આઈઆઈટી ગાંધીનગરે શોધી ઇકો-ફ્રેન્ડલી વોટર ડીસેલીનેશન ટેક્નિક વિકસાવી
અબતક, ગાંધીનગર
દરિયાના પાણીને મીઠું બનાવવું એ ધરતી પરના વિવિધ પડકારો પૈકીનો એક મોટો પડકાર છે. ઉનાળામાં આપણે સૌ પાણીની અછતનો સામનો કરીએ છીએ. બીજી તરફ દરિયામાં પાણીની કમી નથી. એટલે દરિયાઈ પાણીને મીઠું બનાવવા માટે દુનિયાભરમાં નાના-મોટા પ્રયાસો થતાં રહે છે. આવો એક પ્રયાસ ગાંધીનગર સ્થિત આઈઆઈટીના સંશોધકોએ પણ કર્યો છે. સંશોધકોની ટીમે એક ઓછી ખર્ચાળ અને ઇકો-ફ્રેન્ડલી વોટર ડિસેલિનેશન ટેકનિક વિકસાવી છે જે દરિયાના પાણીને પીવાલાયક બનાવવા માટે કુદરતી પ્રક્રિયાથી પાણીના જથ્થામાંથી 99%થી વધુ મીઠાના આયનો (કણો) અને અન્ય અશુદ્ધિઓ સફળતાપૂર્વક દૂર કરી શકે છે. તે પ્રથમ પદ્ધતિ છે જે ગ્રેફાઇટની માળખાકીય અખંડિતતાને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના જલીય દ્રાવણની અંદર ગ્રેફાઇટને નિયંત્રિત કરી શકે છે.
આ તારણો તાજેતરમાં આંતરરાષ્ટ્રીય જર્નલ નેચર કોમ્યુનિકેશન્સમાં નોંધવામાં આવ્યા છે.આ સંશોધન વૃક્ષો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતાપાણીના કુદરતી વપરાશથી પ્રેરિત છેજે કોશિકા પ્રણાલીનો ઉપયોગ કરે છે. જૈવિક પ્રણાલીઓમાં પરમાણુઓ અને આયનોનું પસંદગીયુક્ત પરિવહન સામાન્ય છે. આ જૈવિક ચેનલોની નકલ કરવાથી અત્યંત કાર્યક્ષમ ફિલ્ટરેશન સિસ્ટમ્સ બની શકે છે. સંશોધન ટીમે ટેકનિકમાં કોશિકા પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કર્યો, જેમાં કોઈ ઊર્જા ખર્ચ થતી નથી, અને હકીકતમાં, કોઈપણ બાહ્ય દબાણ વિના પાણીનું બાષ્પીભવન સ્વયંભૂ થઈજાય છે. બાષ્પીભવન દરે નેનોસ્કેલ ચેનલોની અંદર હાજર કોશિકાઓ અને અન્ય બળોમાંથી ઉદ્ભવતા 50-70 બારનું બેક-કેલ્ક્યુલેટેડ દબાણ પૂરું પાડ્યું હતું.સંશોધકોએ શોધી કાઢ્યું કે ટેક્નોલોજી સ્વ-ટકાઉ છે અને દરિયાના પાણીમાંથી 99%થી વધુ મીઠાના આયનો અને અન્ય અશુદ્ધિઓને સફળતાપૂર્વક દૂર કરી શકે છે, જે તેને પીવા માટે સંપૂર્ણપણે સલામત બનાવે છે
.વધુમાં, કાર્બન સામગ્રી જેમ કે ગ્રેફાઇટ એન્ટિમાઇક્રોબાયલ છે, જે ડિસેલિનેશન પ્રક્રિયામાં જરૂરી ફિલ્ટર્સની સંખ્યા ઘટાડે છે. કાર્બન પ્રકૃતિમાં વિપુલ પ્રમાણમાં છે, અને ભારત વિશ્વમાં ગ્રેફાઇટનું બીજું સૌથી મોટું ઉત્પાદક છે. વર્તમાન પ્રયોગમાં નેચરલ ગ્રેફાઇટનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. જો કે, ટીમ એવી પદ્ધતિ પણ ઘડી રહી છે જેમાં કુદરતી ગ્રેફાઇટના ઉપયોગની જરૂર નથી; તેના બદલે, તેઓ કચરા, પ્લાસ્ટિક, ઘઉં, ખાંડ, ચોકલેટ વગેરેમાંથી ગ્રાફીન (ગ્રેફાઇટનું એક-યુનિટ સ્તર)નું સંશ્લેષણ કરી શકે છે અને તેને ગ્રેફાઇટ જેવી રચના બનાવવા માટે એસેમ્બલ કરી શકે છે.સંશોધન ટીમ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ વર્તમાન 2 ળળ ડ્ઢ 2 ળળ કદના ઉપકરણમાં વીજળીનો ઉપયોગ કર્યા વિના છઘ ટેક્નોલોજી જેટલો જ પ્રવાહ દર છે.
તેમાં ઓછા પ્રોસેસ ફિલ્ટર્સનો સમાવેશ થતો હોવાથી, તેનાથી પાણીનો બગાડ પણ ઓછો થવાની અપેક્ષા છે. આ ટેક્નોલોજીમાં વપરાતી પાણીના બાષ્પીભવન અને પાણીની ગાળણ પ્રક્રિયાઓ કોઈપણ વીજળીનો ઉપયોગ કરતી નથીઅને તેથી કોઈપણ ગેસ ઉત્સર્જન ઉત્પન્ન કરતી નથી,જે તેને પર્યાવરણને અનુકૂળ બનાવે છે. ટીમ હવે આ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરીને સામાન્ય લોકો માટે સુલભ બનાવવા માટે ડાયરેક્ટ પોઈન્ટ-ઓફ-યુઝ વોટર ફિલ્ટર વિકસાવવા માટે કામ કરી રહી છે.
