ઓસ્ટ્રેલિયા, ચિલી અને ચીન અનુક્રમે લિથિયમના ત્રણ સૌથી મોટા ઉત્પાદકો અને નિકાસકારો છે, લીથીયમ એક એવી ધાતુ જે તેના પર નિયંત્રણ રાખનારાઓનું જ નહીં પણ વિશ્વના નસીબને પણ બદલવાની શક્તિ ધરાવે છે. કશ્મીરમાંથી 59 લાખ ટન લીથીયમનો જથ્થો મળવો એ કુદરતની કૃપાથી કમ નથી કારણકે હવે વૈશ્વિક સ્પર્ધાત્મક બજારમાં ભારતને આશાનું એક નવું કિરણ મળ્યું છે.
અગાઉ કર્ણાટકના માંડ્યા જિલ્લામાં 1,600 ટન લિથિયમનો ભંડાર મળી આવ્યો હતો. જો કે, આ વ્યવસાયિક રીતે યોગ્ય ન હતું. લિથિયમ, જે સામયિક કોષ્ટકનું એક તત્વ છે, તે વૈશ્વિક સ્તરે સૌથી વધુ માંગવામાં આવતા ખનિજોમાંનું એક છે. તત્વની શોધ સૌપ્રથમ 1817 માં જોહાન ઓગસ્ટ આર્ફવેડ્સન દ્વારા કરવામાં આવી હતી અને લિથિયમ શબ્દ ગ્રીકમાં લિથોસ પરથી આવ્યો છે, જેનો અર્થ થાય છે પથ્થર. લિથિયમ, સૌથી ઓછી ઘનતા ધરાવતી ધાતુ, પાણી સાથે ઝડપથી પ્રતિક્રિયા આપે છે અને પ્રકૃતિમાં ઝેરી છે.
પરંતુ લિથિયમ ગ્રહ પર કુદરતી રીતે રચાયું ન હતું. વૈજ્ઞાનિકોએ સૂચવ્યું છે કે તે એક કોસ્મિક તત્વ છે જે તેજસ્વી તારાકીય વિસ્ફોટોથી બનેલું છે જેને નોવા કહેવાય છે. નાસા દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવેલ અભ્યાસ દર્શાવે છે કે જ્યારે બિગ બેંગે બ્રહ્માંડની પ્રારંભિક રચનામાં લિથિયમની થોડી માત્રામાં સર્જન કર્યું હતું, ત્યારે મોટા ભાગની લિથિયમ પરમાણુ પ્રતિક્રિયાઓમાં બનાવવામાં આવે છે જે નોવા વિસ્ફોટને શક્તિ આપે છે.
તલિથિયમ-આયન બેટરીએ ઈલેક્ટ્રોનિક કોમ્યુનિકેશન્સ, કમ્પ્યુટિંગ, ડિજિટાઈઝેશનમાં ક્રાંતિ લાવી છે અને હવે તે વિશ્વને સ્વચ્છ ઉર્જા તરફ દોરી રહી છે, જે ભૂતકાળની ગેસ-ગઝલિંગ અને કાર્બન ઉત્સર્જન કરતી તકનીકોમાંથી ખૂબ જ જરૂરી છે. કુદરતના અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે લિથિયમ-આયન બેટરીનો ઉદભવ અને વર્ચસ્વ અન્ય રિચાર્જેબલ બેટરી સિસ્ટમ્સની તુલનામાં તેમની ઊંચી ઉર્જા ઘનતાને કારણે છે. જે ઉચ્ચ-ઊર્જા ઘનતા ઇલેક્ટ્રોડ સામગ્રીની ડિઝાઇન અને વિકાસ દ્વારા વધુ સક્ષમ છે.
આ વિકાસ એટલો જીવન-પરિવર્તન કરનાર છે કે સ્ટેનલી વિટિંગહામ, જોન ગુડનફ અને અકીરા યોશિનોને લિથિયમ-આયન બેટરી પરના તેમના કાર્ય માટે રસાયણશાસ્ત્રમાં 2019 નો નોબેલ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે વ્હીટિંગહામે અશ્મિભૂત ઇંધણ-મુક્ત ઉર્જા તકનીકો તરફ દોરી શકે તેવી પદ્ધતિઓ વિકસાવવા પર કામ કર્યું હતું, ત્યારે ગુડનફએ બેટરીમાં વપરાતા કેથોડને શુદ્ધ કર્યું અને યોશિનોએ 1985માં પ્રથમ વ્યાવસાયિક રીતે સધ્ધર લિથિયમ-આયન બેટરી બનાવી.
