રશિયાના પારોઠના પગલાથી યુદ્ધના વાદળો વિખેરાયા ?

જગત જમાદાર અમેરિકા હજુ લડવાના મૂડમાં : રશિયાએ પાછી પાની કરી તેની પાછળ પણ કુટનીતિ

અબતક, નવી દિલ્હી :

યુક્રેનની સરહદો રશિયન સેનાના 1 લાખ 30 હજાર સૈનિકોથી ઘેરાયેલી છે અને ત્યાં સતત યુદ્ધનો ખતરો છે. અમેરિકાને ડર હતો કે રશિયા 16 ફેબ્રુઆરીએ યુક્રેન પર હુમલો કરશે, પરંતુ આજે એવું થયું નથી. તેમ છતાં યુએસ પ્રમુખ જો બિડેનનું કહેવું છે કે યુક્રેન પર હુમલાનો ખતરો હજુ પણ છે. રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન લાંબા સમયથી યુક્રેનને લઈને ગંભીર છે અને તેને યુરોપિયન યુનિયનનો હિસ્સો બનવાનો વિરોધ કરી રહ્યા છે.ભૂતકાળમાં ફ્રાન્સના રાષ્ટ્રપતિ ઈમેન્યુઅલ મેક્રોન સાથેની મુલાકાતમાં વ્લાદિમીર પુતિને પણ હુમલાનો ઈન્કાર કર્યો હતો. જોકે પશ્ચિમી દેશો રશિયાની આ ખાતરી પર ભરોસો રાખી શકતા નથી. તેનું કારણ એ છે કે રશિયા તરફથી એ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું નથી કે જો તેને શાંતિ જોઈતી હોય તો તેના સૈનિકો યુક્રેનની સરહદ પર આટલી મોટી સંખ્યામાં કેમ તૈનાત છે. આ જ કારણ છે કે અમેરિકા અને નાટો દેશો સતત રશિયા તરફથી હુમલાની શક્યતા વ્યક્ત કરી રહ્યા છે.

યુક્રેન પર રશિયાના ઈરાદાઓ વિશે ઘણી વાતો થઈ રહી છે. તેમાંથી એક એ છે કે વ્લાદિમીર પુતિન રશિયાને સોવિયત સંઘના યુગમાં પાછા લઈ જવા માંગે છે, જ્યારે તે એક મહાસત્તા હતી. હકીકતમાં, સોવિયેત સંઘના વિઘટન પછી, એસ્ટોનિયા, લિથુઆનિયા, લાતવિયા, બેલારુસ, જ્યોર્જિયા અને યુક્રેન જેવા દેશો અસ્તિત્વમાં આવ્યા. વ્લાદિમીર પુતિને ઘણી વખત આ વિઘટનને રશિયાની નબળાઈ માટે જવાબદાર ગણાવ્યું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તેથી જ તે યુક્રેનને રશિયન બ્લોકમાં લાવવા માંગે છે. વ્લાદિમીર પુતિન યુક્રેનના યુરોપિયન યુનિયન અથવા નાટો દેશોનો ભાગ બનવાના વિરોધમાં છે. એટલા માટે તે પશ્ચિમી દેશો પાસેથી યુદ્ધ ટાળવા માટે ગેરંટી માંગે છે.

સોવિયત યુનિયનના વિઘટન પછી ઘણા દેશો અસ્તિત્વમાં આવ્યા, પરંતુ યુક્રેન તેમાંથી સૌથી મોટું છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં પશ્ચિમ સાથે યુક્રેનની નિકટતા વધી છે. તે નાટોની પણ નજીક છે, જેનો વ્લાદિમીર પુતિન વાંધો ઉઠાવી રહ્યા છે. તે યુરોપિયન યુનિયન સાથે યુક્રેનના સંબંધોની વિરુદ્ધ છે. રશિયન બાબતોના નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે વ્લાદિમીર પુતિન યુક્રેનને રશિયાના વિઘટનનું પ્રતીક માને છે. વધુમાં, તે હજુ પણ યુક્રેનને રશિયાનો ઐતિહાસિક ભાગ માને છે અને યુક્રેનના અસ્તિત્વને શીત યુદ્ધમાં તેની હાર તરીકે જુએ છે.

