સ્પુટનિકના પરીક્ષણ બાદ દર્દીઓમાં નબળાઈ, સ્નાયુમાં દુખાવા સહિતની આડ અસર જોવા મળી
સમગ્ર વિશ્વ જ્યારે કોરોના મહામારી સામે ઝઝૂમી રહ્યું છે તેવા સમયે રશિયાની સ્પુટનિક રસી કોરોના સામે લડવા કારગત હોય તેવું પરીક્ષણમાં સામે આવતા ખુશીની લાગણી વ્યાપી હતી પરંતુ સ્પુટનિક પરીક્ષણમાં દર્દીઓને તાવ, નબળાઈ અને સ્નાયુમાં પીડા સહિતની આડઅસરો જોવા મળતા ફરીવાર સ્પુટનિકે તેની વિશ્વસનીયતા સાબિત કરવી પડશે તેવું હાલના સમયમાં લાગી રહ્યું છે.
તાજેતરના અહેવાલ મુજબ રશિયાની પ્રથમ રજીસ્ટર થયેલ રસી સ્પુટનિક – ૫નું પરીક્ષણ અને વિતરણ ભારતમાં કરવામાં આવશે ત્યારબાદ બંને દેશોના અધિકારીઓએ પ્રાધાન્યતાની ખાતરી કરવા માટે વ્યૂહાત્મક કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા.
અહેવાલો સૂચવે છે કે હૈદરાબાદ સ્થિત ડો. રેડ્ડીઝ લેબોરેટરીઝ ભારતમાં ત્રીજા તબક્કાના ટ્રાયલ હાથ ધરશે. ત્યારબાદ ડીજીસીઆઈ જાહેર જનતા સુધી રસી પહોંચાડવાની મંજૂરી આપશે. જે ડિસેમ્બરની શરૂઆતમાં હોઈ શકે. ઓછામાં ઓછા ૧૦ કરોડ ડોઝ ફક્ત ભારત માટે જ અનામત રહેશે. જેની તાજેતરની ઈઘટઈંઉ-૧૯ કેસનો માર્ગ ફક્ત રસી જલ્દીથી તૈયાર થાય તે માટે તીવ્ર આશાઓ દબાણ કરી રહ્યું છે.
એક તરફ સ્પુટનિકની ઉપલબ્ધતા પુરપાટ ઝડપે થાય તેવો પ્રયત્ન કરાઈ રહ્યો છે તો બીજી તરફ હજુ પણ સુનિશ્ચિત નથી કે આ રસી સૌથી સલામત, સૌથી અસરકારક છે કે કેમ ? વિવિધ વયના દર્દીઓ માટે સ્પુટનિક કારગત નીવડશે કે કેમ ? ખાસ કરીને ભારત જેવા વસ્તી વિષયક રૂપે વૈવિધ્યસભર દેશમાં સ્પુટનિકની વિશ્વસનીયતા અંગેનો સવાલ ઉભો થયો છે.
ક્લિનિકલ અધ્યયનો બહાર આવતા નવા અહેવાલોમાં જાણવા મળ્યું છે કે રશિયન રસી દ્વારા ઇનોક્યુલેશન કરવામાં આવતા ૭ માંથી ૧ લોકો આડઅસરથી પીડાય છે. સોવિયત રાષ્ટ્રના આરોગ્ય પ્રધાન મિખાઇલ મુરાશ્કોએ મોસ્કો ટાઇમ્સને આપેલા નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે રસી પરીક્ષણ કરાયેલા લગભગ ૧૪% દર્દીઓ આડઅસરોથી પીડાયા હોવાના અહેવાલ છે.જો કે આડઅસરોને હળવા અને નિયમિત ગણાવી મુરાશ્કોએ કહ્યું હતું કે રશિયન રસી હજી વૈશ્વિક પ્રતિસ્પર્ધીઓની સાથે સલામત અને સમાન છે. લગભગ ૧૪ ટકા લોકોમાં નબળાઇ, ૨૪ કલાક સ્નાયુઓમાં દુખાવો અને શરીરના તાપમાનમાં પ્રસંગોપાત વધારો થવાની નાની ફરિયાદો સામે આવી છે. મુરાશ્કોએ આ તમામ આડ અસરોને સામાન્ય ગણાવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું હતું કે આ આડ અસરોને તબીબી નિષ્ણાતો રસીકરણની ’રિએક્ટોજેનિક’ અસરો પોસ્ટ એડમિનિસ્ટ્રેશન કહે છે. જે હળવી અગવડતાનું કારણ બને છે. કેટલાક લક્ષણો કે જેની સાક્ષી આપવામાં આવી છે તેમાં તાવ, શરદી, માંસપેશીઓમાં દુખાવાનો સમાવેશ થાય છે.
રશિયન અધિકારીઓ અધ્યયનન અંગે જણાવ્યું હતું કે વધુ દર્દીઓને સફળતાપૂર્વક ઇન્જેક્શન આપવામાં આવ્યું છે જ્યારે બીજો ડોઝ પ્રથમ શોટની તારીખના ૨૧ દિવસ પછી આપવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું હતું કે એ નોંધવું જરૂરી છે કે વૈશ્વિક રસીની રેસમાં ટોચનો દાવેદાર માનવામાં આવતા ઓક્સફોર્ડ-એસ્ટ્રાઝેનેકા રસી પરીક્ષણો સ્વયંસેવકની નોંધણી પછી ત્રીજા તબક્કાના ટ્રાયલ્સની મધ્યમાં અટકી હતી. પૂરતા રશિયન ડોકટરો જ નહી રોગચાળાના નિષ્ણાંતો અને વૈશ્વિક આરોગ્ય નિષ્ણાતોએ પણ રસી સાથે સલામત પરીક્ષણોની અછત અંગે ચેતવણી જારી કરી હતી પરંતુ તેનો તંદુરસ્ત વય જૂથ પર પણ પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યો છે એટલે કે અમને હજી સુધી ખબર નથી કે આ રસી વૃદ્ધ અને બાળકો પર કામ કરે છે કે નહીં.
જો આડઅસરોની હાજરી રસીમાં હશે તો ભારતના તમામ ખૂણે પહોંચવાનું મુશ્કેલ બનાવશે. હળવા આડઅસર પણ રસીને સંવેદનશીલ કેટેગરીઝ માટે અનુચિત બનાવી શકે છે. ૬૦ વર્ષથી વધુ વયના લોકો કુલ આંકડાઓમાં ઓછામાં ઓછો ૧૨%નો ભાગ ધરાવે છે. ભારતમાં બી.પી., કેન્સર અને ડાયાબિટીસ જેવા બિન-કમ્યુનિકેબલ રોગોથી પીડાતા લોકોનું જોખમ પણ છે.
હાલના તબક્કે રસીના તમામ આડ અસરોને ધ્યાને લેવાઈ રહી છે.
જો સ્પુટનિકનું પરીક્ષણ તમામ સ્તરે ભારતમાં સફળ રહેશે તો જ સ્પુટનિક રસી લોકો સુધી પહોંચી શકશે. જેથી કહી શકાય કે કોરોનામાં કારગત રહેવા પૂર્વે સ્પુટનિકે ’અગ્નિ પરીક્ષા’ માંથી પસાર થવું પડશે.
