ભારતમાં શિવ મંદિરોની મુલાકાત લેવાનો બેસ્ટ સમય શ્રાવણ મહિનો છે. મધ્યપ્રદેશના ઉજ્જૈનમાં આવેલ મહાકાલ મંદિરએ ભારતમાં ભગવાન શિવને સમર્પિત સૌથી પ્રસિદ્ધ અને પ્રાચીન હિન્દુ મંદિરોમાંનું એક છે. તે દેશના આધ્યાત્મિક વિશ્વમાં એક મહત્વપૂર્ણ સ્થળ માનવામાં આવે છે. મંદિરનો ઈતિહાસ, સ્થાપત્ય અને ધાર્મિક મહત્વ તીર્થયાત્રીઓ અને ઈતિહાસ રસિકો માટે બેસ્ટ સ્થળ છે.
દેશમાં એવા ઘણા મંદિરો છે જેની સાથે વિવિધ પ્રકારના રહસ્યો જોડાયેલા છે. મહાકાલેશ્વર મંદિર તેમાંથી એક છે. આ ભારતના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે. જે ઉજ્જૈન શહેરમાં આવેલું છે. જો તમે મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગના દર્શન કરવા માંગો છો, તો જાણો મંદિર સાથે જોડાયેલા કેટલાક રહસ્યો.
નામ સાથે જોડાયેલું એક રહસ્ય
આ મંદિરના નામ પાછળ ઘણા રહસ્યો છે. એવું કહેવાય છે કે જ્યારે રાક્ષસને મારવો પડ્યો ત્યારે મહાકાલનું શિવલિંગ પ્રગટ થયું હતું. તે સમયે ભગવાન શિવ રાક્ષસ માટે કાલના રૂપમાં આવ્યા હતા. પછી ઉજ્જૈનના લોકોએ મહાકાલને ત્યાં રહેવા કહ્યું અને તે ત્યાં સ્થાપિત થઈ ગયો. આવી સ્થિતિમાં, શિવલિંગ કાળના અંત સુધી અહીં રહેશે. તેથી તેનું નામ મહાકાલેશ્વર પડ્યું. આ સિવાય કાલ એટલે મૃત્યુ અને સમય બંને. એવું માનવામાં આવે છે કે પ્રાચીન સમયમાં આખા વિશ્વનો માનસિક સમય અહીંથી નક્કી થતો હતો. તેથી તેનું નામ મહાકાલેશ્વર રાખવામાં આવ્યું હતું.
ભસ્મ આરતી સાથે જોડાયેલું રહસ્ય
બાર જ્યોતિર્લિંગોમાં માત્ર મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગની ભસ્મ આરતી કરવામાં આવે છે. શિવપુરાણ અનુસાર, કપિલા ગાયના છાણ અને કાંડા, શમી, પીપળ, પલાશ, ખરાબ, અમલતાસ અને બાયરના ઝાડના લાકડાને બાળીને રાખ તૈયાર કરવામાં આવે છે. મંત્રોના જાપથી ભસ્મને શુદ્ધ કરવામાં આવે છે. આ પછી આ રાખને કપડા દ્વારા ગાળી લેવામાં આવે છે અને પછી આ રાખથી મહાકાલ આરતી કરવામાં આવે છે. અનોખી ‘ભસ્મ આરતી’ વિધિ. મહાકાલ મંદિરની સૌથી વિશિષ્ટ વિશેષતાઓમાંની એક તેની ‘ભસ્મ આરતી’ વિધિ છે. આ દરરોજ સવારે સૂર્યોદય પહેલા કરવામાં આવે છે. આ પ્રાચીન વિધિમાં ભગવાનને ભસ્મ અર્પણ કરવામાં આવે છે. જે જીવનના ક્ષણિક સ્વભાવનું પ્રતીક છે. આ ધાર્મિક વિધિ દરમિયાન, શિવલિંગને પવિત્ર રાખથી શણગારવામાં આવે છે અને વિવિધ ધાર્મિક વિધિઓ કરવામાં આવે છે.
