પરિવર્તિની એકાદશી 2024: પરિવર્તિની એકાદશીનું વ્રત ગણેશ ઉત્સવ દરમિયાન આવે છે. પરિવર્તિની એકાદશીના દિવસે ઉપવાસ કરવાથી સોનું દાન અને વાજપેયી યજ્ઞ સમાન ફળ મળે છે અને વ્યક્તિની દરેક મનોકામના પૂર્ણ થાય છે.
ભાદ્રપદ માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશી તિથિએ પરિવર્તિની એકાદશી વ્રત કરવામાં આવે છે. પરિવર્તિની એકાદશીને પદ્મ એકાદશી અને જલઝુલણી એકાદશી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, ચાતુર્માસ દરમિયાન, ભગવાન વિષ્ણુ, જે પાતાળલોકમાં ક્ષીર નિંદ્રામાં નિવાસ કરે છે, આ દિવસે બાજુઓ બદલે છે, તેથી તેને પરિવર્તિની એકાદશી કહેવામાં આવે છે.
પરિવર્તિની એકાદશીની કથા
દંતકથા અનુસાર, ત્રેતાયુગમાં રાજા બલી રાક્ષસ કુળમાં જન્મ્યા પછી પણ ભગવાન વિષ્ણુના પ્રખર ભક્ત હતા. તેમણે તેમની અસાધારણ ભક્તિથી ભગવાન વિષ્ણુને પ્રસન્ન કર્યા. રાજા બલી રાજા વિમોચનના પુત્ર અને ભક્ત પ્રહલાદના પૌત્ર હતા. તે હંમેશા બ્રાહ્મણોની સેવા કરતો. રાજા બલિને તેમની તપસ્યા, નમ્ર સ્વભાવ અને ઉપાસનાને કારણે અનેક પ્રકારની શક્તિઓ પ્રાપ્ત થઈ હતી. પોતાની શક્તિઓને કારણે તેણે ઈન્દ્રના દેવલોક તેમજ ત્રિલોક પર નિયંત્રણ મેળવ્યું. જેના પછી બધા દેવતાઓ અસહાય બની ગયા અને પરેશાન થઈને ભગવાન વિષ્ણુ પાસે મદદ માંગી.
ભગવાન વિષ્ણુએ દેવરાજ ઈન્દ્ર પાસેથી પોતાનું રાજ્ય પાછું મેળવવા માટે વામન અવતાર લીધો હતો. તે વામન બ્રાહ્મણના રૂપમાં રાજા બલી પાસે ગયો અને તેને તેના જીવન માટે ત્રણ પગલા જેટલી જમીન આપવા વિનંતી કરી. ગુરુ શુક્રાચાર્યના ઇનકાર પછી પણ, રાજા બલિએ ભગવાન વિષ્ણુને ત્રણ પગની જમીન આપવાનું વચન આપ્યું હતું.
ભગવાન વિષ્ણુને વચન મળતાની સાથે જ તેણે પોતાનું કદ વધારવાનું શરૂ કર્યું અને તે એટલા મોટા થઈ ગયા કે એક પગલામાં તેણે આખી પૃથ્વી માપી લીધી અને બીજા પગલામાં તેણે સ્વર્ગ માપ્યું. હવે તેના ત્રીજા પગલા માટે કોઈ જમીન બચી નથી. પછી રાજા બલી, તેમના વચનને સાચા, ત્રીજું પગલું ભરવા માટે તેમનું માથું તેમની સમક્ષ રજૂ કર્યું.
વામનના અવતારમાં ભગવાન વિષ્ણુ રાજા બલિની પ્રતિબદ્ધતા અને ભક્તિથી અત્યંત પ્રસન્ન થયા અને તેમને પાતાળનું રાજ્ય આપ્યું. આ સિવાય ભગવાન વિષ્ણુએ રાજા બલિને વરદાન આપ્યું હતું કે ચાતુર્માસમાં તેમનું એક સ્વરૂપ ક્ષીરસાગરમાં પસંદ કરશે અને બીજું સ્વરૂપ રાજા બલિના પાતાળનું રક્ષણ કરશે.
પરિવર્તિની એકાદશી પૂજનવિધિ
આ દિવસે સૂર્યોદય પહેલા જાગી જવું, તમામ કામમાંથી નિવૃત્ત થવું અને સ્નાન વગેરે કરવું. આ પછી સ્વચ્છ કપડાં પહેરો. ત્યારપછી આખા ઘરને ગંગાજળથી શુદ્ધ કરો અને ભગવાનની સામે બેસીને ધ્યાન કરો અને વ્રતની પ્રતિજ્ઞા લો. આ પછી સૂર્ય ભગવાનને જળ અર્પિત કરો અને ભગવાન વિષ્ણુને પીળા ચંદનના કોમા અક્ષત ચઢાવો.
ભગવાન વિષ્ણુને પીળા ફૂલની માળા, તુલસીના પાન વગેરે અર્પણ કરો. ભગવાન વિષ્ણુને ખીર અર્પણ કરો અને તેમાં તુલસીનો છોડ અવશ્ય નાખો કારણ કે ભગવાન વિષ્ણુને તુલસી ખૂબ પ્રિય છે. તે પછી ઘીનો દીવો અને ધૂપ પ્રગટાવો અને ભગવાન વિષ્ણુની એકાદશી વ્રતનો પાઠ કરો. પાઠ કર્યા પછી ઓછામાં ઓછા 108 વાર ભગવાન વિષ્ણુના મંત્રનો જાપ કરો અને પછી કથા સાંભળો કારણ કે કથા વિના વ્રત અધૂરું માનવામાં આવે છે.