વન અને આરોગ્યની થીમ સાથે ઉજવાશે આ વર્ષે આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ

આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ 2025: દર વર્ષે 21 માર્ચે આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસનો હેતુ જંગલોના મહત્વ, સંરક્ષણ અને ટકાઉ વ્યવસ્થાપન વિશે જાગૃતિ લાવવાનો છે. જંગલોનું સંરક્ષણ માત્ર પર્યાવરણીય સંતુલન માટે જ જરૂરી નથી, પરંતુ તે આબોહવા પરિવર્તન ઘટાડવા, જૈવવિવિધતા જાળવવામાં પણ મદદ કરે છે અને લાખો લોકો માટે આજીવિકાનો સ્ત્રોત છે.

આ દિવસની સ્થાપના સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભા દ્વારા 2012માં કરવામાં આવી હતી અને તે સૌપ્રથમ 2013માં ઉજવવામાં આવ્યો હતો. આ દિવસે, વિશ્વભરમાં વૃક્ષારોપણ અભિયાન, જાગૃતિ કાર્યક્રમો અને જંગલોના સંરક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિવિધ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે.

ઇતિહાસ :

આંતરરાષ્ટ્રીય વનીકરણ દિવસની સ્થાપનાનો વિચાર સૌપ્રથમ 1971માં યુરોપિયન કૃષિ ફેડરેશન (FAO) દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ, સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાએ 28 નવેમ્બર 2012ના રોજ એક ઠરાવ પસાર કર્યો અને તેને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઉજવવાનો નિર્ણય લીધો હતો. આ દિવસ પસંદ કરવામાં આવ્યો કારણ કે 21 માર્ચ વસંત સમપ્રકાશીયની નજીક છે, આ દિવસ જંગલો અને પ્રકૃતિના પુનરુત્થાનનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. તેમજ આ દિવસ 2013માં પ્રથમ વખત વૈશ્વિક સ્તરે ઉજવવામાં આવ્યો હતો.

ઉદ્દેશ્ય :

આ દિવસની ઉજવણીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય નીચે મુજબ છે:-

1. જંગલોના સંરક્ષણ પ્રત્યે જાગૃતિ: લોકોને જંગલોના મહત્વ વિશે પ્રેરિત કરવા અને તેમનું રક્ષણ કરવા. વનનાબૂદી, જંગલમાં આગ અને ગેરકાયદેસર લાકડા કાપવા જેવી સમસ્યાઓ અંગે જાગૃતિ ફેલાવો.

2. આબોહવા પરિવર્તન સામે લડવામાં જંગલોની ભૂમિકા: જંગલોનું સંરક્ષણ આબોહવા પરિવર્તન ઘટાડવામાં મદદરૂપ થાય છે, કારણ કે વૃક્ષો વાતાવરણમાંથી કાર્બન ડાયોક્સાઇડ (CO₂) શોષી લે છે. જંગલોનું સંરક્ષણ કરીને ગ્લોબલ વોર્મિંગની અસરો ઘટાડી શકાય છે.

3. જૈવવિવિધતાનું સંરક્ષણ: પૃથ્વી પરના લગભગ 80% પાર્થિવ જીવોનું ઘર જંગલો છે. આ દિવસનો હેતુ વન્યજીવનના સંરક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવાનો અને જૈવવિવિધતા જાળવવાનો છે.

4. ટકાઉ વિકાસ અને ગરીબી નિવારણ: વિશ્વભરમાં લગભગ 1.6 અબજ લોકો તેમની આજીવિકા માટે જંગલો પર આધાર રાખે છે. જંગલોનું ટકાઉ સંચાલન લોકોને રોજગાર અને સંસાધનો પૂરા પાડે છે, જેનાથી ગરીબી દૂર કરવામાં મદદ મળે છે.

જંગલોનું મહત્વ :

જંગલો પૃથ્વી માટે એક અમૂલ્ય કુદરતી સંસાધન છે. તેમના સંરક્ષણ માટે જાગૃતિ લાવવી જરૂરી છે. જંગલોનું મહત્વ નીચે મુજબ છે:-

1. પર્યાવરણીય સંતુલન જાળવવું: જંગલો ઓક્સિજન ઉત્પન્ન કરે છે અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ શોષી લે છે, જેનાથી હવા શુદ્ધ થાય છે. જંગલો વરસાદને આકર્ષે છે અને જળ ચક્રને સંતુલિત રાખે છે.

