- કોરોનાને કારણે 2021માં વસતી ગણતરી થઈ શકી ન હતી, જાતિ આધારિત વસતી ગણતરી નહિ થાય
આવતા વર્ષે 2025થી વસ્તી ગણતરી શરૂ થશે. અને 2026 સુધી ચાલુ રહેશે. ખરેખર, વસ્તી ગણતરી 2021માં થવાની હતી પરંતુ કોરોના કોરોનાને કારણે તેને મોકૂફ રાખવી પડી હતી. કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે હવે વસ્તીગણતરીનું ચક્ર પણ બદલાશે.
આગામી વસ્તી ગણતરી, જે દર 10 વર્ષે હાથ ધરવામાં આવે છે, તે હવે 2035 માં થશે. અત્યાર સુધી, 1991, 2001, 2011ની જેમ દાયકાની શરૂઆતમાં દર દસ વર્ષે વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવામાં આવતી હતી. પરંતુ હવે 2025 પછી, આગામી વસ્તી ગણતરી 2035, 2045, 2055માં થશે. વસ્તી ગણતરી પૂર્ણ થયા બાદ લોકસભા સીટોનું સીમાંકન શરૂ થશે. સીમાંકનની પ્રક્રિયા 2028 સુધીમાં પૂર્ણ થવાની સંભાવના છે.
ઘણા વિરોધ પક્ષો તરફથી જાતિ ગણતરીની માંગ કરવામાં આવી રહી છે પરંતુ સરકારે હજુ સુધી આ અંગે કોઈ નિર્ણય લીધો નથી. વસ્તી ગણતરીમાં ધર્મ અને વર્ગ પૂછવામાં આવે છે. સામાન્ય, અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિ ગણાય છે. આ વખતે લોકોને એ પણ પૂછી શકાય છે કે તેઓ કયા સંપ્રદાયના અનુયાયી છે. ઉદાહરણ તરીકે, કર્ણાટકમાં, લિંગાયતો, જેઓ સામાન્ય વર્ગના છે, તેઓ પોતાને એક અલગ સંપ્રદાય માને છે.તેવી જ રીતે, અનુસૂચિત જાતિઓમાં વાલ્મિકી, રવિદાસી જેવા વિવિધ સંપ્રદાયો છે, એટલે કે સરકાર ધર્મ, વર્ગ તેમજ સંપ્રદાયના આધારે વસ્તી ગણતરીની માંગ પર વિચાર કરી રહી છે.
ભારતમાં પ્રથમ વસ્તીગણતરી 1872 માં ગવર્નર-જનરલ લોર્ડ મેયોના શાસન દરમિયાન હાથ ધરવામાં આવી હતી. ભારતની પ્રથમ સંપૂર્ણ વસ્તી ગણતરી 1881માં કમિશનર ડબલ્યુ.સી. દ્વારા હાથ ધરવામાં આવી હતી. તેનું આયોજન પ્લોડેન દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. આ પછી તે દર 10 વર્ષમાં એકવાર થતું હતું. જો કે થોડી વાર તેમાં ગેપ પણ જોવા મળ્યો હતો. સ્વતંત્ર ભારતની પ્રથમ વસ્તી ગણતરી 1951 માં હાથ ધરવામાં આવી હતી. આ પછી ભારતમાં છ વખત વસ્તી ગણતરી કરવામાં આવી.
ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલ અને વસ્તી ગણતરી કમિશનતર તરીકે મૃત્યુંજય કુમાર નારાયણનો કાર્યકાળ ઓગસ્ટ 2026 સુધી લંબાવવામાં આવ્યો છે. જેનાથી આ લંબાયેલી વસ્તી ગણતરીની કવાયત પૂર્ણ કરવા માટે ટીમનું નેતૃત્વ કરવાનો માર્ગ તૈયાર થઇ ગયો છે.ઉલ્લેખનીય છે કે આ પહેલા મહિલા આરક્ષણ બિલને સંસદમાંથી મંજૂરી મળી છે. તે વસ્તી ગણતરી પછી અમલમાં આવશે. બિલ અંતર્ગત લોકસભા અને રાજ્યસભામાં 33 ટકા બેઠકો અનામત રહેશે.
