વૈજ્ઞાનિક સુબ્રમણ્યમના પ્રયોગથી આગામી દિવસોમાં ડ્રગના વર્ચ્યુલ પરીક્ષણને મળશે વેગ
ડ્રગ સંશોધનમાં મુખ્યત્વે બે બાબતોનો સમાવેશ થાય છે. પ્રક્રિયાઓ જે રોગનું કારણ બને છે તેને કેવી રીતે બદલી શકાય તેવું જવાબ બાયોલોજિકલ રિસ્પોન્સ, રાસાયણિક પ્રતિક્રિયાઓ અને સાહસિક જોખમોના માર્ગમાં છે. કોઈ પણ દવાને બજાર સુધી પહોંચાડતા પહેલા હજારો પડકારોનો સામનો કરવો પડતો હોય છે જેમાં પરીક્ષણથી માંડી પરિવહન સુધીનો સમાવેશ થાય છે પરંતુ જો લાંબા અજમાયશી અને ભૂલને કોઈ વાસ્તવિક માનવ અથવા પ્રાણીની જરૂર ન હોય તો શું? તે પ્રશ્ન ચોક્કસ ઉદભવે છે.
પ્રથમ વખત કોઈ ભારતીય સંશોધનકારે વર્ચુઅલ લીવરનું નિર્માણ કર્યું છે. કલ્યાણસુંદરમ સુબ્રમણ્યમ નામના વૈજ્ઞાનિકે તેમની ટીમ સાથે આ મોડેલ બનાવ્યો છે. લીવરને થતી બીમારીઓના નિદાન માટે વિકસાવવામાં આવતી દવાઓ તેમજ અન્ય વૈજ્ઞાનિક પરીક્ષણ માટે હવે માનવ શરીર કે પ્રાણીની જરૂર નહીં રહે તેવું પેપર સુબ્રમણ્યમેં ગાણિતિક ભાષામાં રાજુ કર્યું છે. સામાન્ય રીતે જટિલ જૈવિક સિસ્ટમોની પ્રતિકૃતિને ગાણિતિક મોડેલોમાં અનુવાદિત કરવામાં આવે છે.
હજી સુધી ડિજિટલ હાર્ટ અને વર્ચુઅલ કિડની કામ કરી રહી છે પરંતુ આ પહેલી વાર છે જ્યારે સફળતાપૂર્વક મોડેલ બનાવવામાં આવ્યું છે. સિદ્ધાંત મુજબ જો લીવરની સામાન્ય સ્થિતિને આ રીતે મોડેલિંગ કરી શકાય, તો તે રાજ્યની કોઈપણ ખલેલને રોગ રાજ્ય ગણી શકાય. તે પછી કોઈ એક ઉદાહરણ તરીકે શોધી શકે છે કે જ્યારે કોઈ ઉપવાસ કરે છે અથવા ઊંઘના સમયે, ચેપ લગાવે છે ત્યારે અવયવો કેવી રીતે વર્તે છે તે અંગે સચોટ તારણ આપી શકાશે.
અણુઓની આખરે પલેન્ટ્સ સુધી પહોંચવાની અવરોધો એટલી ઓછી છે કે ક્લિનિકલ ટ્રાયલ્સમાં માણસો પર પરીક્ષણ કરવામાં આવતા ૧૨ ડ્રગના પરમાણુઓમાંથી ફક્ત એકને જ સફળતાપૂર્વક બજારમાં પહોંચાડી શકાય છે. ભારતીય સાયન્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા અહેવાલ મુજબ ઝેરી દવા અને અસરકારકતાનો અભાવ બધી દવાઓની નિષ્ફળતાનું મુખ્ય કારણ હોય છે.
મુખ્યત્વે સુબ્રમણ્યમના અહેવાલ બાદ એવું નોંધી શકાય કે, હાલ સુધી અનેકવિધ ફાર્મા કંપનીઓ જટિલ બીમારીઓની દવા બનાવી બજાર સુધી પહોંચાડવાનો પ્રયત્ન કરતા હોય છે પરંતુ જે તે દવા માનવશરીર પર અસરકારક નીવડશે કે કેમ તે અંગે માનવ શરીર અથવા પ્રાણીઓ પર પરીક્ષણ કરવામાં આવતું હોય છે. જો પ્રયોગમાં દવા અસરકારક સાબિત થાય તો તેને લીલીઝંડી આપવામાં આવતી હોય છે. દવા બજારમાં પહોંચ્યા બાદ અનેકવાર દવાઓની આડ અસર સામે ફરીવાર દવાને બજારમાંથી પરત ખેંચી લેવાનો આદેશ કરવામાં આવતો હોય છે પણ આ સંશોધન બાદ માનવશરીરમાં રહેલા લીવરનું આબેહૂબ વર્ચ્યુલ લીવર વિકસાવવામાં આવ્યું છે જે બિલકુલ માનવ શરીરની જેમ જ પ્રતિક્રિયા આપશે જેથી દવાઓની અસરકારકતાથી માંડી આડઅસર સુધીનો સચોટ અહેવાલ મેળવી શકાશે.
