રિઝર્વ બેંકના પ્રયાસોથી લિક્વિડીટી વધતા હવે વ્યાજદરમાં રાહતના સંકેતો

• નીચા મૂડી ખર્ચને કારણે ધિરાણ દરમાં અપેક્ષા કરતાં વહેલા ઘટાડો થવાનું નિષ્ણાંતોનું અનુમાન

ભારતીય ધિરાણકર્તાઓ માટે ટૂંકા ગાળાના ઉધાર ખર્ચ આવતા મહિનાની શરૂઆતમાં ઘટશે.  પ્રણાલીગત તરલતાને વધારવા માટે કેન્દ્રીય બેંકના બહુવિધ પગલાંથી ડિપોઝિટના પ્રમાણપત્રો (સીડી) અને વાણિજ્યિક કાગળો (સીપી) જેવા સાધનો પરના દર ઘટાડવામાં મદદ મળશે.  નીચા મૂડી ખર્ચને કારણે ધિરાણ દરમાં અપેક્ષા કરતાં વહેલા ઘટાડો થવો જોઈએ. તેવું ઉદ્યોગ નિષ્ણાતો માને છે.

“લિક્વિડિટી મેનેજમેન્ટ અંગે કેન્દ્રીય બેંકનું વલણ ’તટસ્થ’ થી ’સહનશીલ’ તરફ બદલાઈ ગયું છે, જે બહુવિધ સાધનો દ્વારા મોટા પાયે લિક્વિડિટી ઇન્ફ્યુઝનમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે,” ઇન્ડિયા રેટિંગ્સના ડિરેક્ટર-કોર એનાલિટિકલ ગ્રુપ સૌમ્યજીત નિયોગીએ જણાવ્યું હતું.  “જો આ ચાલુ રહેશે, તો અર્થતંત્રમાં એકંદર દરો, જેમાં બેંકો દ્વારા ધિરાણ દરોનો સમાવેશ થાય છે, નરમ પડવાનું શરૂ થઈ શકે છે.”  જોકે, નાણાકીય વર્ષ 26 માં પહેલા ટૂંકા ગાળાના દરોમાં રાહત પર દાવ લગાવવામાં આવી રહ્યો છે, જ્યારે નીચો ફુગાવો ભારતીય રિઝર્વ બેંકના રાહત ચક્રને લંબાવવામાં મદદ કરશે તેવી અપેક્ષા છે.

“આગામી નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ છ મહિનામાં ટૂંકા ગાળાના દરો નીચા જશે કારણ કે આરબીઆઇ બેઝ મની ક્રિએશનને પ્રોત્સાહન આપીને ફાઇનાન્સિંગ શરતોને હળવી બનાવવા માંગે છે, ખાસ કરીને જ્યારે એકંદર સંચાલન અને ફાઇનાન્સિંગ વાતાવરણ ઘણી અવરોધોનો સામનો કરી રહ્યું છે,” નિયોગીએ જણાવ્યું હતું.  વર્તમાન પ્રવાહિતા કટોકટીએ ઇન્ટરબેંક કોલ રેટમાં વધારો કર્યો છે, જેના કારણે બેંકો માટે રાતોરાત ઉધાર લેવાનો ખર્ચ વધી ગયો છે.   જાન્યુઆરીમાં વેઇટેડ એવરેજ કોલ રેટ 6.81% ની ઊંચી સપાટીએ પહોંચ્યો હતો, જે 12 માર્ચે ઘટીને 6.21% થયો હતો.  સામાન્ય રીતે, ડબલ્યુએસીઆર એક કોરિડોરની અંદર કાર્ય કરે છે, જેમાં રેપો રેટ (6.25%) મહત્તમ મર્યાદા હોય છે અને રિવર્સ રેપો રેટ લઘુત્તમ હોય છે. ડિસેમ્બરમાં ત્રણ મહિનાના સીડી રેટમાં પણ 25-30 બેસિસ પોઈન્ટનો વધારો થયો હતો.

આરબીઆઇએ ઓપન માર્કેટ ઓપરેશન ખરીદી દ્વારા બજારમાં રૂ.4.1 લાખ કરોડની તરલતા ઠાલવી દીધી છે.  માર્ચમાં બે હરાજી દ્વારા રૂ.1 લાખ કરોડની ઓએમઓ ખરીદી કરવામાં આવશે.15.16 બિલિયન ડોલર/રૂપિયાના ખરીદ/વેચાણ સ્વેપની હરાજી કરવામાં આવી હતી, અને માર્ચ 2025 માં હરાજી માટે 10 બિલિયન ડોલરના ખરીદ/વેચાણ સ્વેપની જાહેરાત કરવામાં આવી છે.  ઇન્ડિયા રેટિંગ્સ અનુસાર, આગામી ક્વાર્ટર સુધીમાં સ્વેપ્સ દ્વારા રૂપિયામાં કુલ પ્રવાહિતા રૂ.2.15 લાખ કરોડ જેટલી થઈ શકે છે.

આશરે રૂ.4.5 લાખ કરોડના કુલ પ્રવાહિતા પ્રવાહથી બેંકિંગ સિસ્ટમ પ્રવાહિતા સરપ્લસ ક્ષેત્રમાં ધકેલાઈ જશે તેવી અપેક્ષા છે.  રેટિંગ એજન્સીએ જણાવ્યું હતું કે હાલના પગલાંની સાથે, આરબીઆઇ તરફથી સરકારને ડિવિડન્ડ ટ્રાન્સફર કરવાથી સિસ્ટમમાં રૂપિયાની તરલતા વધશે અને સિસ્ટમની તરલતામાં વધુ વધારો થશે.

મૂડીઝ રેટિંગ્સના વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ અને સિનિયર એનાલિસ્ટ અમિત પાંડેએ જણાવ્યું હતું કે, “આરબીઆઈ વિવિધ સાધનો દ્વારા સિસ્ટમમાં પૂરતી તરલતા જાળવી રાખે તેવી શક્યતા છે, જ્યારે હાલની વૈધાનિક તરલતા અને રોકડ અનામત જરૂરિયાતોને ધ્યાનમાં રાખીને બેંકોની તરલતા પૂરતી રહેશે.”   “ડિપોઝિટની પુન:કિંમત નક્કી કરતા પહેલા બેન્કો ધિરાણ દરમાં નીતિગત દરમાં ઘટાડાને પ્રતિબિંબિત કરતી હોવાથી ચોખ્ખા વ્યાજ માર્જિનમાં થોડો ઘટાડો થશે.”