વડોદરાના એક યુવા કમ્પ્યુટર એન્જિનિયરે બાળમનને જ્ઞાન અને કલ્પનાના રંગે રંગવા માટે એક અનોખું સર્જન કર્યું છે. રુશિક પટેલ નામના આ સર્જકે, જેમની પાસે બી.ઇ. કમ્પ્યુટરની ઉપાધિ છે, બે થી છ વર્ષની નાની ઉંમરના બાળકો માટે ‘પેપરટોક્સ’ નામનું એક નવતર ઉપકરણ રચ્યું છે. આ ઉપકરણ સ્ક્રીન-મુક્ત, દ્રશ્યાત્મક અને સંવાદાત્મક વાર્તાકથનનું માધ્યમ બનીને બાળકોને શિક્ષણની સાથે મનોરંજન પણ પૂરું પાડે છે. આ ઉપકરણનો મુખ્ય ઉદ્દેશ બાળકોને મોબાઇલ, ટીવી કે ટેબ્લેટ જેવા સ્ક્રીન-આધારિત ઉપકરણોથી દૂર રાખી, તેમને સર્જનાત્મક અને અર્થપૂર્ણ પ્રવૃત્તિઓમાં રોકાયેલા રાખવાનો છે.
આ નવીન સાધન ૨૦૨૫ના શૈક્ષણિક વર્ષમાં પ્રકાશમાં આવશે. પ્રારંભમાં સરકારી આંગણવાડીઓ અને પ્રાથમિક શાળાઓમાં પોતાની છાપ ઉભી કર્યા બાદ, તે ખાનગી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ સુધી પોતાની પહોંચ વિસ્તારશે. રુશિકનું સ્વપ્ન છે કે બાળકોનું ભવિષ્ય ડિજિટલ સ્ક્રીનના રંગબેરંગી પડદાઓમાં ખોવાય નહીં, પરંતુ જ્ઞાનના સાચા પ્રકાશથી ઝળહળી ઉઠે.
“આ ઉપકરણનો વિચાર મારા જીવનના એક અંગત અનુભવમાંથી જન્મ્યો,” રુશિક કહે છે. “મેં જોયું કે બાળકો મોબાઇલ ફોન પર રીલ્સ જોવામાં કલાકો વિતાવે છે, પરંતુ વાર્તાકથન અને શિક્ષણ માટે કોઈ નક્કર વિકલ્પ ઉપલબ્ધ નથી. મારો ચાર વર્ષનો પુત્ર મિવાન મારા માટે આ સર્જનનો પ્રેરણાસ્ત્રોત બન્યો. તેણે ઉપકરણની ઉપયોગિતા તપાસવામાં અને સામગ્રીના પ્રયોગોમાં મને સાથ આપ્યો. આનાથી મને મારા અંતિમ વપરાશકર્તાઓ – નાના, ખુશહાલ અને જ્ઞાનની ભૂખ ધરાવતા બાળકોની કલ્પના કરવામાં મદદ મળી.”
આ ઉપકરણની રચના એક વર્ષની અથાગ મહેનતનું પરિણામ છે. વિચારનું બીજ ૨૦૨૪માં અંકુર્યું, અને છેલ્લા છ મહિનામાં રુશિકે પ્રોટોટાઇપ બનાવવા માટે અવિરત પરિશ્રમ કર્યો. ૨૫૦થી વધુ લોકો, ખાસ કરીને માતા-પિતા, સાથેની ચર્ચાઓ અને તેમના પ્રતિસાદના આધારે, આ ઉપકરણને જાન્યુઆરી ૨૦૨૫માં ગાંધીનગર ખાતે યોજાયેલા GPBS ટેકનિકલ ઇવેન્ટમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું. ત્યાં મળેલી સકારાત્મક પ્રતિક્રિયાઓએ રુશિકના વિશ્વાસને દૃઢ કર્યો, અને હવે તેઓ ૨૦૨૫ના નવા શૈક્ષણિક સત્રમાં આ પ્રથમ પ્રકારનું વાર્તાકથન ઉપકરણ લોન્ચ કરવા સજ્જ છે.