એક મોટો પ્રશ્ન એ છે કે શા માટે આ સમયે રશિયા યુક્રેન પર આક્રમક છે. નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે થોડા મહિના પહેલા જ અમેરિકા અને નાટો દેશોએ અફઘાનિસ્તાનમાંથી પોતાની સેના હટાવી લીધી હતી. ભારે આર્થિક નુકસાનને કારણે અમેરિકા હવે બીજા યુદ્ધમાં પ્રવેશવાની સ્થિતિમાં નથી. રશિયા આ સ્થિતિને તેના ફાયદામાં માને છે અને તેથી જ તે યુક્રેન સામેના તેના કોઈપણ અભિયાન માટે આ સમયને યોગ્ય માને છે. આ સિવાય એક કારણ એ પણ જણાવવામાં આવી રહ્યું છે કે પુતિન રશિયામાં ફરી એકવાર પોતાના નબળા પડી રહેલા સમર્થનને મજબૂત કરવા માટે આવું કરી રહ્યા છે.

અમેરિકા હથિયારોનો સોદાગર છે, યુદ્ધ તો તેને ફાયદો કરાવી શકે છે

અમેરિકા હથિયારોનો મોટો સોદાગર છે. જો વિશ્વમાં શાંતિ બની રહે તો અમેરિકાનો ધંધો બંધ થઈ જાય એમ છે. યુદ્ધ અથવા તણાવભરી સ્થિતિ અમેરિકાના હથિયારના ધંધામા તેજી લઈ આવી દયે છે. મતલબ કે વિશ્વમાં ક્યાંય યુદ્ધ થાય અથવા તો છમકલું થાય તો અમેરિકાનો હથિયારનો ધંધો ધીકતો થઈ જાય છે.માત્ર તણાવમાં પણ દેશ હથિયારો ખરીદી સુરક્ષા માટે સજ્જ થઈ જાય છે. આવી સ્થિતિમાં માત્ર તણાવ પણ અમેરિકાને ફાયદો કરાવે છે.

યુક્રેને અમેરિકાને સાથે લીધું તો રશિયાએ ચીનને પોતાની સ્ટ્રેટેજીમાં સામેલ કર્યું

યુક્રેને તણાવભરી સ્થિતિમાં અમેરિકાને સાથે લીધું છે. અમેરિકાએ પણ સામે આવીને વૃષવ સમક્ષ જાહેર કર્યું છે કે યુક્રેન ઉપર હુમલો થશે તો તે પણ રશિયાને વળતો જવાબ આપશે. અમેરિકા ઉપરાંત જર્મની અને બ્રિટને પણ યુક્રેનની તરફેણ કરી હોય રશિયાએ પણ સ્ટ્રેટેજી બનાવી તેમાં ચીનને સામેલ કર્યું છે. ચીન પણ તાકતવર દેશ હોય આમ પણ તેને શક્તિ પ્રદર્શન કરવાનું સુરાતન ચડ્યું છે. એટલે તેને રશિયાને પોતાની આંગળી પકડવા આપી દીધી છે.

ભારતે સ્ટેન્ડ ક્લિયર કરી નિષ્પક્ષતા જાહેર કરી

રશિયા અને યુક્રેન બન્ને વચ્ચેના તણાવમાં ભારત નિષ્પક્ષ રહ્યું છે. ભારતને રશિયા સાથે સારા સબંધ છે. જો રશિયાનો પક્ષ લ્યે તો ચીન સાથે સામેલ થવું પડે. બીજી તરફ યુક્રેન સાથે અમેરિકા ઉભું હોય, રશિયાનો પક્ષ લેવો અમેરિકા સાથે દુશ્મનાવટ ઉભી કરવા જેવું થાય. બીજી તરફ યુક્રેનનું પક્ષ તો લઈ શકાય એમ જ નથી. કારણકે તેનાથી રશિયા સાથે સીધી દુશ્મનાવટ ઉભી થઇ શકે છે. માટે ભારતે આ બાબતે પોતાનું સ્ટેન્ડ ક્લિયર રાખ્યું છે.ભારત આ વિવાદમાં પડ્યું જ નથી.