- સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીના મનોવિજ્ઞાન ભવન દ્વારા 2340 વૃધ્ધો પર વિવિધ પ્રશ્ર્નોને લઇ કરેલ સર્વેમાં ચોંકાવનારા તથ્યો સામે આવ્યા
- વૃદ્ધોને જેટલો ડર શારીરિક સમસ્યાઓનો નથી એટલો ડર સંતાનો દૂર જતા રહે તેનો છે: ડો. જોગસણ
રજાઓ અને વેકેશન વૃદ્ધ લોકો માટે સમસ્યાઓ બની રહે છે આવી જ એક વૃદ્ધ વડીલ એક ઘટના અહીં દર્શવવામાં આવી છે. વૃદ્ધાશ્રમમાં રહેતી 75 વર્ષની મહિલાને બે પુત્રો હતા. મોટા પુત્રએ માતાનો સામાન ઘરની બહાર ફેંકી દીધો હતો કે મારા ઘરમાં તમારા માટે કોઈ જગ્યા નથી, અને તમારા માટે બે ટાઈમ ખાવાની રોટલી પણ નથી. તેમજ નાના પુત્ર અને પુત્રવધૂએ કહ્યું હતું કે, ’ક્યાંય જાઓ પણ મારા ઘરે ન આવો. બીજી ઘટનામાં એક પુત્ર તેની વૃદ્ધ માતાને તીર્થસ્થળે લઈ જવાના બહાને છોડી ગયો હતો.
માતા ફરી ઘરે પાછા ન આવી શકે. ત્રીજી ઘટનામાં 76 વર્ષીય વૃદ્ધ મહિલાના ચાર પુત્રોએ તેમની માતાને ’તમને દુર્ગંધ આવે છે’ કહીને ઘરની બહાર જવાનું કહી દીધું. આ હૃદયદ્રાવક વાર્તાઓ માત્ર આ વૃદ્ધ માતાઓની નથી, પરંતુ વૃદ્ધાશ્રમમાં રહેતા તમામ વૃદ્ધ માતાપિતાની પોતપોતાની વાર્તાઓ છે જે કોઈપણ વ્યક્તિની આંખમાં આંસુ લાવી દે છે. પણ નવાઈની વાત એ છે કે આ વૃદ્ધ માતા-પિતાને આવી હાલતમાં લાવનારા લોકો બહારથી નહીં પણ આપણી વચ્ચેથી આવે છે. જેના કારણે ધરતી પર ભગવાનનું સ્વરૂપ કહેવાતા માતા-પિતાને સંતાનો સાથે સ્થળે સ્થળે ભટકવું પડે છે. ઘણી વખત, માતાપિતા તેમના બાળકોની સામે એટલા લાચાર બની જાય છે કે તેઓ થાકને કારણે પોતાનું જીવન સમાપ્ત કરી દે છે. તે બાળકો કે જેના માટે માતા તેની બધી ઇચ્છાઓ બલિદાન આપે છે; તેથી તેમની ખુશી માટે બધું બલિદાન આપવા તૈયાર છે; જેના માટે પિતા રાત-દિવસ પરસેવો પાડે છે; જેની આંગળી પકડીને ચાલતા શીખવે છે; તમારા પગ પર ઊભા થતાં જ તમે બધું ભૂલી જાઓ છો. જેમ જેમ માતા-પિતા વૃદ્ધ થાય છે, જ્યારે તેમને તેમની સૌથી વધુ જરૂર પડે છે, ત્યારે તે જ બાળકો તેમના માતાપિતાને બોજ માનવા લાગે છે અને કદાચ તેથી જ આજે દેશમાં વૃદ્ધાશ્રમ ઓછા થતા જાય છે. આધુનિકતાની આંધળી દોડમાં દોડતા આપણે આપણી ફરજો અને મૂલ્યો કેમ ભૂલી રહ્યા છીએ? જ્યારે તેઓએ આપણને ક્યારેય એકલા છોડ્યા નથી, તો પછી આપણે એટલા સ્વાર્થી કેવી રીતે બની જઈએ છીએ કે આપણે તેમને કંઈપણ વિચાર્યા વિના લાચાર સ્થિતિમાં છોડી દઈએ છીએ.
જ્યારે આપણે બધા જાણીએ છીએ કે વૃદ્ધાવસ્થામાં વૃદ્ધોને અનેક પ્રકારની શારીરિક, માનસિક, સામાજિક અને આર્થિક સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. આ સ્થિતિમાં શરીર એટલું નબળું થઈ જાય છે કે દરેક વૃદ્ધ વ્યક્તિને કોઈને કોઈ મદદની જરૂર હોય છે. આ ઉપરાંત વ્યક્તિની માનસિક ક્ષમતા પણ ઓછી થવા લાગે છે અને તેની યાદશક્તિ નબળી પડી જાય છે.
