હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ વૈશાખ મહિનો પૂરો થતાં જ જ્યેષ્ઠ મહિનો શરૂ થાય છે. આ હિંદુ કેલેન્ડરનો ત્રીજો મહિનો છે. આ મહિનામાં સૂર્ય અતિશય બળવાન બને છે અને ગરમી તીવ્ર હોય છે.
સૂર્યની વરિષ્ઠતાને કારણે આ માસને જ્યેષ્ઠ માસ કહેવામાં આવે છે. આ મહિનામાં સૂર્ય અને વરુણ દેવની ઉપાસના વિશેષ ફળદાયી છે. આ વખતે જ્યેષ્ઠા 24મી મેથી 21મી જૂન સુધી રહેશે. 22મી જૂનથી અષાઢ માસની શરૂઆત થશે.
જ્યેષ્ઠ માસનું વૈજ્ઞાનિક મહત્વ
જ્યેષ્ઠ મહિનામાં પર્યાવરણ અને પાણીનું સ્તર ઘટવા લાગે છે, તેથી પાણીનો યોગ્ય અને પૂરતો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. હીટસ્ટ્રોક અને ખોરાકને લગતા રોગોથી બચવું જરૂરી છે. આ મહિનામાં લીલા શાકભાજી, સત્તુ અને ફળોનું પાણી સાથે સેવન કરવાથી ફાયદો થાય છે. આ મહિનામાં બપોરનો આરામ કરવો પણ ફાયદાકારક છે.
વરુણ દેવ અને સૂર્યની કૃપા
આ મહિનામાં છોડને દરરોજ સવારે અને શક્ય હોય તો સાંજે પણ પાણી આપો. તરસ્યાને પાણી આપો. લોકોને પાણી મળે તેવી વ્યવસ્થા કરો. પાણીનો બગાડ કરશો નહીં. દરરોજ સવારે અને સાંજે સૂર્ય મંત્રનો જાપ કરો. જો સૂર્ય સંબંધિત સમસ્યા હોય તો દરેક જ્યેષ્ઠના રવિવારે વ્રત રાખો.
જ્યેષ્ઠ માસની પૂજાની રીત
જ્યેષ્ઠ માસના દિવસે સ્નાન, ધ્યાન અને પુણ્યકર્મનું વિશેષ મહત્વ છે. આ દિવસે વ્રત અને પૂજા કરવાથી લગ્નમાં આવતી સમસ્યાઓ પણ દૂર થાય છે. આજે સફેદ વસ્ત્રો ધારણ કરીને ભોળાનાથની પૂજા કરવી જોઈએ. આ દિવસે પીપળના વૃક્ષની પૂજા કરવી પણ શુભ માનવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે પીપળના ઝાડ પર ભગવાન વિષ્ણુ સાથે લક્ષ્મીનો વાસ છે.
જ્યેષ્ઠ માસમાં શું કરવું અને શું ન કરવું
- આ માસમાં બાળ ગોપાલનો અભિષેક કરવાનું વિશેષ મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે. આ સિવાય તેમને માખણ મિશ્રી અર્પણ કરો અને ભગવાનને ચંદનનું પેસ્ટ ચઢાવો.
- પ્રાણીઓ, પક્ષીઓ અને જીવો માટે પાણીની વ્યવસ્થા કરો.
- આ સિવાય તમે વટેમાર્ગુઓ માટે પાણીની પણ વ્યવસ્થા કરી શકો છો.
- આ મહિનામાં જરૂરતમંદ લોકોને છત્રી, ભોજન, પીણા વગેરેનું દાન પણ કરી શકાય છે, જે ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે.
- ગાયના આશ્રયમાં લીલા ઘાસનું દાન કરો અને ગાયોની સંભાળ રાખો.
- શિવલિંગ પર જળ અર્પણ કરો.
- આ મહિનામાં ભગવાન હનુમાનની પૂજાને વિશેષ મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે કારણ કે કહેવાય છે કે જ્યેષ્ઠ મહિનામાં ભગવાન હનુમાન ભગવાન શ્રી રામને મળ્યા હતા.
જ્યેષ્ઠ માસના વ્રત અને તહેવારોની યાદી
24 મે, શુક્રવાર- જ્યેષ્ઠ માસનો કૃષ્ણ પક્ષ શરૂ થાય છે
26મી મે, રવિવાર – એકદંત સંકષ્ટી ચતુર્થી
30 મે, ગુરુવાર- કાલાષ્ટમી, માસિક કૃષ્ણ જન્માષ્ટમી
1 જૂન, શનિવાર- હનુમાન જયંતિ
2 જૂન, રવિવાર- અપરા એકાદશી
4 જૂન, મંગળવાર- માસિક શિવરાત્રી, પ્રદોષ વ્રત
6 જૂન, ગુરુવાર- જ્યેષ્ઠ અમાવસ્યા, વટ સાવિત્રી વ્રત, શનિ જયંતિ
10 જૂન, સોમવાર- વિનાયક ચતુર્થી
11 જૂન, મંગળવાર- સ્કંદ ષષ્ઠી
14 જૂન, શુક્રવાર- ધૂમાવતી જયંતિ, માસિક દુર્ગાષ્ટમી
15 જૂન, શનિવાર- મિથુન સંક્રાંતિ
16 જૂન, રવિવાર- ગંગા દશેરા
17મી જૂન, સોમવાર – ગાયત્રી જયંતિ
18 જૂન, મંગળવાર- નિર્જલા એકાદશી
19 જૂન, બુધવાર- પ્રદોષ વ્રત
21મી જૂન, શુક્રવાર – જ્યેષ્ઠ પૂર્ણિમા
22 જૂન, શનિવાર- કબીરદાસ જયંતિ
