ગુજરાતના ભુજ જિલ્લામાં આવેલો પ્રાચીન રોહા કિલ્લો ભારતીય ઈતિહાસનો એક મહત્વપૂર્ણ અધ્યાય છે, પરંતુ સમય જતાં આ કિલ્લો અને તેની ભવ્યતા ઝાંખી પડી ગઈ છે. આ કિલ્લો એ બહાદુરી અને હિંમતનું પ્રતીક છે જ્યારે રાજકુમારીઓએ ખિલજીના આક્રમણથી પોતાને બચાવવા માટે જૌહરનું વચન આપ્યું હતું. ઈતિહાસની આ ઘટના એ સમયના સંઘર્ષ અને બલિદાનને જ પ્રતિબિંબિત કરતી નથી, પરંતુ આવનારી પેઢીઓ માટે પ્રેરણાસ્ત્રોત પણ બની હતી.
એવું કહેવાય છે કે જ્યારે અલાઉદ્દીન ખિલજીની સેનાએ આ કિલ્લા પર હુમલો કર્યો ત્યારે રાજકુમારીઓ અને રાણીઓએ પોતાના સન્માનની રક્ષા માટે આત્મ બલિદાનનો માર્ગ પસંદ કર્યો હતો. જૌહરની આ ઘટના તે સમયની મહિલાઓના તેમના સન્માનની રક્ષા માટે અપ્રતિમ હિંમત અને નિશ્ચયને દર્શાવે છે, જે મુઘલ આક્રમણો દરમિયાન સામાન્ય હતી.
આજે, રોહા કિલ્લો, તેની શૌર્યગાથાઓ અને ગૌરવપૂર્ણ ઇતિહાસ હોવા છતાં, વિસ્મૃતિના અંધકારમાં ખોવાઈ ગયો છે. આ કિલ્લો આજે માત્ર સંરક્ષણની જ માંગણી કરતું નથી, પરંતુ તેની વાર્તા અને તેના વારસાને સાચવવાની પણ જરૂર છે જેથી આવનારી પેઢીઓ આ કિલ્લાની ભવ્યતા અને મહિમા જાણી શકે. ઘણા ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો અને વાર્તાઓમાં તેનો ઉલ્લેખ છે, પરંતુ તેમ છતાં આ કિલ્લો સરકાર અને સામાન્ય લોકોની નજરથી દૂર છે.
ગુજરાત સરકાર અને પુરાતત્વ વિભાગને આ કિલ્લાના સંરક્ષણ અને પુનઃનિર્માણ માટે પગલાં લેવા વિનંતી કરવામાં આવી રહી છે. તેને પ્રવાસન કેન્દ્ર તરીકે વિકસાવવાથી માત્ર સ્થાનિક લોકોને રોજગારી જ નહીં મળે પરંતુ ભારતીય ઈતિહાસના આ ખોવાયેલા અધ્યાયને પણ પુનઃજીવિત કરશે.
બહાદુરી, બલિદાન અને સ્વાભિમાનની ગાથા કહેતો રોહા કિલ્લો, જો તેનું યોગ્ય જતન કરવામાં આવે તો તે ગુજરાતના સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસાનું પ્રતિક બની શકે છે.
