્વારા રૂ. 12,467 કરોડના યોજના માટે ફાળવેલા 2024-25ના બજેટના અડધા કરતાં પણ વધુ છે.
મધ્યાહન ભોજનની નોકરી માટેનું માનદ વેતન 2009 માં નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું ત્યારથી તે દર મહિને રૂ. 1,000 પર યથાવત છે અને તે વર્ષમાં 10 મહિના ચૂકવવાનું હોય છે. હાલમાં, 25 લાખથી વધુ સીસીએચના વેતનમાં કેન્દ્રનું યોગદાન લગભગ રૂ. 1,600 કરોડ જેટલું છે. જો કે ઘણા રાજ્યો દર મહિને રૂ. 1,000ના માનદ વેતનમાં વધારો કરે છે, મોટાભાગના (22 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો) રૂ. 2,000 કે તેથી ઓછું ચૂકવે છે, જે અકુશળ મજૂર માટે પણ તેમના દ્વારા નિર્ધારિત લઘુત્તમ વેતન કરતાં ઘણું ઓછું છે, જોકે મોટાભાગના રાજ્યોમાં રસોઈને કુશળ મજૂર તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે.
જ્યારે સરકાર સિસીએચના કામને અંશકાલિક અને સ્વૈચ્છિક માને છે, ત્યારે તેઓ વાસ્તવમાં આઠ કલાક કે તેથી વધુ કામ કરે છે કારણ કે તેમાંના દરેક પાસે માત્ર 50 વિદ્યાર્થીઓ માટે રસોઇ કરવાની અપેક્ષા જ નથી, મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં તેઓ શાળામાં વિચિત્ર નોકરીઓ કરવા માટે પણ બનાવવામાં આવે છે.