વાર્તાઓ અને ગ્રાફિક્સના શોખીન રુશિક પટેલ કોમિક્સના લેખક અને વાર્તાકાર તરીકે પણ પોતાની ઓળખ ધરાવે છે. શરૂઆતમાં તેમની ઇચ્છા એક પુસ્તક લખવાની હતી, પરંતુ બજારની તીવ્ર સ્પર્ધાને જોતાં તેમણે ઇલેક્ટ્રોનિક્સના ક્ષેત્રમાં કંઈક અભિનવ રચવાનું નક્કી કર્યું. “ટીવી, ટેબ્લેટ કે મોબાઇલ જેવા ઉપકરણો વાર્તાઓ સંભળાવી શકે છે, પરંતુ હું એવું કંઈક બનાવવા માંગતો હતો જે સ્ક્રીન-મુક્ત હોય અને બાળકોના મનને સંપૂર્ણપણે મોહી લે,” તેમણે જણાવ્યું. ‘પેપરટોક્સ’ વાર્તાઓનું વાચન કરે છે, શાળાના અભ્યાસક્રમના ખ્યાલોને રસપ્રદ રીતે શીખવે છે અને જ્ઞાનને આકર્ષક રીતે પ્રસારે છે. આ ઉપકરણમાં રહેલાં સંવાદાત્મક પૃષ્ઠો, પૃષ્ઠભૂમિનું પ્રકાશન અને વૉઇસ-ઓવરની ક્ષમતાઓ બાળકોની કલ્પનાશક્તિને નવું આયામ આપે છે. દરેક પૃષ્ઠને રચવામાં લગભગ દસ દિવસનો સમય લાગે છે, અને હાલમાં સામગ્રી અંગ્રેજી તેમજ હિન્દીમાં ઉપલબ્ધ છે. નજીકના ભવિષ્યમાં ગુજરાતી સહિત અન્ય પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં પણ તે ઉપલબ્ધ થશે.
“આ પ્રોજેક્ટ માટે મને SSIP તરફથી એક લાખ રૂપિયાની ગ્રાન્ટ મળી છે,” રુશિકે જણાવ્યું. “આગળ જતાં પ્રોજેક્ટની પ્રગતિ અને સફળતાના આધારે વધુ સરકારી સહાયની આશા છે. ‘પેપરટોક્સ’ એક IoT-સક્ષમ ઉપકરણ છે, જે મોબાઇલ એપ્લિકેશન સાથે જોડાઈ શકે છે. માતા-પિતા તેમના બાળકોની રુચિઓને ટ્રેક કરી શકે છે અને એપ્લિકેશન કે ઇ-કોમર્સ વેબસાઇટ દ્વારા વધુ શૈક્ષણિક સામગ્રી ખરીદી શકે છે. આ ઉપકરણ માતા-પિતા માટે પોસાય તેવું હશે, અને અમે પ્રથમ તબક્કામાં શાળાઓ તેમજ ઑનલાઇન પ્લેટફોર્મ પર ૧,૦૦૦ એકમો રજૂ કરવાની યોજના ઘડી રહ્યા છીએ.”
રુશિકનો ધ્યેય સ્પષ્ટ છે – બાળકોને સ્ક્રીનના વ્યસનથી મુક્ત કરી, તેમને જ્ઞાન અને સર્જનાત્મકતાના માર્ગે દોરવું. આ ઉપકરણની પેટન્ટ માટે અરજી કરવામાં આવી છે, અને ૨૦૨૫માં તે સરકારી આંગણવાડીઓ તેમજ પૂર્વ-પ્રાથમિક શાળાઓમાં, ત્યારબાદ ખાનગી સંસ્થાઓમાં પોતાનું સ્થાન શોધશે. ‘પેપરટોક્સ’ એ માત્ર એક ઉપકરણ નથી, પરંતુ બાળપણને જ્ઞાનના રંગે રંગવાનું એક સુંદર સ્વપ્ન છે.
