ઈઝરાયેલે તાજેતરમાં દાવો કર્યો છે કે તેની આયર્ન ડોમ એર ડિફેન્સ સિસ્ટમે ફરી એકવાર હમાસ દ્વારા છોડવામાં આવેલા રોકેટને નિષ્ફળ બનાવીને તેની ક્ષમતા સાબિત કરી છે. જો સિસ્ટમ ન હોત તો વર્તમાન સંઘર્ષ દરમિયાન જાનહાનિ ઘણી વધારે હોત તેવું ઇઝરાયલે નિવેદન આપ્યું છે. ઈઝરાયલના આ નિવેદન પછી આયર્ન ડોમ એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ વિશે આખા જગતમાં ચર્ચા જાગી છે.
350 કિમીની રેન્જમાં આવતા સ્ટીલ્થ ફાઇટર, ડ્રોન, ક્રુઝ મિસાઇલને તોડી પાડવા સક્ષમ હશે ભારતીય ટેક્નોલોજી
ત્યારે ભારત જે ચીન અને પાકિસ્તાનના જોખમોનો સામનો કરી રહ્યું છે, તે ઇઝરાયેલ કરતાં વધુ અસરકારક હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલી વિકસાવી રહ્યું છે. સ્વદેશી લોંગ-રેન્જ સરફેસ-ટુ-એર મિસાઇલ (એલઆર-એસએએમ) સિસ્ટમ 350 કિમી સુધીની રેન્જમાં આવનારા સ્ટીલ્થ ફાઇટર, ડ્રોન, ક્રુઝ મિસાઇલ અને ચોકસાઇ-ગાઇડેડ મ્યુનિશનને શોધીને તેનો નાશ કરવામાં સક્ષમ હશે.
જો વસ્તુઓ યોજના મુજબ ચાલે છે તો ભારતીય સૈન્ય 2028-29 સુધીમાં આ શસ્ત્ર પ્લેટફોર્મ તૈનાત કરવા સક્ષમ થઇ જશે. આ અસરમાં રશિયન નિર્મિત એસ-400 ટ્રાયમ્ફનું પૂરક બનશે જે ભારતીય વાયુસેના દ્વારા પ્રાપ્ત કરવામાં આવ્યું છે.
રસપ્રદ વાત એ છે કે, ચીન પાસે પણ એસ-400 છે, જેની ગણતરી વિશ્વની સૌથી શક્તિશાળી એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ્સમાં થાય છે. બીજી તરફ યુએસ ટર્મિનલ હાઈ એલ્ટિટ્યુડ એરિયા ડિફેન્સ (થાડ) અને પેટ્રિઓટ મિસાઈલ સિસ્ટમનું સંચાલન કરે છે. આ સિસ્ટમનો ઉપયોગ અમેરિકાના સાથીઓ જેમ કે તાઇવાન અને સાઉદી અરેબિયા દ્વારા પણ કરવામાં આવે છે.
રશિયાની એસ-400 ટ્રાયમ્ફ સિસ્ટમ શું છે?
2018 માં રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિનની નવી દિલ્હી મુલાકાત દરમિયાન હસ્તાક્ષર કરાયેલ કરાર હેઠળ ભારતને તેના વિશ્વસનીય લશ્કરી ભાગીદાર રશિયા પાસેથી પાંચમાંથી ત્રણ એસ-400 મિસાઇલ બેટરી મળી છે.બાકીની બેની ડિલિવરી રશિયા-યુક્રેનના ચાલી રહેલા યુદ્ધને કારણે વિલંબિત થઈ છે. પાકિસ્તાન અને ચીનના બે મોરચાના ખતરાનો સામનો કરવા માટે ભારતે પ્રથમ ત્રણ એસ-400 સ્ક્વોડ્રન ઉત્તર પશ્ચિમ અને પૂર્વમાં તૈનાત કર્યા છે. એસ-400, જે સૌથી અદ્યતન હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલીઓમાંની એક માનવામાં આવે છે. તેમાં લગભગ તમામ પ્રકારના હવાઈ લક્ષ્યો જેવા કે, એરક્રાફ્ટ, ડ્રોન, બોમ્બ, ક્રુઝ મિસાઈલ અને ક્રુઝ મિસાઈલને શોધી કાઢવા અને નાશ કરવા માટે રડાર, નિયંત્રણ સાધનો અને સપાટીથી હવામાં પ્રહાર કરતા અનેક પ્રકારની મિસાઈલોનો સમાવેશ થાય છે.
