પહેલા વિવિધ બાળ કાર્યક્રમો -સ્પર્ધા જેવા વિવિધ કાર્યક્રમો થકી બાળકોનાં સર્વાંગી વિકાસ માટે સંસ્થા કાર્યરત હતી જે આજે નથી : હાલમાં વિવિધ ધંધાદારી કલાસીઝમાં બાળક કશુંજ શીખતો નથી દરેક શહેરમાં બાલ ભવન સ્થાપવા જરૂરી
નાનકડા બાળકમાં વિશિષ્ટ તાકાત પડેલી હોય છે. બાળક આપણું ભાવી નાગરીક છે તેથી તેના સર્વાંગી વિકાસમાં તેને આજથી જ તાલીમબધ્ધ કરીને તેમના પડેલી વિવિધ સ્કીલને પ્રોત્સાહિત કરીને તજજ્ઞોના માધ્યમોથી નિપુણ બનાવવો જરૂરી છે. ૧૯૮૦ના દાયકા સુધી વિવિધ બાળ સંસ્થાઓ દર માસ વિવિધ કાર્યક્રમો યોજતી હતી પણ આજે તેની અછત છે મહિલા અને યુવાનો માટે ઘણી સંસ્થા કામ કરે છે. પણ ખાટલે મોટી ખોટ ની જેમ બાળકો માટે બાળ કાર્યક્રમોની જ સૌથી મોટી ખોટ છે.
પહેલા તો વકતૃત્વ-ચિત્ર-સંગીત સ્પોર્ટસ અને ગાયન વાદન જેવી વિવિધ સ્પર્ધા યોજાતી ને બાળકો હોંશભેર ભાગ લેતા પણ આજે ખાનગી શિક્ષણની બોલબાલા વચ્ચે વિવિધ બાળ કલાના કહેવાતા કલાસીઝો ખૂલ્યા જેમાં મસમોટી ફી લેવાય છે. પણ વિકાસનાનામે મીડું જ હોય છે. પહેલા તો તમે ભાગ લો એટલે પ્રોત્સાહન રૂપે બધા બાળકોને ઈનામ અપાતા હતા. ૧૯૯૦ના ગાળામાં મનોવિજ્ઞાન થઈ અસરકર્તા કેટલાય તજજ્ઞોએ પ્રથમ ત્રણ નંબર આપવાનું પણ બંધ કરીને બધાને ઈનામો અપાતા હતા જે એક શ્રેષ્ઠ બાબત હતી.સારી બાળ ફિલ્મો પણ બાળકોને બતાવવી જોઈએ સાથે સારા બાળ નાટકો પણ જોવાની ટેવ પાડવી જોઈએ પહેલા તો સરકસ કે જાદુશો જોવાની બાળકોને મઝા પડતી આજે કયાંય જોવા મળતું નથી ભણતો બાળક બપોરે જમીને વિવિધ કલાસીઝમાં જોતરાય જાયને મોડીરાત્રી સુધી વિવિધ કલાના શિક્ષણ મેળવવા મજૂરની જેમ અહીંથી તેમ ઢસરડા કરતો જોવા મળે છે. આજ રીતે બપોરે ભણતો બાળક સવાર-સાંજ આજ ક્રમમાં ઢસરડા કરે છે. આટલું કર્યા પછી પણ તેને કશું જ આવડતું નથી.
આજના શિક્ષણમાં પણ સંગીત ચિત્ર કે રમત ગમત જેવા મહત્વના અને બાળકને ગમતા વિષયોનો જ છેદ ઉડાડી દીધો છે. ત્યાં તમે તેના સર્વાંગી વિકાસ આશા કયાંથી રાખી શકો છો. આજના મા-બાપો પણ પોતાના બાળકમાં બધા ગુણો જોવે છે, તેની તાલીમમાટે વધારાના વર્ગો કરાવે પણ કયારેય બાળક ના રસ રૂચી વલણોને ધ્યાને લીધા નથી જે નગ્ન સત્ય છે. ગુજરાતમાં ચિલ્ડ્રન યુનિવર્સિટી ચાલે છે તે કેટલાને ખબર છે. તે માટે પ્રશ્ર્ન છે. બાળકોને રમવા ક્રિડાંગણો રમનાં સાધનોમાં મોટી વયના કબજો જમાવીને બેઠા હોય ત્યાં ટબુકડા નો શારીરીક વિકાસ કયાંથી થાય.શાળા શિક્ષણમાં ઈતર પ્રવૃત્તિનું વિશેષ મહત્વ હોય છે. જે આજે કયાંય દેખાતું નથી. બાળકની વય કક્ષા અનુરૂપ વિવિધ આયોજનો સાથે વિનામૂલ્યે કોચિંગ આપતી સંસ્થાઓ શરૂ થાય તો જ દેશના ભાવી નાગરીકોનું શ્રેષ્ઠ ઘડતર કરી શકીએ. બાળકને શ્રેષ્ઠ પર્યાવરણ આપવું મા-બાપની ફરજ છે. જે ને કારણે તે વધુ શીખી છે. પરંતુ આજે વિવિધ વર્ગોમાં સવારથી સાંજ બાળકને સતત પ્રવૃત્તિશીલ રાખીને મા-બાપ સંતોષ માને છે. મા-બાપને પણ બાળ આહાર ઉછેર વિકાસ માટે તાલિમ બધ્ધ કરવાની જરૂર છે.આજના બાળકો પાસે બધી જ ભૌતિક સુવિધા છે. પણ તેની સાથે રમવા વાળુ કોઈ નથી, મા-બાપને પણ સમય નથક્ષ તેથી તમે જોયું હશે કે બાળક તેની જેવડા સાથે શેરીમાં મસ્ત રીતે રમે છે. આજના મા-બાપે પોતે પણ ઘણું ત્યાગ કરીને બાળક સાથે બાળક બની જઈને તેનો સર્વાંગી વિકાસ કરવો જરૂરી છે.
ઈશ્ર્વરે માનવજાતને લખેલો પ્રેમપત્ર એટલે ‘બાળક’ આજ બાળકને પ્રેમ હુંફ લાગણી જ મળતી નથી જે ને કારણે આપણા દેશમાં ‘બાળગુનેગારો-વધ્યા છે. આજના બાળક તેના માનસપટમાં રમતા હજારો વિચારો બાબતે ઘણું કરવું છે. પણ તેને કોઈપૂછતું નથી, સાંભળતું નથી કે કરવા દેતું નથી જે ચિંતા અને ચિંતનનો વિષય છે.૦ થી ૮ વર્ષ સુધીના બાળકો મગજનો ૯૦ ટકા ઉપયોગ કરીને બધુજ યાદ રાખવાની ક્ષમતા વાળો હોય છે. તેની આ વિશિષ્ટ શકિતનો કોઈ મા-બાપે, શાળા સંકુલોએ ઉપયોગ કર્યો નથી. બાળવયે તેને જેમ વાળો તે તરફ તે વળે છે. અર્શત નવું નવું ઝડપથી શીખે છે. બાળકને થોડો સપોર્ટ મળે તો તે મહાન બની શકે છે પણ દુ:ખએ વાતનું છે કે આવી મહત્વની વાત માટે પણ આપણી પાસે સમય નથી……
