દેશના તમામ રાજ્યોમાં ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં ફરજીયાત તબીબી સેવાનો સમયગાળો બે વર્ષનો અને દંડની રકમ ૨૦ લાખ રૂપિયા રાખવા સુપ્રીમ કોર્ટનો હુકમ.
સુપ્રીમ કોર્ટે સરકારી મેડિકલ કોલેજોમાં પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ કક્ષાના ખાસ અભ્યાસક્રમોમાં પ્રવેશ લઈ રહેલા વિદ્યાર્થીઓ માટે રાજ્યો દ્વારા બનાવવામાં આવેલી ફરજિયાત બોન્ડ શરતને માન્ય રાખી છે અને કેન્દ્ર સરકારને બહાર નીકળ્યા પછી ચોક્કસ સમયગાળા માટે ગ્રામ્ય વિસ્તારોની જાહેર હોસ્પિટલોમાં સેવા આપવાનું ફરજિયાત બનાવવા માટે નીતિ ઘડવા તાકીદ કરી છે. બહાર નીકળ્યા પછી ચોક્કસ સમયગાળા માટે.
સરકાર દરેક મેડિકલ વિદ્યાર્થી પર જંગી નાણાં ખર્ચ કરે છે તે જોતા, ન્યાયાધીશ એલ નાગેશ્વરા રાવ અને હેમંત ગુપ્તાની ખંડપીઠે મંગળવારે કહ્યું હતું કે આ સ્થિતિ ગેરકાયદેસર અને મનસ્વી નથી. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં નિષ્ણાંત ડોકટરોની આરોગ્ય સસંભાળ લંબાવવામાં આવે તે સુનિશ્ચિત કરવી જરૂરી છે. દેશના દરેક રાજ્યો દ્વારા લાદવામાં આવેલી શરતો સમાન હોતી નથી અને ફરજિયાત સેવા અવધિ ૨-૫ વર્ષથી વચ્ચે બદલાય છે જ્યારે બોન્ડની રકમ રાજ્ય પ્રમાણે અલગ હોય છે અને રૂ. ૫૦ લાખ સુધી જાય છે, તેથી કોર્ટે આ ફરજીયાત સેવાનો સમયગાળો બે વર્ષ અને રૂ.૨૦ લાખ દંડ નક્કી કર્યો છે. રાજ્યો દ્વારા લાદવામાં આવેલી શરતો મુજબ, વિદ્યાર્થીએ સરકારી કોલેજોમાં અનુસ્નાતક અને સુપર સ્પેશિયાલિટી અભ્યાસક્રમોમાં પ્રવેશ સમયે બોન્ડ આપવો પડે છે. જે મુજબ વિર્દ્યાીઓ અભ્યાસક્રમ પૂર્ણ કર્યા પછી જાહેર હોસ્પિટલો અને આરોગ્ય કેન્દ્રોમાં સેવા આપવી પડે છે.
સુપ્રિમ કોર્ટે ભારત સરકાર અને મેડિકલ કાઉન્સિલને દેશભરમાં લાગુ કરવા માટે સમાન નીતિ ઘડવા જણાવ્યું છે. કેટલાક રાજ્ય સરકારો ફરજિયાત બોન્ડમાં અપીલ કરનારા (વિદ્યાર્થીઓ) દ્વારા ચલાવવામાં આવતી કડક શરતોની હકીકતની નોંધ લેતા અમે સૂચવીએ છીએ કે ફરજિયાત સેવા અંગે સમાન નીતિ રાખવા માટે કેન્દ્ર અને એમસીઆઇ દ્વારા યોગ્ય પગલાં લેવામાં આવે છે. સરકારી સંસ્થાઓમાં તાલીમ પામેલા ડોકટરો દ્વારા રેન્ડર કરવામાં આવશે, એમ જણાવ્યું હતું.
અત્યાર સુધી આંધ્રપ્રદેશ, ગોવા, ગુજરાત, હિમાચલ પ્રદેશ, કર્ણાટક, કેરળ, મહારાષ્ટ્ર, ઓડિશા, રાજસ્થાન, તામિલનાડુ, તેલંગાણા અને બંગાળમાં ફરજિયાત સેવા માટે જોગવાઈ લાદવામાં આવી છે. સુપ્રીમે તેના હુકમમાં વધુમાં જણાવ્યું હતું કે આ નીતિ પાછળનો ઉદ્દેશ વંચિત વર્ગના મૂળભૂત આરોગ્ય સેવાઓ મેળવવાના મૂળભૂત અધિકારનું રક્ષણ કરવાનો છે. તેમાં કોઈ શંકા નથી કે સરકાર આ જવાબદારી હોસ્પિટલો અને આરોગ્ય કેન્દ્રો ખોલીને રજૂ કરી રહી છે, પરંતુ તેને અર્થપૂર્ણ બનાવવા માટે, તે તેના લોકોની પહોંચમાં હોવી જોઈએ.
