ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન ’ઇસરો’ દેશમાં અવકાશ કાર્યક્રમને સતત નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જઈ રહ્યું છે અને હવે તેણે પોતાના અભિયાનમાં ખાનગી કંપનીઓને પણ સામેલ કરી છે. આ સંબંધમાં ઈસરોએ 18મી નવેમ્બરના રોજ સવારે 11.30 વાગ્યે આંધ્રપ્રદેશના શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી દેશના પ્રથમ ખાનગી રોકેટ ’વિક્રમ-એસ’ને લોન્ચ કરીને ભારતમાં નવા અવકાશ યુગની શરૂઆત કરી હતી. રોકેટનું નામ ’વિક્રમ-એસ’ રાખવામાં આવ્યું છે. વૈજ્ઞાનિક અને ઈસરોના સ્થાપક ડો. વિક્રમ સારાભાઈના સન્માનમાં આ નામ રખાયું છે.
દેશમાં કોઈ પ્રાઈવેટ કંપની પાસે લોન્ચ પેડ ન હોવાને કારણે આ રોકેટને ’ઈસરો’ દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવ્યું અને આ મિશનને ’પ્રારંભ’ નામ આપ્યું. આ રોકેટ 15 નવેમ્બરના રોજ લોન્ચ થવાનું હતું પરંતુ તે દિવસે ખરાબ હવામાનને કારણે તેને 18 નવેમ્બર સુધી મુલતવી રાખવામાં આવ્યું હતું. 545 કિગ્રા વજન અને 0.375 મીટર વ્યાસ ધરાવતું આ રોકેટ 6 મીટર લાંબુ, એક વિદેશી અને બે દેશી કંપનીના ત્રણ ઉપગ્રહોને તેની સાથે ધ્વનિની ગતિ એટલે કે હાયપરસોનિક ગતિ કરતા 5 ગણી વધુ ઝડપે લઈને અવકાશ તરફ ગયું. સંપૂર્ણ રીતે કાર્બન ફાઈબરથી બનેલું આ વિશ્વનું પ્રથમ ’ઓલ કમ્પોઝિટ’ રોકેટ છે, એટલે કે તેમાં મેટલનો ઉપયોગ ઓછો કરવામાં આવ્યો છે. તેની ટર્નિંગ ક્ષમતાઓને હેન્ડલ કરવા માટે, તેમાં 3ડી પ્રિન્ટેડ સોલિડ થ્રસ્ટર્સ સાથે ક્રાયોજેનિક એન્જિન લગાવવામાં આવ્યા છે જે પરંપરાગત એન્જિન કરતાં વધુ વિશ્વસનીય છે. જેમાં સામાન્ય ઈંધણની જગ્યાએ આર્થિક અને પ્રદૂષણ મુક્ત ઘન ઈંધણનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. રોકેટે ત્રણ ઉપગ્રહોને ભ્રમણકક્ષામાં મૂક્યા. તે 89.5 કિમીની ઊંચાઈએ પહોંચ્યું અને 121.2 કિમીનું અંતર કાપ્યું હતું.
’સ્કાયરૂટ’ને રોકેટ લોન્ચ કરવા માટે અધિકૃત પ્રથમ ભારતીય કંપની બનવા બદલ અભિનંદન આપતા, ’ઇન્ડિયન નેશનલ સ્પેસ પ્રમોશન એન્ડ ઓથોરાઇઝેશન સેન્ટર’ના અધ્યક્ષ પવન ગોએન્કાએ તેને ભારતમાં અવકાશ ક્ષેત્રે ખાનગી સાહસ બનાવ્યું છે. ઈસરોએ આ મિશનમાં મદદ કરી છે તે ક્ષેત્ર માટે એક મોટી છલાંગ અને નવી શરૂઆત છે. ઈસરોના અધ્યક્ષ ડો. એસ. સોમનાથ અને કેન્દ્રીય વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજી રાજ્ય મંત્રી જિતેન્દ્ર સિંહ દેશના પ્રથમ ખાનગી લોન્ચના સાક્ષી બન્યા હતા.
જિતેન્દ્ર સિંહે તેને દેશના અવકાશ કાર્યક્રમ માટે એક નવી શરૂઆત અને નવી સવાર ગણાવી હતી અને કહ્યું હતું કે “ભારતે ઈસરોના માર્ગદર્શન હેઠળ પ્રથમ ખાનગી રોકેટ લોન્ચ કરીને ઈતિહાસ રચ્યો છે”. આનાથી હાલમાં અવકાશ પ્રવાસનના દરવાજા ખુલશે નહીં અને તેમાં ઓછામાં ઓછા 5 થી 10 વર્ષનો સમય લાગી શકે છે, પરંતુ ’ઇસરો’ તેના પર કામ કરી રહ્યું છે અને ભવિષ્યમાં તે શક્ય બની શકે છે જેના માટે ખાનગી કંપનીઓ સાથે સહયોગ કરવામાં આવશે.અવકાશ મિશન ’ઇસરો’ દ્વારા શરૂ કરવામાં આવ્યું છે.
