ચાલુ વર્ષે ઉનાળો તમામ રેકોર્ડ તોડી દેશે !!: તાપમાન સડસડાટ ચડવાની પ્રબળ શક્યતા
અલ નીનોએ આબોહવાની અસરનું નામ છે. જેના કારણે હવામાનમાં ફેરફાર જોવા મળી રહ્યો છે. સરળ ભાષામાં, કહી શકાય કે આ પેસિફિક મહાસાગરમાં અસામાન્ય રીતે ગરમ પાણીની હાજરીની આબોહવાની અસરનું નામ છે. તેની અસરકારકતાને લીધે ગરમીની અસર વધે છે.
આ વર્ષે અસ્થિર ઠંડી બાદ હવે લોકોએ તીવ્ર ગરમી માટે સજ્જ થઈ જવું પડશે. સવારે તડકો અને સાંજે હળવો ઠંડો પવન જલદી વિદાય લેનાર છે. હવામાનશાસ્ત્રીઓના મતે આ વખતે ગરમી તમામ રેકોર્ડ તોડી નાખશે. હવે જે ડેટા સામે આવ્યા છે, તેમાં અલ નીનોની ક્લાઈમેટ પેટર્ન આ દિશામાં ઈશારો કરી રહી છે. જોકે વૈજ્ઞાનિકોએ કહ્યું કે તેની અસરનું મૂલ્યાંકન કરવું હજુ થોડું વહેલું છે.
યુએસ નેશનલ ઓસેનિક એન્ડ એટમોસ્ફેરિક એડમિનિસ્ટ્રેશનના નવા અંદાજો અનુસાર જૂન, જુલાઈ અને ઓગસ્ટના ઉનાળાના મહિનાઓમાં અલ નીનોની સ્થિતિ પ્રવર્તવાની લગભગ ૫૦% શક્યતા છે. જુલાઈ, ઓગસ્ટ, સપ્ટેમ્બરમાં ૫૮% શકયતા છે. આ બંને સંખ્યા શક્યતા કરતાં વધુ છે. લા નીનોની અસરના સતત ત્રણ વર્ષ પછી વિશ્વભરના વૈજ્ઞાનિકો અલ નીનો સ્થિતિના ઉદભવની ધારણા કરી રહ્યા છે. તાજેતરના ડેટા અનુસાર માર્ચ-એપ્રિલ-મેમાં આવું થવાની શક્યતા ઓછી છે. તે એપ્રિલ-મે-જૂનમાં લગભગ ૧૫% અને મે, જૂન, જુલાઈમાં લગભગ ૩૭% સુધી વધે છે.
અલ નીનો પૂર્વીય વિષુવવૃત્તીય પેસિફિકમાં પાણીના અસામાન્ય ઉષ્ણતા દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે અને તેનાથી વિપરીત લા નીનો એ જ પ્રદેશમાં અસામાન્ય રીતે ઠંડા પાણી દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે. આ ઘટનાને ઇએનએસઓ (અલ નીનો સાઉથ ઓસિલેશન) કહેવામાં આવે છે અને ભારતમાં ગરમી અને નબળા ચોમાસાના વરસાદ સાથે મજબૂત સંબંધ ધરાવે છે. ભારતીય હવામાન વિભાગ અથવા આઈએમડી પણ એનઓએએ માટે સમાન અભિગમ ધરાવે છે. લા નીનાની સ્થિતિ નબળી પડી રહી છે. ચોમાસા પહેલાની ઋતુ દરમિયાન ન્યુટ્રલ ઇએનએસઓ સ્થિતિની ઉચ્ચ સંભાવના છે. આ પછી ચોમાસા દરમિયાન અલ નીનો સ્થિતિની ૫૦% સંભાવના છે.
આઈએમડીના ડાયરેક્ટર જનરલ એમ મહાપાત્રાએ જણાવ્યું હતું કે, તેની અસર અંગે તાત્કાલિક ટિપ્પણી કરવી મુશ્કેલ છે. અત્યારે અલ નીનો સિઝન શરૂ થવામાં ત્રણ-ચાર મહિનાનો સમય છે. આ અંગેની આગાહી હજુ સચોટ નથી. તેમણે કહ્યું કે અમે ૨૮ ફેબ્રુઆરીએ અમારી નવી (ઇએનએસઓ) આગાહી જાહેર કરીશું. એક નિષ્ણાતે કહ્યું કે, લા નીનાથી અલ નીનો તરફ જવાનું પોતાનામાં ચિંતાજનક છે. અદ્યતન અલ નીનો વધુ ખતરનાક છે અને અમે તેને વિકસિત થતો જોઈ રહ્યા છીએ. તેમણે કહ્યું કે આનાથી વરસાદ ઓછો થઈ શકે છે પરંતુ ચોમાસું સામાન્યથી ઓછું રહેશે કે નહીં તે અમે હાલ કહી શકતા નથી.