દુશ્મનોના છગ્ગા છોડાવી દેનાર એલઆર-એસએએમ સિસ્ટમ શું છે?
મોબાઇલ એલઆર-એસએએમ લાંબા અંતરની દેખરેખ અને ફાયર કંટ્રોલ રડાર સાથે 150કિમી, 250કિમી અને 350 કિમી રેન્જમાં પ્રતિકૂળ લક્ષ્યોને હિટ કરવા માટે રચાયેલ વિવિધ પ્રકારની ઇન્ટરસેપ્ટર મિસાઇલો હશે. ડીઆરડીઓ અનુસાર વ્યૂહાત્મક અને સંવેદનશીલ વિસ્તારોને વ્યાપક હવાઈ સંરક્ષણ કવચ પૂરું પાડવા માટે એલઆર-એસએએમ ઓછા રડાર ક્રોસ-સેક્શન સાથે હાઇ-સ્પીડ લક્ષ્યો સામે અસરકારક રહેશે.તે 250 કિમી રેન્જમાં ફાઇટર-સાઇઝના લક્ષ્યોને બહાર કાઢવા માટે તૈયાર કરવામાં આવશે, જેમાં એરબોર્ન વોર્નિંગ એન્ડ કંટ્રોલ સિસ્ટમ્સ જેવા મોટા એરક્રાફ્ટ અને 350 કિમી પર મિડ-એર રિફ્યુઅલર્સને અટકાવવામાં આવશે.
પ્રોજેક્ટ કુશા શું છે?
ભારતની સરકારી માલિકીની સંરક્ષણ સંશોધન અને વિકાસ સંસ્થા (ડીઆરડીઓ) પ્રોજેક્ટ કુશા હેઠળ એલઆર-એસએએમ પર કામ કરી રહી છે. મે, 2022 માં સુરક્ષા પરની કેબિનેટ સમિતિએ “મિશન-મોડ” પ્રોજેક્ટ તરીકે એલઆર-એસએએમ સિસ્ટમના વિકાસને મંજૂરી આપી હતી જેના પગલે સંરક્ષણ મંત્રાલયે ગયા મહિને વાયુદળ માટે તેના પાંચ સ્ક્વોડ્રનની પ્રાપ્તિ માટે રૂ. 21,700 કરોડના ખર્ચ આવશ્યકતાની સ્વીકૃતિ આપી હતી.
શું ભારતીય ટેક્નોલોજી આયર્ન ડોમ કરતાં વધુ પણ શક્તિશાળી હશે ?
એલઆર-એસએએમની વિશેષતાઓ જોવામાં આવે તો ભારતની મિસાઇલ સંરક્ષણ પ્રણાલી ઇઝરાયેલી સિસ્ટમ કરતાં વધુ અદ્યતન હશે, જે ટૂંકા અંતરના રોકેટ (70કિમી સુધી) અને આર્ટિલરી શેલ્સને અટકાવવા માટે રચાયેલ છે. તેનાથી વિપરિત ડીઆરડીઓ દ્વારા વિકસિત એલઆર-એસએએમ લાંબી રેન્જમાં મિસાઇલો અને એરક્રાફ્ટને તોડી પાડવા સક્ષમ હશે. ભારતીય સિસ્ટમનો બીજો ફાયદો એ છે કે તે કાઉન્ટર-સ્ટીલ્થ ક્ષમતા ધરાવે છે, જેનો આયર્ન ડોમમાં અભાવ છે. યુએસ અને ઇઝરાયેલ દ્વારા સંયુક્ત રીતે વિકસિત આયર્ન ડોમ એ યહૂદી રાષ્ટ્રની પ્રાથમિક હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલી છે. તે ઇઝરાયેલ અને ઇરાન સમર્થિત હિઝબુલ્લાહ વચ્ચે 2006 ના સંઘર્ષ પછી બનાવવામાં આવ્યું હતું. જે દક્ષિણ લેબનોનથી કાર્યરત છે. આયર્ન ડોમનો ઉપયોગ સૌપ્રથમવાર 2011માં હમાસ દ્વારા છોડવામાં આવેલી મિસાઈલને નષ્ટ કરવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારથી, ઇઝરાયેલ પેલેસ્ટિનિયન આતંકવાદી જૂથના જોખમોનો સામનો કરવા માટે આ સિસ્ટમ પર નિર્ભર છે. ઈઝરાયલી સેના દાવો કરે છે કે આયર્ન ડોમ 90% ચોકસાઈ દર ધરાવે છે.
