પ્રસ્તાવના:
નળસરોવર પક્ષી અભયારણ્ય અમદાવાદથી માત્ર એક કલાકના અંતરે આવેલું અદભૂત કુદરતી અભયારણ્ય છે. 120.82 ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારમાં ફેલાયેલું આ અભયારણ્ય પક્ષી પ્રેમીઓ અને પ્રકૃતિ પ્રેમીઓ માટે સ્વર્ગ સમાન છે. આ સ્થળ પર પક્ષીઓની 250 થી વધુ પ્રજાતિઓનું ઘર છે. જેમાં પેલિકન, ફ્લેમિંગો, એગ્રેટ્સ, બગલા, સ્ટોર્ક તેમજ કેટલાક પક્ષીઓ વસવાટ કરે છે.
નળસરોવરનો ઈતિહાસ :
નળસરોવરનો ઈતિહાસ 15મી સદીનો છે. જ્યારે સાબરમતી નદી પર ચેકડેમના નિર્માણના પરિણામે તળાવની રચના થઈ હતી. આ તળાવનો ઉપયોગ શરૂઆતમાં સિંચાઈ માટે અને નજીકના ગામો માટે પીવાના પાણીના સ્ત્રોત તરીકે થતો હતો. સમય જતાં આ તળાવ વિવિધ પક્ષીઓની પ્રજાતિઓ માટે એક મહત્વપૂર્ણ નિવાસસ્થાન બની ગયું અને સ્થાનિક સમુદાયોએ તેના પર્યાવરણીય મહત્વને માન્યતા આપી. 20મી સદીની શરૂઆતમાં બ્રિટિશ વસાહતી વહીવટીતંત્રે નળસરોવરના મહત્વને વેટલેન્ડ ઇકોસિસ્ટમ તરીકે ઓળખ્યું. તેમજ તેને સંરક્ષિત વિસ્તાર તરીકે સ્થાપિત કર્યું. 1969માં ગુજરાત સરકારે નળસરોવરને પક્ષી અભયારણ્ય જાહેર કર્યું હતું. જેથી પક્ષીઓની વસ્તીનું રક્ષણ થાય.
2012માં રામસર સંમેલન દ્વારા નળસરોવર પક્ષી અભયારણ્યને પક્ષીઓ અને અન્ય વન્યજીવો માટે વેટલેન્ડ વસવાટ તરીકે તેના પર્યાવરણીય મહત્વ માટે માન્યતા આપવામાં આવી હતી. આ અભયારણ્ય અને તેની આસપાસની ભીની જમીનોના સંરક્ષણ અને ટકાઉ ઉપયોગ માટેનું માળખું પૂરું પાડે છે. તે સ્થાનિક સમુદાયો માટે વેટલેન્ડ્સના સામાજિક-આર્થિક મહત્વને પણ ઓળખે છે. જેઓ તેમની આજીવિકા માટે તેમના પર નિર્ભર છે.
અમદાવાદથી નળસરોવર જવા માટેનું અંતર અને લાગતો સમય
ડિસ્ટન્સ: 62 કી. મી.
સમય :
ટ્રેન: 1:15 કલાક
કાર: 1:30 કલાક
બસ: 1:15 કલાક
રાજકોટથી નળસરોવર જવા માટેનું અંતર અને લાગતો સમય
ડિસ્ટન્સ: 185 કી. મી.
સમય :
ટ્રેન: 2:30 કલાક (નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન- વિરમગામ:40 કી.મી.)
કાર: 3:00 કલાક
બસ: 3:16 કલાક
નળસરોવર પક્ષી અભયારણ્યની મુલાકાત લેવાનો બેસ્ટ સમય :
નળસરોવર પક્ષી અભયારણ્યની મુલાકાત લેવાનો શ્રેષ્ઠ સમય શિયાળાના મહિનાઓ નવેમ્બરથી ફેબ્રુઆરી સુધીનો છે. આ સમય દરમિયાન યાયાવર પક્ષીઓ મોટી સંખ્યામાં અભયારણ્યની મુલાકાત લે છે. જે મુલાકાતીઓ માટે અદભૂત દ્રશ્ય બનાવે છે. અભયારણ્યમાં કેટલીક સ્થાનિક પક્ષીઓની પ્રજાતિઓ પણ છે. જે આખા વર્ષ દરમિયાન જોઈ શકાય છે.
નળસરોવર પક્ષી અભયારણ્ય પર ફરવા જવું એ મનની શાંતિ અને પ્રકૃતિ સાથે જોડાવાનો બેસ્ટ માર્ગ છે. અભયારણ્યનું શાંત વાતાવરણ, આકર્ષક દૃશ્યો અને વિવિધ પક્ષીઓની પ્રજાતિઓ પ્રકૃતિ પ્રેમીઓ માટે સપ્તાહના અંતે એક બેસ્ટ સ્થળ બનાવે છે. અમદાવાદની મુલાકાત લેનાર કોઈપણ વ્યક્તિ માટે આ એક અવશ્ય મુલાકાત લેવાનું સ્થળ છે.