સ્કાયમેટ વેધરના વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ મહેશ પલાવતે જણાવ્યું હતું કે, લા નીનોની સ્થિતિ હોવા છતાં અત્યાર સુધી આપણે સામાન્ય તાપમાનથી ઉપર અને ગયા વસંતઋતુમાં ભારે ગરમી પણ જોઈ છે. આ વસંત એટલું ખરાબ ન હોઈ શકે પરંતુ ફેબ્રુઆરી અને માર્ચમાં તાપમાન સામાન્ય કરતાં વધુ રહેવાની ધારણા છે. ઉનાળામાં તાપમાન ખૂબ ઊંચું હોઈ શકે છે. તેમણે કહ્યું કે વર્તમાન લા નીનો પ્રમાણમાં નબળું છે પરંતુ અસામાન્ય રીતે લાંબી છે.
પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયના સચિવ એમ રાજીવને જણાવ્યું હતું કે, મધ્યમ અલ નીનો ચોમાસાને અસર કરી શકે છે. તેનાથી વરસાદની માત્રામાં ઘટાડો થઈ શકે છે, પરંતુ અત્યારે એ કહેવું મુશ્કેલ છે કે ચોમાસું સામાન્ય કરતાં ઓછું રહેશે કે નહીં. જો તે મહિનાઓ દરમિયાન હિંદ મહાસાગરના દ્વિધ્રુવની સકારાત્મક સ્થિતિ જોવા મળે છે, તો તે ચોમાસાને મદદ કરી શકે છે. અમારે અન્ય પરિમાણોનું પણ નજીકથી નિરીક્ષણ કરવું પડશે. રાજીવને કહ્યું કે, તે નિશ્ચિત છે કે ૨૦૨૩માં તીવ્ર ઉનાળો જોવા મળશે અને પ્રારંભિક અનુકૂલન યોજનાઓની ભલામણ કરી. તેમણે કહ્યું કે મને પૂરો વિશ્વાસ છે કે તે ઉનાળો ઉગ્ર રહેશે.
શું છે અલ નિનો અને લા નિનો ?
અલ નીનો પૂર્વીય વિષુવવૃત્તીય પેસિફિકમાં પાણીના અસામાન્ય ઉષ્ણતા દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે અને તેનાથી વિપરીત લા નીનો એ જ પ્રદેશમાં અસામાન્ય રીતે ઠંડા પાણી દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે. આ ઘટનાને ઇએનએસઓ (અલ નીનો સાઉથ ઓસિલેશન) કહેવામાં આવે છે અને ભારતમાં ગરમી અને નબળા ચોમાસાના વરસાદ સાથે મજબૂત સંબંધ ધરાવે છે. ભારતીય હવામાન વિભાગ અથવા આઈએમડી પણ એનઓએએ માટે સમાન અભિગમ ધરાવે છે. લા નીનાની સ્થિતિ નબળી પડી રહી છે. ચોમાસા પહેલાની ઋતુ દરમિયાન ન્યુટ્રલ ઇએનએસઓ સ્થિતિની ઉચ્ચ સંભાવના છે. આ પછી ચોમાસા દરમિયાન અલ નીનો સ્થિતિની ૫૦% સંભાવના છે.
તીવ્ર ઉનાળા માટે તૈયાર રહેવા નિષ્ણાંતોનું સૂચન
પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયના સચિવ એમ રાજીવને જણાવ્યું હતું કે, મધ્યમ અલ નીનો ચોમાસાને અસર કરી શકે છે. તેનાથી વરસાદની માત્રામાં ઘટાડો થઈ શકે છે, પરંતુ અત્યારે એ કહેવું મુશ્કેલ છે કે ચોમાસું સામાન્ય કરતાં ઓછું રહેશે કે નહીં. જો તે મહિનાઓ દરમિયાન હિંદ મહાસાગરના દ્વિધ્રુવની સકારાત્મક સ્થિતિ જોવા મળે છે, તો તે ચોમાસાને મદદ કરી શકે છે. અમારે અન્ય પરિમાણોનું પણ નજીકથી નિરીક્ષણ કરવું પડશે. રાજીવને કહ્યું કે, તે નિશ્ચિત છે કે ૨૦૨૩માં તીવ્ર ઉનાળો જોવા મળશે અને પ્રારંભિક અનુકૂલન યોજનાઓની ભલામણ કરી. તેમણે કહ્યું કે મને પૂરો વિશ્વાસ છે કે તે ઉનાળો ઉગ્ર રહેશે.