આનાથી પણ વધારે વૃદ્ધાવસ્થામાં વ્યક્તિને ભાવનાત્મક ટેકાની જરૂર હોય છે. તેઓ ઇચ્છે છે કે ઘરના અન્ય યુવાન સભ્યો તેમની સાથે બેસે; તેમની પાસેથી સલાહ લો; તેમને સમય આપો, અને જ્યારે તેમને આ બધું નથી મળતું ત્યારે તેઓ તેમની લાગણીઓ કોઈની સાથે શેર કરી શકતા નથી અને એકલતાનો શિકાર બને છે. પરિવારમાં તેમનું મહત્વ ન હોવાને કારણે તેઓ હતાશ બનીને ઉપેક્ષિત જીવન જીવવા મજબૂર બની રહ્યા છે. આ સર્વે મુજબ 45 થી 50 ટકા વૃદ્ધોમાં આવા લક્ષણો જોવા મળે છે જે તેમને ડિપ્રેશનનો શિકાર બનાવે છે.
વૃદ્ધ લોકો પોતાના માનસિક સ્વાસ્થ્યને કેવી રીતે સુરક્ષિત અને સુધારી શકે ?
- જો જરૂર હોય તો સારવાર કરાવો
- મીડિયાનો ઉપયોગ મર્યાદિત કરો
- તંદુરસ્ત પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લો
- દરરોજ રાત્રે સાતથી નવ કલાકની ઊંઘ લો
- સ્વસ્થ અને સંતુલિત આહાર લો
- તમારા શરીર અને મનની કસરત કરો. ધ્યાન, ચાલવું, બાગકામ અને સમૂહ કસરતના વર્ગો માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે.
- દરરોજ તમારી દવાઓ સમયસર લો
- દિનચર્યાનું પાલન કરો
- 9 સામાજિક રીતે જોડાયેલા રહો
- સકારાત્મક રહેવાનો પ્રયાસ કરો અને જીવનમાં સરળ વસ્તુઓનો આનંદ માણો
2340 વૃધ્ધો પર કરેલા સર્વેના તારણો
- 25% વૃદ્ધ લોકો ચિંતા અથવા ડિપ્રેશન જેવી માનસિક સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિથી પીડાય છે.
- 91.6% લોકોએ કહ્યું કે મોબાઈલ કે ટીવી જોવા અથવા વાંચવાથી માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર નકારાત્મક અસર પડે છે.
- 54% વૃદ્ધો ભૌતિક સુખ સુવિધાઓની સમસ્યાઓ અનુભવે છે. 72% વૃદ્ધો પરિવાર તૂટવાથી એટલે કે દીકરાઓ સયુંકત ન રહેતા અલગ થવાથી સમસ્યાઓ અનુભવે છે.
- 45% વૃદ્ધો કોઈને કોઈ શારીરિક બીમારીની સમસ્યાઓ અનુભવે છે.
- 53% વૃદ્ધો પારિવારિક અને સામાજિક સમસ્યાઓ અનુભવે છે.
- 64% વૃદ્ધો ઘર અને સમાજમાં અનાદર ની સમસ્યાઓ અનુભવે છે. 64.80% એટલે કે લગભગ 65% વૃદ્ધો પરાવલંબી (અન્ય પર આધારિત રહેવાની બાબત ) પણા નો અનુભવ કરે છે.
- 64% વૃધ્ધો સતત સ્ટ્રેસ અનુભવે છે.
- 71% વૃધ્ધો આવેગિક રીતે સ્વસ્થતા અનુભવતા નથી.
- 81% વૃધ્ધો એ જણાવ્યું કે તહેવારો એકલતા અને માયુસી લાવે છે કેમ કે તહેવારોમાં દીકરા દીકરીઓ બહાર ફરવા જતા રહે છે
- 51% વૃધ્ધો એ જણાવ્યું કે દિવાળી અને સાતમ આઠમમાં બહાર ફરવા જતા યુવાન દીકરા દીકરીની સતત ચિંતા રહેવાથી બેચેની રહે છે. વૃદ્ધો સૌથી વધુ એકલતા અનુભવે છે, જ્યારે તેમના બાળકોને લાગે છે કે શારીરિક સ્વાસ્થ્ય તેમની સૌથી મોટી સમસ્યા છે. ચિંતાનો વિષય એ છે કે જ્યારે બાળકો તેમના માતા-પિતાની જરૂરિયાતોને સમજી શકતા નથી, ત્યારે તેમની સમસ્યાનો ઉકેલ અત્યારે જણાતો નથી. બાળકોનું માનવું હતું કે તેમના માતા-પિતા તેમનો મોટાભાગનો સમય આરામ કરવામાં વિતાવે છે, જ્યારે વાસ્તવિકતા એ નથી.