2. આબોહવા પરિવર્તન ઘટાડવું: વૃક્ષો કાર્બન ડાયોક્સાઇડ શોષી લે છે, જેનાથી ગ્રીનહાઉસ અસર ઓછી થાય છે. જંગલોનું સંરક્ષણ આબોહવા પરિવર્તનને નિયંત્રિત કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.

3. જૈવવિવિધતાનું સંરક્ષણ: જંગલો વિવિધ પ્રકારના જંગલી પ્રાણીઓનું કુદરતી નિવાસસ્થાન છે. વન્યજીવનને બચાવવા માટે તેમનું સંરક્ષણ જરૂરી છે.

4. જમીન સંરક્ષણ: વૃક્ષોના મૂળ જમીનને એકસાથે પકડી રાખે છે, જે જમીનનું ધોવાણ અટકાવે છે. આ જમીનની ફળદ્રુપતા જાળવી રાખે છે.

5. આર્થિક લાભો: જંગલોમાંથી લાકડું, રેઝિન, ગુંદર, જડીબુટ્ટીઓ, ફળો વગેરે મેળવવામાં આવે છે, જે લોકોને આર્થિક લાભ આપે છે. વન આધારિત ઉદ્યોગો લાખો લોકોને રોજગારી પૂરી પાડે છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસનું મહત્વ અને ઉજવણીની રીતો

આ દિવસ વિશ્વભરમાં અલગ અલગ રીતે ઉજવવામાં આવે છે:-

1. વૃક્ષારોપણ અભિયાન: ઘણા દેશોમાં, આ દિવસે મોટા પાયે વૃક્ષારોપણ કરવામાં આવે છે. શાળાઓ, કોલેજો અને વિવિધ સંસ્થાઓ દ્વારા વૃક્ષારોપણ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે.

2. જાગૃતિ ઝુંબેશ: જંગલોના મહત્વ અને સંરક્ષણ અંગે જાગૃતિ લાવવા માટે સેમિનાર, વેબિનાર અને જાગૃતિ રેલીઓનું આયોજન કરવામાં આવે છે. સોશિયલ મીડિયા દ્વારા પણ વન સંરક્ષણ સંબંધિત સંદેશાઓ ફેલાવવામાં આવે છે.

૩. શિક્ષણ અને સંશોધન કાર્યક્રમો: શાળાઓ અને યુનિવર્સિટીઓમાં જંગલોના મહત્વ અને તેમના સંરક્ષણ પર વ્યાખ્યાનો અને ચર્ચા સત્રોનું આયોજન કરવામાં આવે છે. વૈજ્ઞાનિક સંશોધન દ્વારા જંગલોની સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવે છે.

4. સરકારી પહેલ અને નીતિઓ: આ દિવસે, ઘણા દેશોની સરકારો વન સંરક્ષણ સંબંધિત નવી યોજનાઓ અને નીતિઓની જાહેરાત કરે છે. વન વિસ્તારોના સંરક્ષણ અને પુનઃવનીકરણ માટે નીતિગત નિર્ણયો લેવામાં આવે છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ 2025 થીમ

દર વર્ષે આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ (હિન્દીમાં આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ) માટે એક થીમ રાખવામાં આવે છે. આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ 2025 ની થીમ ‘જંગલો અને ખોરાક’ છે. આ થીમ એ વાત પર ભાર મૂકે છે કે જંગલો માત્ર પર્યાવરણીય સંતુલનમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે એટલું જ નહીં પરંતુ આપણી ખાદ્ય વ્યવસ્થામાં પણ મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપે છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ શા માટે ઉજવવામાં આવે છે?

ઉજવણીના કેટલાક મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:-

1  કાર્બન ઉત્સર્જન ઓછું થાય, પાણીના સ્ત્રોત સુરક્ષિત રહે અને જૈવવિવિધતા જળવાઈ રહે તે માટે જંગલોનું સંરક્ષણ મહત્વપૂર્ણ છે. આ દિવસની ઉજવણીનો હેતુ જંગલોને બચાવવા અને તેમના ટકાઉ સંચાલનને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે.

