દેશની સર્વોચ્ચ અદાલત સુપ્રીમ કોર્ટમાં ‘લેડી ઓફ જસ્ટિસ’ની નવી પ્રતિમા સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. આ પ્રતિમાની સૌથી ખાસ વાત એ છે કે તેની આંખો પરથી પટ્ટી હટાવી દેવામાં આવી છે. આવી સ્થિતિમાં કહેવામાં આવતું હતું કે કાયદો આંધળો છે. તે નિવેદન બદલવામાં આવ્યું છે.
તેમજ તલવાર જે અગાઉ હાથમાં હતી. તેની જગ્યાએ બંધારણનું પુસ્તક સોંપવામાં આવ્યું છે. સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશોની લાઇબ્રેરીમાં ન્યાયની દેવીની નવી પ્રતિમા સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, આ નવી પ્રતિમા બનાવવાનો આદેશ ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડે આપ્યો છે. જે ન્યાયતંત્રમાં પારદર્શિતા અને બંધારણીય સર્વોપરિતા તરફના પરિવર્તનનું પ્રતીક છે.
CJI ઓફિસના નજીકના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, આ ફેરફાર CJI DY ચંદ્રચુડે શરૂ કર્યો હતો. તેઓ માને છે કે કાયદો આંધળો નથી અને તેનો હેતુ બ્રિટિશ વારસામાંથી આગળ વધવાનો છે, જે સજા અને સત્તાને બદલે ભારતીય બંધારણ મુજબ સમાનતા અને ન્યાય પર ભાર મૂકે છે.
બધા માટે સમાન ન્યાય
આ પગલાને વસાહતી ભૂતકાળને છોડી દેવા અને સમકાલીન મૂલ્યો સાથે સંરેખિત કરવાના પગલા તરીકે જોવામાં આવે છે, જે ન્યાયિક શક્તિના પરંપરાગત પ્રતીકો કરતાં બંધારણને પ્રાધાન્ય આપે છે. પ્રતિમાના જમણા હાથમાં મૂકવામાં આવેલ સ્કેલ કેસમાં નિર્ણય લેતા પહેલા બંને પક્ષોને તોલવાની ન્યાયતંત્રની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવે છે.
તે તમામ પુરાવા અને દલીલોને સમાન રીતે ધ્યાનમાં લઈને ન્યાય સુનિશ્ચિત કરવામાં કોર્ટની ભૂમિકા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. પ્રતિમાના પ્રતીકોમાં તલવારથી માંડીને બંધારણ અને આંખ પર પટ્ટી હટાવવા સુધીની શ્રેણી છે, જે વધુ પારદર્શક, સંતુલિત અને ન્યાયી કાનૂની વ્યવસ્થાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
બ્રિટિશ યુગનો બીજો વારસો
આ પરિવર્તન ભારતની ન્યાય પ્રણાલીને તેના બ્રિટિશ સંસ્થાનવાદી મૂળથી દૂર કરવાની વ્યાપક પહેલનો એક ભાગ છે. તાજેતરમાં ભારત સરકારે ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC), બ્રિટિશ શાસનનો વારસો, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા (BNS) સાથે બદલ્યો છે. આ સમકાલીન મૂલ્યો અને કાયદાકીય માળખાને પ્રતિબિંબિત કરવા માટે ‘લેડી ઑફ જસ્ટિસ’ પ્રતિમામાં ફેરફાર કરીને ભારતીય સંદર્ભમાં ન્યાયને ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કરવાના આ પ્રયાસને રેખાંકિત કરે છે.
રોમન પૌરાણિક કથાઓમાંથી એક પાત્ર
તમને જણાવી દઈએ કે ‘લેડી ઑફ જસ્ટિસ’ રોમન પૌરાણિક કથાનું એક પાત્ર છે, જે ન્યાયના ગુણને પ્રતિબિંબિત કરે છે. ઑગસ્ટસ અને ટિબેરિયસ જેવા સમ્રાટોએ મુખ્ય મૂલ્ય તરીકે ન્યાય પર ભાર મૂક્યો હતો, બાદમાંના શાસકોએ ન્યાયની દેવી જસ્ટિટિયાના માનમાં સિક્કા બનાવ્યા અને મંદિરો બાંધ્યા. આ ઐતિહાસિક સંદર્ભ શાસન અને કાયદા માટે માર્ગદર્શક સિદ્ધાંત તરીકે ન્યાયના લાંબા સમયથી ચાલતા મહત્વને પ્રકાશિત કરે છે.
આવી સ્થિતિમાં, સુપ્રીમ કોર્ટની નવી ‘લેડી ઓફ જસ્ટિસ’ પ્રતિમા ભારતના વિકસતા કાયદાકીય લેન્ડસ્કેપનું શક્તિશાળી પ્રતીક છે. તે પારદર્શિતા, સંતુલન અને બંધારણીય સર્વોપરિતા પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે, ન્યાયની પરંપરાગત ધારણાઓને પડકારે છે, જ્યારે સમકાલીન ભારતીય સમાજ માટે વધુ સુસંગત મૂલ્યોને અપનાવે છે.