નળ સરોવર:
સમય:
દરરોજ: સવારે 6 વાગ્યાથી બપોરે 5:30 વાગ્યા સુધી
એન્ટ્રી ફી:
વ્યક્તિ દીઠ રૂ. 75
કેમેરા ફી: 200 રૂ
બોટ રાઈડઃ 7-8 લોકો બેસી શકે તેવી બોટ માટે વ્યક્તિ દીઠ રૂ. 220
ખાનગી બોટ: ટાપુઓમાંથી એકની રાઉન્ડ ટ્રીપ માટે રૂ. 1,320
માર્ગદર્શિકા સાથે બોટ: ઇમર્સિવ બર્ડિંગ અનુભવ માટે રૂ. 2,000 કે તેથી વધુ
પાર્કિંગ: અઠવાડિયાના દિવસોમાં ફોર-વ્હીલર માટે 400 રૂપિયા અને સપ્તાહના અંતે 500 રૂપિયા
નજીકના ફરવાલાયક સ્થળો
લોથલ : (48 કી.મી.)
અમદાવાદથી લગભગ 80 કિલોમીટરના અંતરે ધોળકા તાલુકામાં સરગવાલા નદીની સીમ ખાતે સાબરમતી અને ભોગાવો નદીની વચ્ચે એક વિસ્તાર આવેલો છે. જેને સ્થાનિકો ‘લોથલ’ તરીકે ઓળખતા. લોથલનું નગર ઉપર અને નીચે ભાગ એમ બે ખંડમાં વહેંચાયેલું જોવા મળે છે. ઊંચાણવાળો વિસ્તાર લગભગ ચાર મીટર ઊંચો છે અને તેને માટીની ઇંટોથી તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. નીચાણવાળો ભાગ બે વિભાગમાં છે. જ્યાં ખોદકામ દરમિયાન મળી આવેલાં સાધનો તથા અન્ય પુરાવાના આધારે તાંબાનું કામ કરનારા, મણકાનું કામ કરનારા તથા સોનીઓની દુકાનો આવેલી હોવાનું માનવામાં આવે છે. શહેરમાં બે મુખ્ય માર્ગો જોવા મળે છે. એક ઉત્તરથી દક્ષિણ તરફ લંબાય છે. જ્યારે બીજો પૂર્વથી પશ્ચિમ તરફ લંબાય છે. તેમને સમાંતર નાની-નાની શેરીઓ છે. જે એકબીજાને જોડે છે. માર્ગો અને શેરીઓ એકબીજાને કાટખૂણે કાપે છે. આવી જ રીતે નાની ગટર મોટી ગટરને મળતી હતી અને તેનો છેડો નદીમાં મળતો હતો. ઓટ સમયે કચરો વહી જાય તે માટે આવી વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. શહેરને દરિયાની ભરતીના પાણીથી બચાવવા માટે 12થી 21 મીટર પહોળી દીવાલ બનાવવામાં આવી હતી.
સમય:
દરરોજ: સવારે 10 વાગ્યાથી બપોરે 5 વાગ્યા સુધી
એન્ટ્રી ફી:
પુરાતત્વીય સ્થળ માટે:
બધા માટે ફ્રી
મ્યુઝિયમ:
બધા માટે : 5 રૂ.
થોળ તળાવ અભયારણ્ય: (60.3 કી.મી.)
થોળ તળાવ અભયારણ્ય એ અમદાવાદ ગુજરાત નજીક આવેલું પ્રકૃતિ પ્રેમીઓ માટેનું સ્થળ છે. તેમજ આ સ્થળ પક્ષીઓ માટેનું આશ્રયસ્થાન છે. જ્યાં 160 થી વધુ પક્ષીઓની પ્રજાતિઓ વસવાટ કરે છે. આ અભયારણ્ય 7 ચોરસ કિલોમીટરના વિસ્તારમાં ફેલાયેલું છે અને તેમાં થોલ તળાવ, ભેજવાળી જમીન અને ઝાડીવાળા જંગલોનો સમાવેશ થાય છે. અભયારણ્યની મુલાકાત લેવાનો બેસ્ટ સમય નવેમ્બર અને ફેબ્રુઆરી વચ્ચેના શિયાળાના મહિનાઓ છે. જ્યારે પ્રવાસી પક્ષીઓ દૂર-દૂરના દેશોમાંથી તળાવમાં આવે છે. આ અભયારણ્ય ઘણા લુપ્ત પક્ષીઓનું ઘર છે જેમ કે સારસ ક્રેન્સ, ફ્લેમિંગો, પેલિકન અને અન્ય ઘણી પ્રજાતિઓ. થોળ તળાવ અભયારણ્ય એ પ્રકૃતિ પ્રેમીઓ, પક્ષીઓ પ્રેમીઓ અને શહેરની ધમાલથી દૂર કુદરતના શાંત વાતાવરણમાં લીન થવા માંગતા હોય તેવા તમામ લોકો માટે ફરવા માટેનું આવશ્યક સ્થળ છે.
સમય:
દરરોજ: સવારે 6 વાગ્યા થી સાંજે 5:30 વાગ્યા સુધી
એન્ટ્રી ફી:
બધા માટે : 50 રૂ
કેમેરા : 200 રૂ.
