ભારતમાં દરરોજ 26,000 ટન પ્લાસ્ટિક કચરો ઉત્પન્ન થાય છે, જેમાંથી માત્ર 60 ટકા જ એકત્ર થાય છે. બાકીનો ચાલીસ ટકા પ્લાસ્ટિકનો કચરો દેશની નદીઓ અને નાળાઓમાં પડેલો જોવા મળે છે. પર્યાવરણ પર પ્લાસ્ટિકની વધતી જતી ખરાબ અસરોને રોકવા માટે સરકારે આજથી દેશભરમાં સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિક પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. સરકારના આ નિર્ણય બાદ હવે પ્લાસ્ટિકથી બનેલી ઘણી વસ્તુઓનું વેચાણ બંધ થઈ જશે. રોજિંદા જીવનમાં પ્લાસ્ટિકની બનેલી આવી ઘણી વસ્તુઓ હોય છે જેનો ઉપયોગ દરેક વ્યક્તિ કરે છે. કેન્દ્રીય પર્યાવરણ મંત્રાલયે પણ એક યાદી બહાર પાડી છે, જેના પર પ્રતિબંધ મુકવામાં આવ્યો છે.
સરકારનું માનવું છે કે સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિકના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મુકવાથી તેના કચરાનું પ્રમાણ ઘટશે. કારણ કે સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિકને રિસાયકલ કરવું મુશ્કેલ અને ખર્ચાળ છે. તેથી, તેનો મોટાભાગનો ભાગ કોઈને કોઈ સ્વરૂપે પર્યાવરણમાં પાછો જાય છે, જે પ્રકૃતિને ઘણી રીતે નુકસાન પહોંચાડે છે.
લિસ્ટ જારી કરવાની સાથે જ કેન્દ્રીય પર્યાવરણ મંત્રાલયે પણ તેનો કડક અમલ કરવા માટે નિર્દેશ જારી કર્યા છે. મંત્રાલયે કડક સૂચના આપી છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિકનો ઉપયોગ કરતો જોવા મળશે તો તેની સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. હુકમનું ઉલ્લંઘન કરનારને પાંચ વર્ષ સુધીની મુદત માટે વર્ણનની કેદ અથવા એક લાખ રૂપિયા સુધીનો દંડ અથવા બંને સાથે સજા થઈ શકે છે. તે જ સમયે, ઉલ્લંઘન કરનારને દરરોજ પાંચ હજાર રૂપિયાનો દંડ પણ થઈ શકે છે.
સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિકની બનેલી 19 વસ્તુઓ પર પ્રતિબંધ મુકાયો છે. જેમાં કેન્દ્રીય પર્યાવરણ મંત્રાલયે પ્લાસ્ટિક કેરી બેગ, પ્લાસ્ટિકની ઈયર બડસ, બલૂન માટે પ્લાસ્ટિકની નળી, પ્લાસ્ટિકની કેન્ડી સ્ટિક, આઈસ્ક્રીમ સ્ટિક, પ્લાસ્ટિકના ધ્વજ, થર્મોકોલ (પોલીસ્ટીરીન), પ્લાસ્ટિક પ્લેટ, પ્લાસ્ટિક કપ, પ્લાસ્ટિક ચશ્મા, પ્લાસ્ટિક હુક્સ, પ્લાસ્ટિક ચમચી, છરી, સ્ટ્રો, પ્લાસ્ટિક ટ્રે, ફિલ્મ રેપિંગ અથવા સ્વીટ બોક્સ પેકિંગ, આમંત્રણ પત્ર, સિગારેટના પેકેટો, 100 માઇક્રોનથી ઓછા પ્લાસ્ટિક અથવા પીવીસીમાંથી બનેલા બેનરો, સ્ટિકરનો સમાવેશ થાય છે.
કેન્દ્રીય પર્યાવરણ મંત્રાલયે તમામ રાજ્યોને સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિકના ગેરકાયદે ઉત્પાદન, જમા અને વેચાણ પર નજર રાખવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. મંત્રાલયે હાલમાં એફએમસીજી સેક્ટરને આ પ્રતિબંધમાંથી મુક્તિ આપી છે. જો કે સૌથી વધુ પ્લાસ્ટિકનો કચરો આ ઈન્ડસ્ટ્રીઝમાંથી જ થતો હોય, મોટી મોટી કંપનીઓને નુક્સાન થવાના ભયે તેને પ્રદુષણ ફેલાવવાનો પરવાનો આપવો અયોગ્ય છે.