2 આ દિવસે, ઘણા દેશોમાં વૃક્ષારોપણ ઝુંબેશ, સેમિનાર અને જાગૃતિ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે જેથી લોકો વૃક્ષો વાવવા અને જંગલોનું રક્ષણ કરવા માટે જાગૃત થાય.

3  જંગલો ગ્રીનહાઉસ વાયુઓને શોષીને અને ઓક્સિજન પૂરો પાડીને આબોહવા પરિવર્તનની અસરો ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.

4  આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ પર આપણને જૈવવિવિધતાના સંરક્ષણ અને જંગલોને પુનર્જીવિત કરવાના મહત્વને સમજવાની પ્રેરણા મળે છે.

5 આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસનો ઉદ્દેશ્ય લોકોને વનનાબૂદી અટકાવવા અને પુનઃવનીકરણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પ્રેરણા આપવાનો છે.

6  આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ ઉજવવામાં આવે છે જેથી લોકો સમજી શકે કે જંગલો આપણા જીવન માટે કેટલા મહત્વપૂર્ણ છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ સંબંધિત હકીકતો (આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસની હકીકતો)

આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ સંબંધિત હકીકતો નીચે મુજબ છે:-

સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભા દ્વારા 2012 માં આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસની ઘોષણા કરવામાં આવી હતી, અને સૌપ્રથમ 2013 માં ઉજવવામાં આવ્યો હતો.

દર વર્ષે આ દિવસની એક નવી થીમ હોય છે, જે વિવિધ પર્યાવરણીય મુદ્દાઓ પર ધ્યાન દોરે છે. 2025 ની થીમ ‘જંગલો અને ખોરાક’ છે.

જંગલો વાતાવરણમાંથી કાર્બન ડાયોક્સાઇડ (CO₂) શોષી લે છે અને ઓક્સિજન છોડે છે, જેનાથી પૃથ્વી પર જીવન શક્ય બને છે.

પૃથ્વીની કુલ સપાટીનો લગભગ 31% ભાગ જંગલોથી ઢંકાયેલો છે, જે જીવન માટે જરૂરી સંસાધનો પૂરા પાડે છે.

યુએનના એક અહેવાલ મુજબ, દર વર્ષે લગભગ 10 મિલિયન હેક્ટર જંગલોનો નાશ થાય છે, જે લગભગ પોર્ટુગલના કદ જેટલો વિસ્તાર છે.

વિશ્વની લગભગ 2.6 અબજ વસ્તી સીધી કે આડકતરી રીતે જંગલો પર આધાર રાખે છે, ખાસ કરીને લાકડા, ખોરાક અને ઔષધીય વનસ્પતિઓ માટે.

આ દિવસે, વૃક્ષારોપણ ઝુંબેશ, વર્કશોપ અને સેમિનારનું આયોજન કરવામાં આવે છે જેથી લોકો જંગલોનું મહત્વ સમજે અને તેમના સંરક્ષણ માટે પગલાં લે.

પૃથ્વી પર જંગલોનું મહત્વ એક વાક્યમાં માપી શકાય નહીં. સંયુક્ત રાષ્ટ્રનો અંદાજ છે કે વિશ્વમાં ૧.૬ અબજ લોકો ખોરાક, દવા, ઉર્જા અને આવક માટે સીધા જંગલો પર આધાર રાખે છે. આ સાથે, જંગલો દ્વારા વિશ્વભરમાં મોટા પાયે પાણી પુરવઠો થાય છે. આ ઉપરાંત, જંગલો વિવિધ પ્રાણીઓનું ઘર પણ છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય વન દિવસ આપણને જંગલોના મહત્વ, તેમના સંરક્ષણ અને ટકાઉ વ્યવસ્થાપન તરફ ધ્યાન દોરવાની તક પૂરી પાડે છે. જંગલોનું સંરક્ષણ ફક્ત પર્યાવરણ માટે જ જરૂરી નથી, પરંતુ તે આપણી ભવિષ્યની સ્થિરતા અને સમૃદ્ધિ માટે પણ જરૂરી છે.