ભારતીય ટપાલ વિભાગના ઇતિહાસમાં પિન કોડનું આગમન એક ક્રાંતિકારી વળાંક હતું. વધતી જતી વસ્તી અને સમાન નામો ધરાવતા સ્થળોની સંખ્યા ઘણી વખત પોસ્ટલ ડિલિવરીમાં ગૂંચવણ તરફ દોરી જાય છે. પત્રો ખોટી જગ્યાએ પહોંચવા સામાન્ય વાત હતી. આ સમસ્યાને ઉકેલવા માટે, ચોક્કસ અને વ્યવસ્થિત કોડિંગ સિસ્ટમની જરૂરિયાત અનુભવાઈ હતી. આ જરૂરિયાત પૂરી કરવા માટે પિન કોડ દાખલ કરવામાં આવ્યો હતો. ચાલો જાણીએ કે કેવી રીતે પિન કોડે ભારતીય ટપાલ સેવાને નવી દિશા આપી અને તેની જરૂરિયાત પહેલીવાર ક્યારે અનુભવાઈ.
પિનકોડ શું છે?
પિનકોડનું પૂરું નામ પોસ્ટલ ઈન્ડેક્સ નંબર છે. તે એક અનોખો છ-અંકનો કોડ છે જે ભારતની દરેક પોસ્ટ ઓફિસને અનન્ય ઓળખ પ્રદાન કરે છે. પિનકોડનો ઉપયોગ પોસ્ટલ ડિલિવરીની સુવિધા માટે અને તેમના ગંતવ્ય સ્થાન પર પોસ્ટલ વસ્તુઓની ડિલિવરીને ઝડપી બનાવવા માટે થાય છે.ભારતમાં પિનકોડ સિસ્ટમ 15 ઓગસ્ટ, 1972ના રોજ શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ સિસ્ટમ શરૂ કરવાનો શ્રેય કેન્દ્રીય સંચાર મંત્રાલયના ભૂતપૂર્વ અધિક સચિવ રામ ભીખાજી વેલણકરને જાય છે.
પિનકોડ દાખલ કરવાનાં કારણો
મેઇલ ડિલિવરીમાં કાર્યક્ષમતા
વધતી જતી વસ્તી અને ટપાલ વસ્તુઓની સંખ્યા સાથે, ટપાલ વિતરણ વ્યવસ્થા પર ભારે દબાણ હતું. ટપાલ વસ્તુઓને સાચા સરનામે પહોંચાડવામાં ઘણી વખત વિલંબ થતો હતો અને કેટલીક વખત ટપાલ વસ્તુઓ ખોવાઈ પણ જતી હતી.
પોસ્ટ ઓફિસનું વર્ગીકરણ
દેશમાં હજારો પોસ્ટ ઓફિસો હતી અને તેનું કોઈ વ્યવસ્થિત વર્ગીકરણ ન હતું. આનાથી મેલ ડિલિવરી સિસ્ટમને સમજવા અને તેનું સંચાલન કરવું મુશ્કેલ બન્યું હતું.
પિનકોડ સિસ્ટમ કેવી રીતે કામ કરે છે?
પોસ્ટકોડ સિસ્ટમમાં દેશને જુદા જુદા ઝોનમાં વહેંચવામાં આવ્યો છે. દરેક ઝોનને એક અનન્ય કોડ આપવામાં આવે છે. પિનકોડના પ્રથમ બે અંકો ઝોન સૂચવે છે, ત્રીજો અંક પોસ્ટ ઓફિસ વિસ્તાર દર્શાવે છે અને છેલ્લા ત્રણ અંક પોસ્ટ ઓફિસ શાખા દર્શાવે છે.
પિનકોડના ફાયદા
પોસ્ટલ ડિલિવરીમાં ઝડપ:
પિનકોડ સિસ્ટમની રજૂઆત સાથે, પોસ્ટલ ડિલિવરી સિસ્ટમમાં ઘણો સુધારો થયો છે. હવે પોસ્ટલ વસ્તુઓ તેમના ગંતવ્ય સ્થાન પર ઝડપથી પહોંચાડી શકાશે.
પોસ્ટલ વસ્તુઓની યોગ્ય ડિલિવરીઃ
પિન કોડ સિસ્ટમને કારણે પોસ્ટલ વસ્તુઓ ખોટા સરનામે જવાનું જોખમ નોંધપાત્ર રીતે ઘટી ગયું છે.
પોસ્ટ ઑફિસનું બહેતર સંચાલન:
પિન કોડ સિસ્ટમ દ્વારા પોસ્ટ ઑફિસનું સારું સંચાલન કરી શકાય છે.
આધુનિક ટપાલ સેવાઓનો વિકાસઃ
પિનકોડ સિસ્ટમે સ્પીડ પોસ્ટ, રજિસ્ટર્ડ પોસ્ટ વગેરે જેવી આધુનિક ટપાલ સેવાઓના વિકાસમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે.
પિનકોડ સિસ્ટમ ભારતના ટપાલ વિભાગ માટે ક્રાંતિકારી પરિવર્તન સાબિત થઈ છે એમ કહેવું ખોટું નહીં હોય. આનાથી ટપાલ વિતરણ વ્યવસ્થા વધુ કાર્યક્ષમ અને અસરકારક બની છે. આજે આપણે બધા પિનકોડનો ઉપયોગ કરીએ છીએ, પરંતુ ભાગ્યે જ આપણે ધ્યાનમાં લઈએ છીએ કે તે કેટલું મહત્વપૂર્ણ છે. પિનકોડ સિસ્ટમે આપણું જીવન સરળ અને પોસ્ટલ સેવાઓને વધુ વિશ્વસનીય બનાવી છે.
