કલમ 370 નાબૂદ થયા બાદ જમ્મુ અને કશ્મીરના વિકાસના દ્રાર ખુલ્યા છે. આ નિર્ણયને સુપ્રિમની પણ લીલીઝંડી મળી છે. અત્યારે કલમ 370નો મુદ્દો ફરી ચર્ચામાં આવ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી દરમિયાન કેન્દ્ર સરકારે વારંવાર દલીલ કરી હતી કે તે વિકાસ અને પ્રગતિમાં અવરોધરૂપ હતી. કેન્દ્રએ કહ્યું કે 5 ઓગસ્ટ 2019ના નિર્ણય બાદ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં રોકાણ આવવાનું શરૂ થઈ ગયું છે. જાન્યુઆરી 2021માં જમ્મુ અને કાશ્મીર સરકાર દ્વારા નવી ઔદ્યોગિક નીતિની જાહેરાત પછી લગભગ ત્રણ વર્ષમાં, રાજ્યને 42 ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રોમાં 84,544 કરોડ રૂપિયાના રોકાણની દરખાસ્તો મળી છે. જો કે, આ દરખાસ્તો પર કામગીરી કે અમલીકરણની પ્રગતિ થોડી ધીમી રહી છે. અત્યાર સુધીમાં, 414 એકમો (જમ્મુમાં 266 અને કાશ્મીરમાં 148) નોંધાયા છે, જેમાં વાસ્તવિક રોકાણ રૂ. 2,518 કરોડથી વધુ છે.
હોસ્પિટાલિટી સેક્ટરમાં જમ્મુ અને કાશ્મીરની ક્ષમતાનો ખૂબ ઓછો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં હોટલ સ્થાપવા માટે અત્યાર સુધી માત્ર 87 કરોડ રૂપિયાના રોકાણના પ્રસ્તાવો આવ્યા છે. સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે યોગ્ય જમીનના અભાવે બાબતો ધીમે ધીમે આગળ વધી રહી છે. દિલ્હીના એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, આ પ્રદેશમાં, યોગ્ય સ્થાન પર જમીનની જોગવાઈ એ ઉદ્યોગની જરૂરિયાત છે. એક હોટલને સારા સ્થાનની જરૂર હોય છે. આ મોરચે બાબતો ઝડપી ગતિએ આગળ વધી નથી. ખીણમાં હંમેશાથી રૂમોની અછત હોય છે.
જી 20 ઈવેન્ટની ટુરિઝમ મીટ માટે સરકાર વિદેશી પ્રતિનિધિઓને કાશ્મીર લઈ ગઈ હતી અને તેમને જણાવ્યું હતું કે કાશ્મીરમાં પર્યટન કેવી રીતે વિકસી રહ્યું છે. સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં દલીલ કરતા કહ્યું કે કલમ 370 હટાવવાનું કાશ્મીર માટે કેટલું ફાયદાકારક હતું, હવે લોકોને સમજાયું છે કે તેઓએ શું ગુમાવ્યું છે. હવે રોકાણ આવી રહ્યું છે કારણ કે પોલીસિંગ કેન્દ્રની નજીક છે. પ્રવાસન શરૂ થયું છે. 16 લાખ પ્રવાસીઓ આવ્યા છે.
પ્રસ્તાવિત રોકાણના 60 ટકા (રૂ. 50,538 કરોડ) જમ્મુ માટે છે અને બાકીનું કાશ્મીર માટે છે. જો આપણે દરખાસ્તોની સંખ્યા જોઈએ તો કુલ 6,117માંથી માત્ર 1,551 અથવા 25 ટકા દરખાસ્તો જમ્મુ માટે છે. બાકીની 4,566 દરખાસ્તો કાશ્મીર માટે છે અને તેમાં રૂ. 34,006 કરોડનું રોકાણ સામેલ છે. સરકારને આશા છે કે આનાથી 1 લાખથી વધુ નોકરીઓનું સર્જન થશે.
જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં ઉદ્યોગ – ધંધાને આકર્ષવા માટે વહીવટીતંત્ર ઝડપથી લેન્ડ બેંકો ખતમ કરી રહ્યું છે. રોકાણ માટે રૂ. 28,400 કરોડની કેન્દ્રીય પ્રોત્સાહન યોજના પણ તેની પ્રતિબદ્ધતાના અવકાશ સુધી પહોંચી ગઈ છે. સરકારી સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે પ્રોત્સાહન પ્રતિબદ્ધતાને વધારીને રૂ. 75,000 કરોડ કરવાની દરખાસ્ત એક વર્ષથી વધુ સમયથી કેન્દ્ર પાસે પેન્ડિંગ છે.
કુલ 1,761 એકમોને 11,861 કનાલ જમીન ફાળવવામાં આવી છે. તેમાંથી 7,295 કનાલ જમીન જમ્મુમાં 530 એકમોને ફાળવવામાં આવી છે અને બાકીના 1,237 એકમોને કાશ્મીરમાં જમીન ફાળવવામાં આવી છે. 20,000 કનાલ જમીન સંપાદિત કરવાની પ્રક્રિયામાં છે, પરંતુ સૂત્રોનું કહેવું છે કે તેમાં સમય લાગી શકે છે.હેલ્થકેર એ એક મુખ્ય ક્ષેત્ર છે જ્યાં વહીવટીતંત્ર નોંધપાત્ર રોકાણની અપેક્ષા રાખે છે. તેને આ ક્ષેત્રમાં રૂ. 7,700 કરોડથી વધુની રોકાણ દરખાસ્તો મળી ચૂકી છે. બિહારના મિલ્લી ટ્રસ્ટ, અરિશા રોયલ હોસ્પિટલ, યુનિવર્સલ હેલ્થ ગ્રૂપ અને એકલા એપોલોએ પ્રસ્તાવિત રોકાણો સામે પ્રીમિયમમાં રૂ. 1,200 કરોડથી વધુ એકત્ર કર્યા છે.
પ્રવાસન ક્ષેત્રને વેગ આપવા માટે, જમ્મુ અને કાશ્મીર વહીવટીતંત્રના અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે જમ્મુ અને કાશ્મીર પ્રવાસન વિકાસ નિગમ તેની 11 મિલકતોને પીપીપી મોડલ પર 30 વર્ષ માટે આઉટસોર્સ કરી રહી છે અને ટેન્ડરો પહેલેથી જ બહાર પાડવામાં આવ્યા છે. વહીવટીતંત્રને આમાંથી રૂ. 150 કરોડના રોકાણની અપેક્ષા છે.
