પદમપુરાણ અનુસાર જ્યેષ્ઠ માસના શુક્લ પક્ષમાં નિર્જલા અગિયારસ વ્રત રાખવામાં આવે છે, જેનું પાલન કરવાથી તમામ અગિયારસનું ફળ મળે છે. એકાદશી તિથિએ શ્રી હરિ અને દેવી લક્ષ્મીની પૂજા કરવાની પરંપરા છે.
આ એકાદશી વ્રત સમાજમાં એકતા, ભક્તિ અને આત્મશુદ્ધિનું પ્રતિક છે. પાણીના મહત્વને ઉજાગર કરવામાં પણ આ દિવસનું વિશેષ મહત્વ છે, જે આપણને કુદરતી વારસા પ્રત્યે આદર અને આભારી બનાવે છે. આ વ્રત મનને સંયમ શીખવે છે અને શરીરને નવી ઉર્જા આપે છે. આ એકાદશીના નામ પ્રમાણે તેને કરવા માટેના નિયમો પણ છે. જો તમે ઉપવાસ કરી રહ્યા છો તો ચાલો અમે તમને જણાવીએ કે તમારી પરેશાનીઓમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે આ દિવસે શું કરવું અને શું ન કરવું.
આ કામ એકાદશીના દિવસે કરો
જો કે આ વ્રતમાં એકાદશીના સૂર્યોદયથી દ્વાદશી તિથિના સૂર્યોદય સુધી નિર્જળ રહીને વ્રત રાખવાનો નિયમ છે, પરંતુ જેઓ નબળા કે બીમાર હોય તેઓ એકવાર પાણી પી શકે અને ફળ ખાઈ શકે.
આ એકાદશી પર ભગવાન દામોદરને તુલસી મંજરી અને પીળા ચંદન,અક્ષત, પીળા પુષ્પો, મોસમી ફળો અને ધૂપ, દીવા, સાકર વગેરેથી ભક્તિભાવપૂર્વક પૂજન કરવું જોઈએ જે શ્રી હરિને પ્રિય છે. આ દિવસે તુલસીના પાન ન તોડવા જોઈએ, આવું કરવાની શાસ્ત્રોમાં નિષેધ છે.
એકાદશીના દિવસે ગીતાનો પાઠ કરવાથી, વિષ્ણુ સહસ્ત્રનામનો પાઠ કરવાથી અને ‘ઓમ નમો ભગવતે વાસુદેવાય’નો જાપ કરવાથી જીવ પાપ અને ઋણમાંથી મુક્ત થઈને ભગવાન વિષ્ણુની કૃપા પ્રાપ્ત કરે છે.
રાત્રે ભગવાન નારાયણને પ્રસન્ન કરવા માટે નૃત્ય, ભજન-કીર્તન અને સ્તુતિ દ્વારા જાગરણ કરવું જોઈએ. આમ કરવાથી વ્યક્તિ અખૂટ પુણ્ય પ્રાપ્ત કરે છે.
વ્રત પૂર્ણ કરવા માટે ભગવાન વિષ્ણુની સામે ઘીનો અખંડ દીવો પ્રગટાવવો અને દીવો દાન કરવો શુભ માનવામાં આવે છે.
આ વ્રત જ્યેષ્ઠ માસમાં આવતું હોવાથી આ દિવસે ગરમીથી રાહત આપતી ઠંડી વસ્તુઓનું દાન કરવું જોઈએ. આ દિવસે ગોદાન, વસ્ત્ર, છત્રી, પગરખાં, ફળ વગેરેનું દાન કરવું ખૂબ જ લાભદાયક છે.
આ દિવસે, સાધકે આ મંત્રનો જાપ કર્યા પછી પાણી પીધા વિના કોઈ જરૂરિયાતમંદ વ્યક્તિ અથવા મહાન બ્રાહ્મણને શુદ્ધ પાણીથી ભરેલું ઘડાનું દાન કરવું જોઈએ.
દેવદેવ હૃષીકેશ સંસારર્ણાવતારક.
ઉદકુમ્ભપ્રદાનેન નયા મા પરમા ગતિમ્ ॥
આ ન કરો
પૌરાણિક માન્યતા અનુસાર, એકાદશીમાં બ્રહ્મહત્યા સહિત તમામ પાપોને નષ્ટ કરવાની શક્તિ હોય છે, આ દિવસે મન, કાર્ય અને વાણી દ્વારા કોઈપણ પ્રકારના પાપ કરવાથી બચવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ.
આ તિથિએ તામસિક ખોરાક જેવા કે લસણ, ડુંગળી,વગેરેના સેવનથી દૂર રહેવું જોઈએ અને દિવસ દરમિયાન સૂવું જોઈએ નહીં.
આ દિવસે, વ્રત કરનાર વ્યક્તિએ કોઈના વિશે ખરાબ બોલવું અથવા ગપસપ ન કરવી જોઈએ. તમારા માતા-પિતા, શિક્ષકો કે અન્ય કોઈને દુઃખ ન આપો કે કોઈનું અપમાન ન કરો.
એકાદશીના દિવસે ચોખા ન ખાવા જોઈએ. જે લોકો એકાદશીનું વ્રત નથી કરતા તેમણે પણ ચોખા ન ખાવા જોઈએ.
