ભારતની અવકાશ ક્ષેત્રે ઊંચી ઉડાન : ચંદ્રયાન-3નું ચંદ્રમાં તરફ પ્રયાણ

ઈસરો દ્વારા શ્રી હરિકોટા ખાતેથી બપોરે 2:35 કલાકે ચંદ્રયાનનું લોન્ચિંગ : ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર લેન્ડરને લેન્ડ કરાવનાર ભારત પહેલો દેશ બનશે

ભારતે અવકાશ ક્ષેત્રે ઉંચી ઉડાન ભરી છે. આજનો દિવસ સમગ્ર દેશ માટે ઐતિહાસિક છે. કારણકે અગાઉ 4 વર્ષ પૂર્વે મળેલી નિષ્ફળતા બાદ ભારતે ફરી ચંદ્રયાન-3નું શ્રી હરિકોટા ખાતેથી લોન્ચિંગ કર્યું છે. આમ આજે ભારતના ચંદ્રયાને ચંદ્રમા તરફ પ્રયાણ શરૂ કરી દીધું છે.

ચંદ્રયાન-3, ચંદ્ર પર ભારતનું ત્રીજું મિશન, આજે બપોરે 2:35:17 વાગ્યે શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું છે.  આ માટે ગુરુવારે બપોરે 1.05 વાગ્યાથી 25.30 કલાકનું કાઉન્ટડાઉન શરૂ થયું હતું.  ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન  ચંદ્રયાન-3 દ્વારા ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર લેન્ડરને લેન્ડ કરશે.  જો સફળ થશે તો ભારત દક્ષિણ ધ્રુવ પર લેન્ડર લેન્ડ કરનાર પ્રથમ દેશ અને ચંદ્ર પર વાહન લેન્ડ કરનાર ચોથો દેશ બનશે.  અત્યાર સુધી માત્ર રશિયા, અમેરિકા અને ચીન જ ચંદ્ર પર ઉતરી શક્યા છે.

આજે ચંદ્રયાન લોન્ચ થયા પછી બધા તબક્કાને પુરો કરવામાં 40-45 દિવસ લાગશે. ચંદ્રયાન-3 આ વખતે ઓર્બિટર મોકલી રહ્યું નથી. આ વખતે સ્વદેશી પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ મોકલવામાં આવી રહ્યું છે. આ લેન્ડર અને રોવરને ચંદ્રમાની કક્ષા સુધી લઇ જશે. આ પછી ચંદ્રની ચારેય તરફ 100 કિલોમીટરની ગોળાકાર કક્ષામાં ચક્કર લગાવતું રહેશે. આનું વજન 2145.01 કિલોગ્રામ રહેશે. જેમાં 1696.39 કિલોગ્રામ ઇંધણ હશે. એટલે કે મોડ્યુલનું અસલી વજન 448.62 કિલોગ્રામ છે.

ઓર્બિટર ચંદ્રયાન-3 સાથે નહીં જાય

ચંદ્રયાન-2ની જેમ ચંદ્રયાન-3માં પણ લેન્ડર અને રોવર મોકલવામાં આવશે, પરંતુ તેમાં ઓર્બિટર નહીં હોય.  કારણ કે અગાઉના ચંદ્ર મિશનનું ઓર્બિટર હજુ પણ અવકાશમાં કામ કરી રહ્યું છે.

ચંદ્ર પર ઉતરાણમાં ફેરફાર થઈ શકે છે

ચંદ્રયાન-3નું ચંદ્ર લેન્ડિંગ 23-24 ઓગસ્ટના રોજ થવાનું છે, પરંતુ ત્યાં સૂર્યોદયની સ્થિતિના આધારે તેમાં ફેરફાર થઈ શકે છે.  જો સૂર્યોદયમાં વિલંબ થાય તો ઈસરો ઉતરાણનો સમય લંબાવીને સપ્ટેમ્બરમાં કરી શકે છે.

શું છે ચંદ્રયાન-3 મિશન?

ચંદ્રયાન-3 મિશન એ ચંદ્રયાન-2નો આગળનો તબક્કો છે, જે ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરશે અને પરીક્ષણો હાથ ધરશે.  તેમાં પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ, લેન્ડર અને રોવર હશે.  ચંદ્રયાન-3નું ધ્યાન ચંદ્રની સપાટી પર સુરક્ષિત ઉતરાણ કરવા પર છે.  મિશનની સફળતા માટે નવા સાધનો બનાવવામાં આવ્યા છે.  અલ્ગોરિધમ્સમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે.  ચંદ્રયાન-2 મિશન ચંદ્રની સપાટી પર કયા કારણોસર ઉતરી શક્યું નથી તેના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે.

ભારત સોફ્ટ લેન્ડિંગની ક્ષમતા સાબિત કરશે

ભારતના મૂન-મેન અને ચંદ્રયાન-1ના મિશન ડાયરેક્ટર ડૉ. મયલાસ્વામી અન્નાદુરાઈએ ચંદ્રયાન-3ને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ મિશન ગણાવ્યું હતું.  કહ્યું કે, ભારતે ચંદ્રના પરિભ્રમણના માર્ગને લઈને તેની તકનીકી ક્ષમતા સાબિત કરી છે, હવે તેણે સોફ્ટ લેન્ડિંગની તેની ક્ષમતા સાબિત કરવી પડશે.  આજે જ્યારે આખી દુનિયા ફરી ચંદ્ર તરફ જોઈ રહી છે.

