ગુજરાત: વિજ્ઞાન શિક્ષણને પ્રોત્સાહિત કરવા અને યુવા દિમાગને પ્રેરિત કરવા માટે નોબેલ પ્રાઈઝ આઉટરીચ પ્રોગ્રામનું સફળતાપૂર્વક આયોજન ગુજરાત સાયન્સ સિટી અને રાજ્યભરના ચાર પ્રાદેશિક વિજ્ઞાન કેન્દ્રો – પાટણ, ભુજ, ભાવનગર અને રાજકોટ ખાતે ગુજરાત કાઉન્સિલ ઓન સાયન્સ એન્ડ ટેક્નોલોજી (GUJCOST) દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.
વૈજ્ઞાનિક સિદ્ધિઓ અને નોબેલ પારિતોષિકોના વારસા વિશે જાગૃતિ ફેલાવવાના હેતુથી આ કાર્યક્રમનું ઉદ્ઘાટન રાજ્યભરના વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો અને વિજ્ઞાન ઉત્સાહીઓની ખૂબ જ ઉત્સાહ અને ભાગીદારી સાથે કરવામાં આવ્યું હતું. આ કાર્યક્રમ તમામ 33 જિલ્લાના લોક વિજ્ઞાન કેન્દ્રોમાં પણ લાઇવ સ્ટ્રીમ કરવામાં આવ્યો હતો, જ્યાં સેંકડો વિદ્યાર્થીઓએ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપી હતી.
કાર્યક્રમ દરમિયાન, ભૌતિકશાસ્ત્ર, રસાયણશાસ્ત્ર અને મેડિસિનમાં વિવિધ નોબેલ વિજેતા સિદ્ધિઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, વિષય નિષ્ણાતો સાથે વાર્તાલાપની શ્રેણીનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. IITRAM ના પ્રોફેસર ડૉ. રાઘવેન્દ્ર ભાલેરાવે ભૌતિક વિજ્ઞાનમાં આ વર્ષના નોબેલ પુરસ્કારની શોધો વિશે તેમના આંતરદૃષ્ટિપૂર્ણ વિચારો શેર કર્યા. તેમણે સહભાગીઓને સરળ ભાષામાં આર્ટિફિશિયલ ન્યુરલ નેટવર્ક (ANN) સાથે મશીન લર્નિંગ (ML)ને સક્ષમ કરતી શોધો સમજાવી.
તેમની ચર્ચામાં IIT, ગાંધીનગરના ડૉ. સાઈરામ સ્વરૂપે વર્ષ 2024 માટે રસાયણશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિક વિશે ચર્ચા કરી. તેમણે કોમ્પ્યુટેશનલ પ્રોટીન ડિઝાઇન અને પ્રોટીન સ્ટ્રક્ચર પ્રિડિક્શન વિષયને અનુસરી શકાય તેવી સરળ ભાષામાં સમજાવ્યો.
આ વર્ષનું ચિકિત્સાનું નોબેલ પુરસ્કાર માઇક્રોઆર.એન.એ. ની શોધ અને પોસ્ટ-ટ્રાન્સક્રિપ્શનલ જીન નિયમનમાં તેની ભૂમિકા માટે આપવામાં આવે છે. ગુજરાત બાયોટેકનોલોજી યુનિવર્સિટી (જીબીયુ) ના પ્રોફેસર ડો. રોહિણી નાયરે સહભાગીઓ સાથે વાર્તાલાપ કર્યો અને ચિકિત્સાના જટિલ વિષયો સ્પષ્ટ રીતે સમજાવ્યા.
ડો. શ્રીરામ કંવાહ , IIT-ગાંધીનગરના રસાયણશાસ્ત્ર વિભાગના પ્રોફેસર એ “ફ્રોમ લેબ ટુ લાઈફ: નોબેલ ડિસ્કવરીઝ ચેન્જિંગ ધ વર્લ્ડ” વિષય પર વાર્તાલાપ કર્યો. તેમણે નોબેલ પુરસ્કારના ઈતિહાસ વિશે માહિતી આપી હતી અને વિદ્યાર્થીઓને દેશ માટે નોબેલ પુરસ્કાર અપાવવા માટે કામ કરવા પ્રેરિત કર્યા હતા.
આ પ્રસંગે ગુજકોસ્ટ દ્વારા તૈયાર કરાયેલ નોબેલ પુરસ્કાર પુસ્તિકાનું લોકાર્પણ કરવામાં આવ્યું હતું. પુસ્તકનું લોકાર્પણ કરતી વખતે ડૉ. નરોત્તમ સાહૂ, સલાહકાર અને સભ્ય સચિવ, ગુજકોસ્ટએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ગુજરાતી અને અંગ્રેજી ભાષામાં આ પુસ્તક સામાન્ય માણસની ભાષામાં આ વર્ષના નોબેલ વિજેતાઓના કાર્ય વિશે સમજાવે છે.
આ ઉપરાંત, પાટણ, ભાવનગર, ભુજ અને રાજકોટ ખાતેના 4 પ્રાદેશિક વિજ્ઞાન કેન્દ્રો પર સમાન આઉટરીચ કાર્યક્રમો હાથ ધરવામાં આવ્યા હતા જેમાં નોબેલ પારિતોષિક વિશે સરળ ભાષામાં સમજાવવા માટે વિદ્યાર્થીઓ અને મુલાકાતીઓ સાથે વાર્તાલાપ માટે સ્થાનિક નિષ્ણાતોને આમંત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા. આ કાર્યક્રમનું ગુજકોસ્ટના તમામ 33 જિલ્લા લોક વિજ્ઞાન કેન્દ્રો પર લાઈવ સ્ટ્રીમિંગ પણ કરવામાં આવ્યું હતું.
ગુજરાત સાયન્સ સિટી, અમદાવાદ ખાતેના આ કાર્યક્રમમાં શાળાના વિદ્યાર્થીઓ સાથે લગભગ 150 સંશોધન વિદ્વાનોએ હાજરી આપી હતી અને સેંકડો વિદ્યાર્થીઓ પ્રાદેશિક વિજ્ઞાન કેન્દ્રો ખાતે નોબેલ પ્રાઈઝ ઈન્વેસ્ટિચર સમારોહના જીવંત સાક્ષી બનશે.
નોબેલ પ્રાઈઝ આઉટરીચ પ્રોગ્રામ એ યુવા પેઢી માટે વિજ્ઞાનને વધુ સુલભ અને પ્રેરણાદાયી બનાવવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે અને GUJCOST આ વૈશ્વિક પ્રયાસનો ભાગ બનવા માટે ગર્વ અનુભવે છે.