મંદિરની સ્થાપના
હિન્દુ ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર, શ્રીકર નામનો એક નાનો છોકરો ઉજ્જૈનના રાજા ચંદ્રસેનની ભગવાન શિવ પ્રત્યેની ભક્તિથી ખૂબ પ્રભાવિત થઈને એક પથ્થરની પૂજા કરવા લાગ્યો. બીજા લોકો દ્વારા તેમને રોકવાના ઘણા પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા હતા. તો પણ શ્રીકરની અતૂટ શ્રદ્ધાએ ભગવાન શિવને મહાકાલના જંગલમાં જ્યોતિર્લિંગના રૂપમાં પ્રદર્શિત કરવાની પ્રેરણા આપી. દૈવી હસ્તક્ષેપની આ ક્રિયાએ આ સ્થળને પવિત્ર સ્થળ તરીકે સ્થાપિત કર્યું. મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ એ દક્ષિણમુખી સ્વયંભુ છે.
મહાકાલ, ઉજ્જૈનના રાજા અને રક્ષક
મહાકાલ મંદિર ઉજ્જૈનના આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક જીવનમાં વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે. એક શહેર જે કુંભ મેળાના ચાર સ્થળોમાંનું એક છે. મહાકાલ મંદિરના દેવતા જે મહાકાલેશ્વર તરીકે ઓળખાય છે. તે શહેરના રક્ષક પણ છે.
મહાકાલેશ્વર મંદિરના ઉપરના માળે નાગચંદ્રેશ્વર લિંગ છે, જે નાગ પંચમીના દિવસે જ જોઈ શકાય છે.
મરાઠા કાળના ભગવાન નાગચંદ્રેશ્વરની પ્રતિમા મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ મંદિરની ઇમારતના ઉપરના માળે સ્થાપિત છે. આ મૂર્તિ વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર નાગ પંચમી પર જોવા મળે છે. દર વર્ષે, મહાકાલ સવારી શ્રાવણ મહિનાના તમામ સોમવારે અને ભાદરવો મહિનાના એક પખવાડિયાના સોમવારે કાઢવામાં આવે છે. મહાકાલની મૂર્તિને ચાંદીની પાલખીમાં મૂકવામાં આવે છે. ત્યારબાદ બાબાની પાલખીને શિપ્રા નદીના ઘાટ પર લઈ જવામાં આવે છે અને ત્યાંથી ભગવાન ઉજ્જૈનની યાત્રા કરીને તેમના મંદિરમાં પાછા ફરે છે. ભાદરવો મહિનાની છેલ્લી સવારીને શાહી સવારી કહેવામાં આવે છે.
પવિત્ર સ્થળોમાંથી એક મહાકાલેશ્વર મંદિર
મહાકાલેશ્વર મંદિરને ભારતના પવિત્ર સ્થળોમાંથી એક પવિત્ર સ્થળ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. મહાકાલ શબ્દનો એક અર્થ છે મહા+કાલ એટલે કે સમયનો સ્વામી. ઉજ્જૈનને સમયની ગણતરીનું કેન્દ્ર માનવામાં આવે છે. આ કારણથી ઉજ્જૈનમાં બનેલા પંચાંગનું ઘણું મહત્વ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યોતિષીય સમયની ગણતરી માટે ઉજ્જૈન બેસ્ટ સ્થળ છે.
અસ્વીકરણ : અહીં આપેલી માહિતી માત્ર ધારણાઓ અને માહિતી પર આધારિત છે. અત્રે એ ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે કે અબતક મીડિયા કોઈપણ માહિતીનું સમર્થન કે પુષ્ટિ કરતું નથી. કોઈપણ માહિતી અથવા માન્યતાને અમલમાં મૂકતા પહેલા, સંબંધિત નિષ્ણાતની સલાહ લો.