મિશન આપણા 14 દિવસ અને ચંદ્રના એક દિવસ જેટલું કામ કરશે

લેન્ડર વિક્રમ અને રોવર પ્રજ્ઞાન 14 પૃથ્વી દિવસની સમકક્ષ દિવસમાં ચંદ્રની સપાટી પર તેમનું કાર્ય અને પરીક્ષણ કરશે.  નોંધનીય છે કે આ સમય ચંદ્રના એક દિવસ જેટલો હશે.  ઈસરોના ભૂતપૂર્વ ડિરેક્ટર કે સિવને કહ્યું કે ચંદ્રયાન-3ની સફળતા ભારતના આગામી મોટા મિશન ગગનયાનને પ્રોત્સાહિત કરશે.  તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન, 2019 માં ચંદ્રયાન-2 મિશન મોકલવામાં આવ્યું હતું, જેમાં લેન્ડર ચંદ્ર પર ઉતરવામાં સફળ રહ્યું ન હતું.  તેમણે કહ્યું કે ઈસરોએ આ નિષ્ફળતા તરફ દોરી રહેલા પરિબળોને ફરીથી કામ કર્યું છે અને તેને સુધાર્યું છે.  આ સમયે તમને સફળતા ચોક્કસ મળશે.

અવકાશ ક્ષેત્રના વ્યવસાયમાં ભારતનો હિસ્સો વધશે

ઈસરોના પૂર્વ વૈજ્ઞાનિક નામ્બી નારાયણને દાવો કર્યો છે કે જો ચંદ્રયાન-3 સફળતાપૂર્વક ચંદ્ર પર ઉતરશે તો ભારતને અવકાશ ક્ષેત્રના બિઝનેસમાં પોતાનો હિસ્સો વધારવાનો મોકો મળશે.  હાલમાં આ સેક્ટરમાં અમારો હિસ્સો, જેની કિંમત 60 હજાર કરોડ ડોલર હોવાનો અંદાજ છે, તે માત્ર 2 ટકા છે.  આગળ વધવાની શક્યતાઓ વધશે.

ચંદ્રયાન-3નો હેતુ શું છે?

આ મિશનમાં ચંદ્રયાનનું એક રોવર બહાર આવશે જે ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરશે અને તેની સ્થિતિ ચંદ્ર દક્ષિણ ધ્રુવમાં રહેશે. તે અહીં છે કે રોવર ચંદ્રના આ ભાગમાં કયા ખનીજ, પાણી વગેરે મળી શકે છે તે શોધશે.

આ શોધની ખાસ વાત એ હશે કે જો ભવિષ્યમાં આપણે ક્યારેય ચંદ્રમાં કોલોની સ્થાપવા માંગીએ તો તેનાથી ઘણી મદદ મળશે. 615 કરોડ રૂપિયાના ચંદ્રયાન-3 મિશનનું લક્ષ્ય અગાઉના પ્રોજેક્ટ્સ જેટલું જ છે.  ચંદ્રની સપાટી વિશે શક્ય તેટલી વધુ માહિતી ભેગી કરવી.

અગાઉની નિષ્ફળતા બાદ ઇસરોએ 4 વર્ષની મહેનત કરી સફળતા તરફ ડગ માંડ્યા

2019ના સપ્ટેમ્બર મહિનાની તા.7એ ભારતના લેન્ડર વિક્રમે ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરવાનું શરૂ કરી દીધું હતું. લગભગ 1 કલાક સુધી બધું પ્લાન મુજબ ચાલ્યું. દરેક પગલા સાથે બેંગલુરુમાં સ્થિત ઈસરોના મિશન કંટ્રોલ રૂમમાં તાળીઓનો ગડગડાટ વધતો ગયો. ત્યાં હાજર પીએમ મોદી પણ કુતૂહલથી બધું જોઈ રહ્યા હતા.રાત્રે 2.50 વાગ્યે અચાનક નીરવ શાંતિ છવાઈ ગઈ. ત્યાં હાજર વૈજ્ઞાનિકોના ચહેરા નિસ્તેજ થઈ ગયા.

ચંદ્રયાન-2ના વૈજ્ઞાનિકોની 11 વર્ષની મહેનત અને પૃથ્વીથી ચંદ્ર સુધી 47 દિવસની મહેનત બાદ લેન્ડર વિક્રમ લક્ષ્યની આટલી નજીક ક્રેશ થઈ થયું. ઈસરોના તત્કાલીન વડા કે.સિવનની આંખોમાં આંસુ હતા અને પીએમ મોદી તેમને ગળે લગાવીને સાંત્વના આપી રહ્યા હતા. 4 વર્ષ પછી ઈસરો એ અધૂરું કામ પૂરું કરવા જઈ રહ્યું છે. ચંદ્રયાન-3 મિશન 14 જુલાઈ 2023ના રોજ બપોરે 2.30 વાગ્યે લોન્ચ કરવામાં આવશે. જો ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગમાં સફળતા મળશે તો ભારત આવું કરનાર અમેરિકા, રશિયા અને ચીન પછી ચોથો દેશ બની જશે.